دستورالعمل احداث، اصلاح و جایگزینی بادام، گردو و فندق

عملیات مناسب در احداث و نگهداري باغ بادام»

1- شرایط کاشت

1-1 آب و هوا:

 ایران در عرض جغرافیایی 40 – 25 درجه شمالی واقع شده است . و اصولاً مناطق بادام کاری در دنیا در عرض 55-30 درجه شمالی واقع گردیده اند. بعبارتی بغیر از استانهای جنوبی و شمالی کشور(حاشیه خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر) سایر مناطق کشور در صورت فراهم گردیدن ساير فاکتورهای آب و هوائی می ،توانند به کشت بادام اختصاص یابند.

بادام درختی است که در شرایط آب و هوای مدیترانه ای در نواحی که دارای تابستانهای گرم و خشک و زمستان ملایم باشند به خوبی رشد میکند، ولی این درخت را در مناطقی که دارای زمستانهای سرد می باشد پرورش می دهند تا نياز سرمايي آن رفع شود. نیاز سرمايي بادام حدود500-100 ساعت دمای صفر تا 7 درجه سانتیگراد بسته به رقم می باشد.

درجه حرارت لازم برای رشد و تکامل حداقل 10 درجه سانتیگراد و حداکثر 45 درجه سانتیگراد و اپتیمم 23 درجه سانتیگراد می باشد. طول دوره رشد بادام  240-150 روز می باشد. دمای مناسب برای محصول دهی مناسب بطور میانگین 25-20 درجه سانتیگراد و حداکثر 35 درجه سانتیگراد می باشد.

 درجه حرارت لازم برای آغاز فعالیت درخت و بیدار شدن از خواب زمستانی میانگین 6 + درجه سانتیگراد می باشد، حداقل دمائی که  درخت بادام می تواند تحمل کند 22- درجه سانتیگراد می باشد.

بادام به سرمای دیروقت بهاره حساس است لذا مصون بودن نسبی منطقه از سرمای بهاره دیروقت الزامی است .

در دامنه های مشرف به جنوب گلدهی سریعتر اتفاق می افتد اما خطر سرمازدگی بهاره را افزایش میدهد.

 درجه حرارت 1- تا 2- درجه سانتیگراد باعث سرمازدگی چغاله بادام می باشد. حرارت 2- تا 4- درجه سانتیگراد باعث سرمازدگی گل باز شده می گردد. حرارت 4- تا 6- درجه سانتیگراد باعث سرمازدگی در مرحله ظهور گلبرگها میشود.

درجه حرارت مناسب برای گرده افشانی 25-15 درجه سانتیگراد می باشد. وجود حرارت مناسب برای فعالیت زنبور عسل 21+ درجه سانتیگراد می باشد.

هوای ابری و بارانی در تابستان باعث تشکیل لکه های قهوه ای در روی پوست میوه در حال رسیدن خواهد شد.

درمناطق احداث باغ بادام بایستی امکان تهیه آب با در نظر گرفتن میران نزولات آسمانی وجود داشته باشد،ولی پرورش این درخت بصورت دیم نیز با رعایت اصول فنی امکان پذیر است.

از کشت و پرورش بادام در مناطقی با رطوبت نسبی بالاي 70 درصد  باید خودداری کرد ،اما رطوبت نسبی کمتر از 20 درصد توام با دمای بیش از 35 درجه سانتیگراد نيز عمل لقاح را دچار اختلال می کند.

باد ملایم برای گرده افشانی مفید است ولی بادهای با سرعت بیش از 15 متر در ثانیه بویژه در روزهای بارانی برای گرده افشانی مضر است.

2-1 خاک:

بادام در خاکهای رسی سنگین و مرطوب رشد مناسبی ندارد ، وجود خاکهای نیمه سنگین از نوع شنی رسی و سنگلاخی برای پرورش بادام مناسب است و عمق خاک باید حداقل 3 متر باشد. درختان بادام در خاکهائی با بافت لومی یکدست و با عمق زیاد بیشترین محصول را تولید می کنند.این خاکها ترکیبی بهینه از نفوذپذیری همراه با حفظ آب و تهویه اطراف دارند. خاکهای لومی نسبت به خاکهای شنی به دلیل ویژگی حاصلخیزی آنها و حفظ بهتر رطوبت ارجح بوده و امکان مدیریت بهتر آبیاری را دارند. همچنین نسبت به خاکهای رسی ـ لومی و خاکهای سیلتی رسی، لومی و خاکهای رسی برتری دارند. زیرا امکان زهکشی و تهویه در این گونه خاکها به رطوبت بیشتر از خاکهای ریز بافت است.

مقاومت بادام به خاکهای آهکی نسبتاً زیاد است پس می توان در مناطقی که به این دلیل محصول دیگری کاشته نمیشود نسبت به کاشت این محصول اقدام کرد. بادام 20 تا 30 درصد آهک در خاک را تحمل می کند، همچنين بادام شوری کمتر از 4 میلی موس بر سانتی متر با کاهش عملکرد کمتر از 10 درصد را تحمل می کند. اسیدیته مناسب ( pH ) برای پرورش بادام حداقل 5/5 و حداکثر 5/8 باشد. خاکهای ایران غالباً دارای pH بالا بوده که کاهش آن یکی از اساسی ترین راهکارها برای برطرف کردن نیازهای غذائی گیاهان به منظورتسهیل در جذب مواد غذائی  می باشد.

2- عملیات احداث:

1-2  گزینش رقم و پیاده نمودن نقشه باغ:

انتخاب رقم، کلید احداث باغ است. به دلیل اینکه معدودی از ارقام بادام خود تلقیح هستند ترکیب هائی از ارقام به جای ارقام واحد باید انتخاب شوند ویژگیهای مهمی که در انتخاب رقم باید مدنظر قرار گیرد شامل زمان گلدهی ، سازگاری گرده، زمان رسیدن و سهولت جداشدن دانه از پوست، عملکرد، عاری بودن از آفات و بیماریها و سایر اختلالات و قابلیت عرضه به بازار می باشد.

چون اکثر ارقام بادام خود ناسازگار هستند پس باید بین هر 4-2 ردیف از یک ردیف ارقام گرده دهنده مناسب برای رقم اصلی استفاده کرد. در بادام های آبی فواصل کاشت 6×5 و بصورت سیستم مستطیلی می باشد و در مناطق کوهستانی فواصل کاشت 5×5 یا 6×6 و بصورت مربعی می باشد. در مناطق گرمسیری که مشکل سایه اندازی بعلت نور زیاد وجود ندارد میتوان از سیستم مربع ، مثلثی بفواصل 5×5 یا 6×6 استفاده کرد.

2-2  تهیه زمین:

خاک بیشتر باغها یکنواخت نیستند، خاك داخل یک باغ از ناحیه ای به ناحیه دیگر تفاوت دارد و ویژگی فیزیکی آن نيز همراه با عمق خاک تغییر می کند. ارزیابی موفقیت آمیز خاک یک باغ و اصلاح آن باعث ایجاد اطمینان میشود که:

 الف- هیچگونه موانع فیزیکی و زهکشی وجود ندارد.

 ب- قابلیت نفوذ و حفظ رطوبت هرچه بهتر و یکنواخت تراست.

 ج- محدودیت هائی که اصلاح آنها بعد از احداث باغ بسیار دشوار یا غیر ممکن است وجود ندارد.

اصلاح گسترده خاک برای آماده سازی زمین جهت احداث باغ همواره ضروری نیست. برخی از خاکها به طور طبیعی دارای عمق کافی نبوده و از بافت خوب و یکنواختی برخوردار هستند بنابراین نیازی به خاک ورزی عمیق ندارند ولی بعضی خاکها لایه لایه بوده و نیاز به اصلاح دارد. خاکهای لایه لایه دارای تغییرات ناگهانی در بافت خاک لایه های زیر خاک سطحی هستند برای اصلاح این خاکها باید لایه های گوناگون باهم مخلوط شوند.

خاکهای دارای لایه رسی لایه فشرده ای از رس دارند که مانع حرکت رو به پایین آب شده و بنابراین در تهویه و رشد ریشه در خاک نیمه سطحی محدودیت دارند. اصلاح خاک، مخلوط کردن لایه رس با بقیه نیم رخ خاک منجر به رشد شدیدتر ریشه می گردد. اصلاح خاکها دارای لایه سخت نیازمند خردکردن و شکستن لایه است تا از رشد ریشه جلوگیری بعمل نیاید.

3- عملیات نگهداري باغ بادام:

1-3 آبیاری:

قبل از انتخاب و طراحی سیستم آبیاری نباید زمین را آماده ساخت زیرا این عوامل بر دامنه تسطیح خاک ورزی مورد نیاز اثر می گذارد. سیستم های تحت فشار بویژه سیستم قطره ای در حداقل کردن محدودیت های فیزیکی خاک بسیار موثر تر از سیستم های آبیاری سطحی هستند.

دستیابی به یکنواختی در سیستم های آبیاری تحت فشار بیشتر به طراحی سیستم های هیدرولیک، توزیع هوائی آب مصرفی و نگهداری سیستم بستگی دارد تا خاکهای مختلف. سیستم های قطره ای سطحی آب را به مقدار بسیار کم و با کنترل دقیق به کار می برند و بسیار بهتر با نفوذپذیری خاک انطباق می یابند. هنگامیکه مقدار کم آب آبیاری در دفعات زیاد به طوری به کار رود که با مصرف آب گیاه انطباق یابد نتایج بهتری در بر خواهد داشت.

نیاز آبی بادام بر حسب منطقه و رقم 8-6 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد. در آبیاری قطره ای نیاز آبی حدود 6-4 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد. بادام به علت داشتن ریشه های قوی بطور کلی به آبیاری کمی احتیاج دارد، در موقع گلدهی از آبیاری بادام بایستی خودداری گردد تا از ریزش گل و میوه کاسته شود.

2-3 تربيت:

هدف از تربیت درختان حفظ عادت رشد طبیعی درختان و بارآور کردن آنها و سهولت انجام کارها می باشد.

پس از اینکه درختان جدید کشت شدند سر نهال در 80 سانتی متری بالای محل پیوند قطع می شود. در طول اولین فصل رشد، جوانه برداری بهاره یا تابستانه که رشد درخت در فصل اول را هدایت می کند می تواند نخستین هرس دوره خواب را تسهیل نماید،اما این عمل ضروری نیست. گاهی قطع شاخه های متقاطع، پاجوش و نرکها می تواند موثر باشد. به عنوان یک قاعده تا آنجا که ممکن است باید سطح برگ را بیشتر کرد تا رشد درخت به حداکثر برسد. هرس درخت بادام پس از اولین فصل رشد در تعیین شکل نهائی و عملکرد درخت بادام سرنوشت ساز است، دراین زمان است که باغداران شاخه های اولیه و دائمی درخت را که قرار است چهارچوب درخت را پس از هرس سایر شاخه ها تشکیل دهند انتخاب می کنند. حذف شاخه های غیراصلی غالباً نخستین هرس دوره خواب نامیده میشود.

3-3 شاخه برداری ( تنک کردن):

شاخه برداری برای بازکردن ، تنک کردن تاج و کنترل بلندی درخت بکار میرود. شاخه برداری با کاستن از چوب ، رقابت برای مواد غذائی را کاهش داده و در مجموع سبب تقویت شاخه های باقیمانده میشود. شاخه ها به طور کامل با بریدن آن در محل اتصال به شاخه اصلی بايستي حذف شوند.

4-3 سربرداری:

حذف قسمتی از یک شاخه ، هرس سربرداری است. سربرداری بیشتر از شاخه برداری سبب تقویت رشد منطقه ای و درخت میشود، چون جوانه های باقیمانده را از غلبه جوانه انتهائی آزاد میکند و به دلیل اینکه جوانه ها در نزدیکی نوک شاخه تجمع دارند سربرداری تعداد نسبتاً زیادی از نقاط رشد بالقوه را حذف کرده و بنابراین جوانه های باقیمانده را تحریک می کند. حذف انتهای شاخه به این معنی است که کربوهیدراتهای ذخیره شده در قسمت پائین شاخه هنوز برای نقاط رشد قابل دسترسی است.