حق العمل کاری گمرک

اهداف ٬ قوانین و راهکارهای حق العملکاری

شرکت آرمان حساب پاسارگاد

مقدمه
با توجه به رشد و توسعه تجارت خارجی و ایجاد زمینه رقابت بین بازرگانان و نیز لزوم توسعه سطح اشتغال ، مقوله حق العمل کاری در گمرک و تبیین شمای کلی از آن و تشریح اهداف ، اهمیت ، مزایا ، موانع ، شرایط و شیوه های حق العمل کاری لازم به نظر می رسد.
اهمیت این موضوع به حدی است که در آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 1350 مواد 376 تا 387 بدان اختصاص یافته است و در چارچوب قانونی صدور کارت حق العمل کاری ، تمدید ان و استمرار کار حق العمل کار از وظایف و اختیارات گمرک به شمار می رود.(دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستم های گمرکی)
واژه حق العملکاری دارای دو معنای متفاوت است :
·        در قانون تجارت به شخصی اطلاق میشود که از سوی شخص دیگری (آمر) وکیل است که معامله ای انجام دهد و در قبال آن اجرت دریافت دارد.
·        در گمرک شخصی را گویند که به وکالت از صاحب کالا امور ترخیص و تشریفات گمرکی کالا را انجام میدهد.(مصاحبه با استاد رضا گلی 1389)
به همین علت در لایحه پیش نویس قانون امور گمرکی از حق العملکار تحت عنوان کار گزار گمرک یاد شده است.(لایحه پیش نویس قانون امور گمرکی)
بخش اول
تعریف حق‌العمل کاری در قانون تجارت
 حق العمل در لغت به معنای «مزدکار، کارمزد، پولی که بابت فروش کالایی از صاحب کالا دریافت می‌شود» آمده است.
  در اصطلاح  «حق‌العمل کار، کسی است که به دستور دیگری معاملاتی نموده و در مقابل آن اجرت دریافت می‌کند. حق‌العمل کاری نوعی وکالت در امور تجاری است اما اگرحق العمل کار به نام خود انجام دهد، عنوان وکالت بر او اطلاق نمی‌شود ولی می‌توان آن را مصداق نیابت دانست، زیرا نیابت مفهومی عام‌تر و وسیع‌تر از وکالت دارد».(ماده 357 قانون تجارت)
 
حق‌العمل کاری و مقررات حاکم بر آن در حقوق تجارت
 طبق ماده 357 قانون تجارت، حق‌العمل کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معاملاتی کرده و در مقابل حق‌العملی دریافت می‌دارد. باید توجه داشت که حق‌العمل کاری با نمایندگی و وکالت تفاوت زیادی دارد؛ زیرا در نمایندگی عادی یا وکالت، نماینده یا وکیل بنام آمر یا موکل خود عمل می‌کند، در صورتی که حق‌العمل کار اغلب نام آمر خود را کتمان می‌کند و حتی طرف معامله حق‌العمل کار نمی‌داند معامله برای کیست بلکه فقط حق‌العمل کار را در مقابل خود می‌شناسد.
حق‌العمل کاری عملی است تجارتی و بند 3 ماده 2 قانون تجارت هر قسم حق‌العمل کاری را جزء معاملات تجارتی نام برده است.
  قانون تجارت هیچ گونه شرطی برای مبادرت به حق‌العمل کاری در نظر نگرفته و هر کسی که اهلیت تاجر بودن را دارا باشد، می‌تواند به حق‌العمل کاری مبادرت نماید، علاوه بر آن هیچ گونه پروانه یا اجازه مخصوصی برای اشتغال به حق‌العمل کاری لازم نیست.
  حق‌العمل کار همانند دلال واسطه در معاملات است با این تفاوت که دلال جز معرفی طرفین معامله به یکدیگر وظیفه‌ای ندارد و جز با اجازه مخصوص نمی‌تواند نمایندگی یکی از طرفین را عهده‌دار باشد اما حق‌العمل کار خود طرف معامله بوده و علاوه بر آن‌که در مقابل طرف معامله مسئول انجام تعهداتی می‌باشد که بنام خود تقبل کرده است، در مقابل آمر نیز مسؤل است که حاصل معامله را به او واگذار نماید. بنابراین حق‌العمل کار دو تعهد مستقیم دارد؛ یکی در مقابل طرف معامله که صرف‌نظر از این که آمر، معامله را قبول کند یا خیر، مسؤل انجام تعهداتی است که تقبل کرده است و دیگر در مقابل آمر، که باید انجام معامله را به اطلاع او برساند و حاصل معامله را در اختیار او بگذارد ولی باید در نظر داشت که چنانچه حق‌العمل کار حسن انجام معامله را ضمانت نکرده و کوتاهی هم نکرده باشد، مسؤل عدم اجرای معامله از جانب طرف معامله نخواهد بود.
 وظایف حق‌العمل کار:(4 مورد)
  1) انجام دستورات آمر.
  2) انجام معامله بنام خود.
  3) ذی­نفع نبودن در معامله مگر در مورد ماده 373 قانون تجارت.
   4) وکالت از طرف آمر و رعایت امانت.
 
 
بخش دوم
تعریف حق العملکار و شرایط عمومی حق العملکاری در گمرک:
حق العمل کاردر گمرک به شخصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) اطلاق میشود که تشریفات گمرکی کالای متعلق به شخص دیگری را به وکالت از طرف آن شخص در گمرک انجام بدهد طبق تعریف شورای همکاری گمرکی یا سازمان جهانی گمرک حق العملکار شخصی است که ترتیب ترخیص گمرکی کالا را می دهد و مستقیما به جای و از طرف شخص دیگری با گمرک در تماس است. (پی نوشت ماده 36 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 1350)    
کسانیکه بدون داشتن کارت حق العمل کاری تشریفات گمرکی کالا را به وکالت انجام می دهند نمی توانند بیش از 10 مرتبه در سال به این کار اقدام نمایند. مستخدمین تجارتخانه ها یا مستخدمین حق العمل کاران که منحصرأ کارهای آن تجارتخانه یا آن حق العمل کار را در گمرک انجام می دهند مشمول مقررات ماده 382 آئین نامه اجرایی قانون امور گمرکی خواهند بود.
(ماده 376 آیین نامه اجرایی) 
 
شرایط اخذ پروانه حق العملکاری
هیچ شخصی بعنوان حق العمل کار در گمرک پذیرفته نمیشود مگر اینکه پروانه مخصوص این شغل را از اداره کل گمرک تحصیل نموده باشد.
پروانه حق العمل کاری در گمرک به اشخاصی داده میشود که دارای کارت بازرگانی بوده و حائز شرایط مذکور در زیر باشند:
 1.تابعیت ایران
2. سن کمتر از بیست و پنج سال نباشد.
3.نداشتن محکومیت به جرم و جنایت و عدم سابقه قاچاق در گمرک به گواهی کتبی مقامات مربوط.
4.حداقل داشتن دیپلم دبیرستان ، دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر در شرائط مساوی حق تقدم خواهند داشت .
5.کارمند دولت نباشد.
6.پذیرفته شدن در امتحان قانون امور گمرکی و آئین نامه آن که از طرف گمرک هر سال یکبار بعمل خواهد آمد.(ماده 377 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی)