دیگ بخار

• از نظر سیال داخل آنها: در این روش دیگ به انواع روغنی، آبگرم، آب داغ، بخار و … تقسیم‌بندی می‌شود.
• از نظر جنس: دیگ‌ها بر اساس جنس ساخته شده به دو دسته چدنی و فولادی تقسیم می‌شوند.
• از نظر تعداد مسیر عبور دود: بویلرها بر حسب تعداد مسیری که گازهای ناشی از احتراق طی می‌کند تا وارد دودکش شوند به چند دسته زیر تقسیم می‌شوند:

الف) تک پاس: نسل اول بویلرهای ذغال سنگ‌سوز لوکوموتیوهای بخار از این نوع بوده‌اند. آنها گاز ناشی از احتراق مسیر دیگ را یک بار طی می‌کنند و بعد وارد دودکش می‌شوند. این نوع از بویلرها دیگر ساخته نمی‌شوند.

ب) دو پاس: گازهای ناشی از احتراق مسیر دیگ را دوبار طی می‌کند و بعد وارد دودکش می‌شود.

ج) کوره برگشتی: گازهای ناشی از احتراق، مسیر کوره را دوبار طی می‌کند و سپس به پاس لوله‌ها منتقل شده و به سمت دودکش حرکت می‌کند. راندمان بویلرهای کوره برگشتی از بویلرهای دوپاس بیشتر است.

د) سه پاس: گازهای ناشی از احتراق، مسیر دیگ را سه بار طی می‌کنند و بعد وارد دودکش می‌شوند.

ه) چهار پاس: دیگ‌های چهار پاس صرفا برای تولید بخار در تناژ بالا تولید می‌شود. گازهای ناشی از احتراق، مسیر دیگ را چهار بار طی می‌کند و بعد وارد دودکش می‌شود. در ظرفیت‌های مشابه راندمان دیگ‌های چهار پاس از بقیه دیگ‌ها بیشتر است.

دیگ‌های چدنی

برای تولید این دیگ‌ها زا چدن خاکستری استفاده می‌شود. دیگ‌های چدنی در ظرفیت‌های مختلف تولید شده و می‌تواند به صورت یک تکه‌ای یا پره‌ای ساخته شود.

یک تکه: دیگ‌های چدنی یک تکه برای تولید آبگرم و بخار فشار ضعیف کاربرد دارند و تولید آن‌ها در کشورمان بسیار محدود است.

پره‌ای: این دیگ‌ها براساس ظرفیت حرارتی آنها از تعدادی پره چدنی تشکیل شده‌اند. این پره‌ها می‌توانند به صورت افقی و یا عمودی ساخته شوند که در فضای وسط پره شعله مشعل قرار دارد و جهت افزایش بازده دیگ و حداکثر استفاده از انرژی حرارتی سوخت، در محیط پره‌ها مجراهای خاصی در نظر گرفته می‌شود که گازهای داغ حاصل از احتراق از آنها عبور می‌کنند و انرژی خود را به آب داخل دیگ منتقل می‌کنند.

مزایای دیگ‌های چدنی:

• در برابر خوردگی و زنگ زدگی بسیار مقاوم هستند.
• قیمت آنها ارزان است.
• در صورت شکستن پره‌ها، می‌توان آنها را با پره نو تعویض کرد.
• به دلیل قابلیت جدا شدن پره‌های دیگ حمل و نقل آنها آسان است و ظرفیت حرارتی آنها با افزایش و کاهش پره‌ها قابل تغییر است.

معایب:

• برای مناطق خیلی سرد که امکان شوک حرارتی وجود دارد مناسب نمی‌باشند.
• نسبت به کندانس دود بسیار ضعیف هستند.
• مقاومت آنها دربرابر برخورد مستقیم شعله پایین است و درصورتی که در داخل دیگ آبگرم نباشد و مشعل بیش از پنج دقیقه روشن بماند کل پره‌ها را باید تعویض کرد.
• از مشکلات اصلی این دیگ‌ها ترک برداشتن جدار پره‌ها در اثر تنش‌های حرارتی، فشار زیاد سیستم، ایجاد رسوب روی سطح داخلی پره و … است که در این صورت پره باید توسط فرد متخصص تعویض شود.

دیگ‌ فولادی

این دیگ‌ها به صورت یکپارچه در کارخانه ساخته می‌شوند و بر اساس مکان قرار گیری آب، به دونوع زیر تقسیم می‌شوند:

• لوله آب: در این نوع دیگ‌ها آب درون لوله‌ها جریان دارد و با آتش مشعل که از بیرون به لوله‌ها برخورد می‌کند گرم می‌شود. این نوع دیگ‌ها برای فشار کاری بالا و تولید بخار ساخته می‌شوند به همین خاطر از این دیگ‌ها بیشتر در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود.
• لوله آتش: در این نوع دیگ‌ها دود حاصل از احتراق مشعل در پاس‌های مختلفی از داخل لوله‌های آتش خوار درون دیگ عبور می‌کند و در اطراف این لوله‌ها مخزن آب قرار گرفته است با عبور این گازهای داغ حاصل از احتراق، آب داخل مخزن گرم می‌شود.

مزایای دیگ‌های فولادی:

• طول عمر این دیگ‎‌ها بالاست.
• ظرفیت آنها تقریبا نامحدود است.
• قابلیت تحمل شوک‌های حرارتی را دارند.
• بازده بالایی دارند.
• قابلیت تولید بخار با دما و فشار بالا را دارند و از نظر ارتفاع ساختمان محدودیتی ندارند.

معایب دیگ‌های فولادی:

• ظرفیت آنها ثابت و غیر قابل تغییر است.
• در صورت خرابی هزینه تعمیر آنها بالاست.
• چون در کارخانه به صورت یکپارچه ساخته می‌شوند حمل و نقل آنها مشکل است.
• در موتورخانه‌هایی که از دیگ آبگرم فولادی آب داغ استفاده می‌شود نصب دستگاه سختی‌گیر یا رسوب‌زدا الزامی است.
• قیمت آنها بالاست در ظرفیت‌های مشابه قیمت آنها دو برابر دیگ‌های چدنی است.