چاپ سیلک اسکرین را بهتر بشناسیم
چاپ سیلک اسکرین چیست؟
سيلك اسكرين يك هنر همانند شعر، موسيقي و نقاشي مي باشد كه علاوه بر نقش هنري مي تواند به عنوان يك صنعت سودآور در جامعه به شمار آيد. چاپ سيلك اسكرين بدون نياز به دستگاه هاي گران قيمت و حجيم، امكان چاپ بر روي سطوح مختلف مانند پارچه، چوب، ديوار، فلز، پلاستيك، جير، چرم، سراميك، كاغذ، شيشه، آينه، چيني، فيبر هاي مدار چاپي و... را امكان پذير مي سازد. از چاپ سيلك براي اجسام حجم دار و مدور مانند بطري ها نيز مي توان استفاده كرد. تكنيك چاپ سيلك از معتبرترين شيوه هاي گرافيك قرن حاضر محسوب مي شود، زيرا توانايي هاي خاصي كه در چاپ سيلك موجود است در ساير چاپ ها وجود ندارد. ظرافت طرح چاپ سيلك امروزه به كمك كامپيوتر و استفاده از توري هاي مناسب تا حد زيادي افزايش يافته است به طوري كه يكي از بهترين روش هاي چاپ روي سراميك و چيني كه طرح هاي دقيق و ظريف نياز دارد استفاده از سيلك مي باشد.
تاريخچه:
قدمت قديمي ترين نگاره هاي مصور روي استخوان، سنگ و ديوار غارها به 15000- 10000 سال قبل مي رسد اولين اثرها با قرار دادن ديس روي ديوار غار و فوت كردن رنگ قرمز گل اخري روي آن ايجاد گرديده است. سومري ها حدود 1200 سال قبل از ميلاد مسيح ايجاد طرح با مهره هاي استوانه اي سنگي را آغاز كردند اين مهره ها براي تأييد احكام پادشاهان و حكام مورد استفاده قرار مي گرفت و روي سنگ هاي عقيق، زمرد و ياقوت حك مي گرديد. يكي از مدارك به دست آمده مهر داريوش پادشاه هخامنشي است كه در موزه لندن نگهداري مي شود. چاپ استنسيل نيز به صورت هاي مختلف در سراسر جهان به كار مي رفته است، در ابتدا براي ساخت استنسيل از پوست درختان و چرم سپس از پاپيروس و پارچه استفاده گرديد. در 900- 600 سال پيش از ميلاد روش استنسيل در چين، ژاپن و مصر بدين صورت انجام مي گرفت كه ابتدا طرح را روي چرم كشيده و با وسايل برش آن را در مي آورند بعد رنگ را روي آن مي كشيدند تا از مناطق خالي عبور كند و طرح چاپ گردد. براي ايجاد نقش هاي پيچيده تر و جلوگيري از پاره دن استنسيل، جاهاي خالي آن را با تارهاي موي انسان يا حيوانات پوشاندند، بدين ترتيب امكان پخش رنگ به مقدار بسيار زيادي كاهش و ظرافت طرح چاپ شده افزايش يافت. اين طريقه در اواخر قرن هيجدهم در ژاپن با نام Yuzen Printing متداول گرديد بعد از آن موي انسان جاي خود را به نخ هاي ابريشمي داد. در سال 1850 در شهر ليون فرانسه تحول از چاپ استنسيل به چاپ بدين صورت انجام گرفت كه به جاي چسباندن پارچه ابريشمي روي استنسيل، استنسيل ها را بدون آنكه خط اتصال به يكديگر داشته باشند روي توري ابريشمي چسباندند و بعد از آن به جاي استنسيل از مواد مقاوم كننده ديگر براي پوشش منافذ توري ابريشم استفاده كردند و كلمه سيلك (SILK) به معناي ابريشم روي اين روش چاپ ماندگار گرديد.
در سال 1907 امتياز چاپ با شابلون هاي توري به نام ساموئل سيمون در منچستر انگليس ثبت گرديد. با كشف مواد حساس به نور در سال 1950 و روش هاي سازي و به كار بردن ماشين هاي پيشرفته چاپ اسكرين و روتاري صنعت چاپ گام هاي بلندي را در ترقي برداشت و امروزه نيز با كشف روش هاي مختلف چاپ و خمير رنگ هاي متفاوت اين صنعت در حال توسعه و پيشرفت مي باشد. كلمه چاپ نيز اولين بار در قرن هفتم هجري به صورت چاو وارد زبان فارسي گرديد و ريشه آن كلمه چيني (CAU) مي باشد در اين زمان پادشاه مغول به نام گيخاتون در ايران فرمانروايي داشت و به علت بحران مالي و اقتصادي زياد بنابر پيشنهاد يكي از افرادي كه به كشور چين سفر كرده بود و به جاي زر و سيم نوعي برگه بهادر به نام چاو را در ايران رايج كرد تا بدين وسيله قادر به رفع بحران مالي گردد ولي بعدها به واسطه نارضايتي مردم مجبور به ابطال اين برگه ها گرديد. از آن پس كلمه چاپ به معناي فريب و غارت در ايران متداول گرديد.
انواع ماشين هاي چاپ:
امروزه ماشين هاي چاپ تنوع بسيار زيادي پيدا نموده اند ولي معمولاً اساس كار آنها بر يكي از موارد زير استوار مي باشد. برجسته بودن سطوح چاپ كننده، گرد بودن سطوح چاپ كننده، مسطح بودن سطوح چاپ كننده با استفاده از تدافع دو فاز آب و روغن، مسطح بودن سطوح چاپ كننده با استفاده از توري (سيلك)
آشنايي با مواد اوليه چاپ:
رنگ ها (Colorants):
رنگ هاي مورد مصرف در چاپ سيلك تنوع بسيار زيادي دارند ولي هريك از آنها در يكي از دو دسته زير قرار مي گيرند: ـ رنگ هاي نفوذ پذير در زمينه (Dyes) ـ رنگ هاي غير قابل نفوذ در زمينه كه به كمك يك ماده چسباننده تثبيت مي شوند.
مواد چسباننده و رزين ها (Bindres):
مهمترين وظيفه رزين ها ايجاد فيلم روي سطح مورد نظر و محبوس كردن مواد رنگي مي باشد رزين ها به دو دسته طبيعي و مصنوعي تقسيم مي شوند. مواد غلظت دهنده(Thickeners) براي جلوگيري از حركت و جابه جايي محلول رنگ در چاپ لازم است كه محلول رنگ غليظ شود، بدين منظور از موادي به نام غلظت دهنده استفاده مي شود.غلظت دهنده ها بر حسب منبع تهيه آنها به سه دسته تقسيم مي شوند: ـ غلظت دهنده هاي طبيعي مانند كتيرا ـ غلظت دهنده هاي نيمه مصنوعي مانند صمغ انگليسي ـ غلظت دهنده هاي مصنوعي مانند پلي وينيل.
رقيق كننده ها و حلال ها (Solvents & Diluents):
مايعات فراري هستند كه به منظور حلاليت اجزاي ديگر و يا تغيير گرانرواني خمير به آن افزوده مي شوند. يك حلال مناسب بايد داراي مشخصات زير باشد: محلول هاي پايداري را ايجاد كند و به مرور زمان تغيير نكند؛ داراي سرعت تبخير مناسب باشد؛ بوي خيلي شديد نداشته باشد؛ غير سمي باشد؛ با اجزاي ديگر خمير واكنش ندهد؛ ارزان باشد. انتخاب صحيح يك حلال تأثير زيادي بر خواص گرانرواني و سرعت خشك شدن آن دارد.
روش هاي چاپ و آماده كردن پارچه و كاغذ:
امروزه چاپ به طريقه هاي مختلف صورت مي گيرد، ولي كليه اين روش ها را مي توان در چهار مورد زير خلاصه كرد:
چاپ مستقيم روي زمينه سفيد Direct Printing
چاپ مستقيم روي زمينه رنگي Over Printing
چاپ برداشت Discharge Printing
چاپ مقاوم Resist Printing
ساير تكنيك هاي چاپ سيلك اسكرين:
فتو سيلك يا روش عكاسي بهترين روش ساخت شابلون است ولي در مواردي كه نيازبه كارهاي چاپي با تيراژ كم و عدم دقت بالا باشد روش هاي ديگري نيز براي پوشاندن منافذ توري وجود دارد. به عنوان مثال مي توان از پارافين براي پوشاندن منافذ توري استفاده كرد، بدين منظور مي توان از مدادهاي شمعي و يا از پاستيل هاي روغني نيز استفاده كرد. البته لازم به ذكر است كه استفاده از پارافين فقط در مواردي امكان پذير است كه خميرهاي چاپ بر پايه آب باشند. مثال ديگر استفاده از چسبهاي آبكي براي پوشاندن منافذ توري است، البته فقط در مواردي كه خمير چاپ بر پايه روغن باشد. به هرحال اين روش ها هيچكدام كارايي فتوسيلك را ندارند و چاپ طرح هاي ترام دار و يا داراي خطوط ظريف در اين روش ها امكان پذير نمي باشد. ساير تكنيك ها كاغذ پوستي، طلق، مداد شمعي و فيلم هاي برشي مي باشد.
برگرفته از سایت گروه صنعتی اکسیر
