کریزای عفونی
کُریزای عفونی [۱]
مقدمه و مترادف‌ها
این بیماری یک بیماری تنفسی حاد در ماکیان است که به‌وسیلة Avibacterium paragallinarum ایجاد می‌گردد. در گذشته نام‌هایی از قبیل Roup، Cold و Infectious or Contagious Catarrh به‌منظور توصیف این بیماری مورد استفاده قرار گرفته است.
سبب شناسی
۳ سروتیپ از آوی‌باکتریوم پاراگالیناروم [۲] تحت عنوان A، B و C مورد شناسایی قرارگرفته و به‌عنوان عوامل اتیولوژیک این بیماری مطرح می‌باشند.
وقوع و اهمیت اقتصادی
این بیماری به‌طور بالقوه در تمامی نواحی دارای طیور پرورشی به‌وقوع می‌پیوندد، ولی مکرراً در نواحی یا کشورهایی خاص، و به‌عنوان یک مشکل مزمن یا فصلی بروز می‌یابد. کُریزا یکی از عوامل کاهش تولید تخم در گله‌های مُولد و تخم‌گذار چندسنی است. به‌علاوه، کاهش رشد در جوجه‌های گوشتی و کاهش تولید تخم به‌میزان ۴۰-۱۰% در ماکیان تخم‌گذار تجاری گزارش گردیده است. همچنین، این بیماری در برخی از موارد موجب حذف کشتارگاهی لاشه‌ها به‌میزان ۸/۶۹% در نتیجة حضور التهاب کیسه‌های هوایی شده است. این بیماری مهمترین دلیل تلفات در ماکیان روستایی کشور تایلند در سنین زیر ۲ ماهگی و بالای ۶ ماهگی معرفی شده است. باید در نظر داشت که در کشورهای در حال توسعه به‌دلیل حضور سایر پاتوژن‌ها و عوامل استرس، احتمال بروز خسارات اقتصادی سنگین‌تر نیز وجود دارد.
انتقال
پرندگان حامل درگیر به‌شکل مزمن یا بهبود یافته، به‌عنوان مهمترین مخازن عفونت در نظر گرفته می‌شوند. احتمالاً به‌دلیل بروز تغییر در مسایل مدیریتی از قبیل معرفی پولت‌های جایگزین، احتمال مشاهدة بیماری در فصول پاییز و زمستان بیشتر است. عفونت به‌دنبال تماس مستقیم با حاملین درگیر به‌صورت بالینی یا بی‌نشانه و یا از طریق تماس غیرمستقیم با پرسنل و تجهیزات آلوده ایجاد می‌گردد. این بیماری Egg Born نیست ولی Air Born است. عامل مسبب این بیماری در خارج از بدن میزبان بیش از ۲۴ ساعت دوام نخواهد داشت و قابلیت بقای خود را از دست خواهد داد.
علائم بالینی
شیوع بیماری در گله از ۱ تا ۲۰% متغیر است.
در موارد غیر پیچیدۀ [۳] کُریزا، تلفات ناچیز و قابل اغماض است. به‌دنبال بروز عفونت در گله‌های جوان مُولد و تخم‌گذار تجاری تولید تخم کاهش خواهد یافت.
پرندگان درگیر به‌شکل بالینی خروج ترشحات چشمی به‌صورت یک یا دوطرفه را نشان می‌دهند و این حالت در ادامه به سلولیت ناحیۀ صورت [۴] و سینوزیت مزمن پیشرفت خواهد کرد. بروز آرتریت و سپتی‌سمی نیز در صورت همراهی سایر پاتوژن‌ها به‌ندرت مشاهده گردیده است.
یافته‌های کالبدگشایی
در موارد حاد، کنژکتیویت شدید و التهاب فاسیای پری‌اُوربیتال [۵] قابل مشاهده است. در موارد مزمن نیز سینوزیت سروزی تا کازئوز [۶] بروز می‌یابد. علاوه بر موارد ذکر شده شاید پنومونی و تورم کیسه‌های هوایی نیز به‌ندرت مشاهده شود.
تشخیص
در پرندگان درگیر به‌شکل حاد از طریق تهیۀ سوآب‌های سینوسی جداسازی آوی‌باکتریوم پاراگالیناروم مقدور است. با توجه به حساسیت اُرگانیسم عامل این بیماری، در صورت امکان توصیه می‌گردد پرندگان زنده و دچار عفونت حاد به آزمایشگاه تشخیصی ارائه گردند (ارائة این پرندگان به آزمایشگاه ضرورت دارد). به‌طور جایگزین می‌توان سَرهای جدا شدۀ پرندگان درگیر را در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال کرد. جداسازی ارگانیسم از طریق انجام کشت نیمه هوازی نمونه‌های مشکوک بر روی محیط بِلادآگاری که گونه‌های استافیلوکوکوس قبلاً به‌صورت خطی بر روی آن کشت داده شده‌اند انجام می‌گیرد (انکوباسیون هم در یک جار شمع‌دار [۷] انجام خواهد شد).
تفریق این بیماری از پاستورلوز مزمن، CRD، اورنیتوباکتریوز، سندرم کله‌بادی، کمبود ویتامین A و برخی از عفونت‌های ویروسی شامل آنفلوآنزای کم حدت پرندگان (LPAI)، آبلة پرندگان و سایر عوامل مسبب درگیری تنفسی ضرورت دارد.
پیشیگیری
به‌کارگیری تدابیر مناسب امنیت زیستی، احتمال معرفی عفونت به مزارع مُولد و تخم‌گذار تجاری را محدود خواهد ساخت. از طریق تجویز باکترین‌های همولوگ [۸] یا واکسن‌های غیرفعال مولتی‌والان به‌شکل سوسپانسیون‌های مایع یا امولسیون روغنی می‌توان گله‌های نابالغ را به‌طور نسبی محافظت کرد. براساس توصیۀ تولیدکننده، ۲ دُز از واکسن غیرفعال به روش زیرجلدی[SC)[9) یا داخل عضلانی [IM)[10) و با فاصلۀ ۴ هفته از یکدیگر طی دورۀ پرورش باید تجویز گردد.
درمان
برای درمان پرندگان نابالغ می‌توان از سولفانامیدهای محلول در آب [۱۱] از قبیل کیمیاکوزامیکس پلاس®، کیمیاسینوتریم ۳۰۰®، کیمیاتری‌متوکس®، کیمیاتریم ۵۰۰ فورت®، کیمیامتوکسوپریم ۲۴۰® و کیمیاپریم ۴۸® استفاده کرد. همچنین، ترکیبی از تتراسایکلین‌ها شامل کیمیاداکسی- اس®، کیمیاسایکلین ۵۰®، کیمیاکلرتتراسایکلین ۵۰®، کیمیاداکسی ۵۰®، کیمیاسایکلین ۲۰® و کیمیاکلرتتراسایکلین ۲۰® نیز مکرراً به‌منظور درمان کَُرایز از طریق تجویز در آب آشامیدنی به‌کارگرفته شده است. پس از درمان گله‌های تجاری، رعایت دورۀ توصیه شده یا اجباری قطع مصرف دارو [۱۲] قبل از ارسال تخم‌های تولید شده به بازار ضروری می‌باشد.
