سندرم بازماندن از رشد

سندرم بازماندن از رشد [۱]

مقدمه و مترادف‌ها

این اختلال بالینی یک سندرم با نام‌های متعدد است که برای اولین بار در اواخر دهة هفتاد میلادی در جوجه‌های گوشتی توصیف شد. این سندرم به‌طور عمده از طریق وقوع کاهش وزن مشخص می‌گردد و با نام‌های متنوعی از قبیل سندرم کوتولگی و بازماندگی از رشد، سندرم پرندة رنگ‌پریده،  سندرم سوء جذب (MAS)، سندرم استخوان شکننده و سندرم بال هلیکوپتر معرفی گردیده است.

سبب شناسی

عوامل مسبب ویژه‌ای که مسئول بروز سندرم بازماندن از رشد باشند شناسایی نشده‌اند، اگرچه بعضی از متخصصین طیور معتقدندکه سویه‌های ویژة رئوویروسی (مثل ۱۷۳۳) مسئول بروز این وضعیت هستند و احتمالاً ویروس‌های ناشناخته یا باکتری‌های بی‌هوازی موجود در مجاری روده‌ای نیز در این رابطه دارای نقش باشند. تعیین گردیده است که این سندرم در جوجه‌های عاری از عوامل بیماری‌زای خاص نیز امکان بروز دارد. معمولاً سندرم عدم جذب تیپیک به‌دنبال تلقیح جدایه‌های رئوویروسی فیلدی ایجاد نمی‌شود، و در بروز این وضعیت عوامل مسبب متعددی دخیل هستند.

وقوع و اهمیت اقتصادی

این وضعیت در اکثر مناطق پرورش جوجه‌های گوشتی شناسایی شده است و مسئول کاهش میزان رشد و افزایش میزان مرگ و میر در جوجه‌های گوشتی حاصل از گله‌های مادر جوان می‌باشد. شدت و شیوع این بیماری در طول ۲-۱ سال بعد از  اولین ظهور آن فروکش خواهد کرد.

انتقال

اگر رئوویروس‌ها [۲] عامل این وضعیت باشند، علاوه بر انتشار افقی در بین جوجه‌های گوشتی، به‌صورت عمودی هم از پرندگان مولد به نُتاج آنها انتقال خواهند یافت. تعیین گردیده که رئوویروس‌ها در طول دوران پرورش قادرند به‌عنوان عوامل عفونت‌های مخفی دوام یابند و در هنگام شروع تولید به بروز ویرمی منجر شوند.

علایم بالینی

در جوجه‌های آلوده در ۷-۵ روز اول دورة پرورش کاهش رشد قابل مشاهده است. بروز اختلالات پَر شامل شکستگی ساقة پرهای اولیة بال‌ها و باقی‌ماندن پودری زردرنگ در ناحیة سر به‌مدت ۳۰ روز شاید مشاهده شود. به‌دلیل وجود پرهای بالی غیرنرمال این سندرم را به اصطلاح بیماری هلیکوپتر [۳] نیز می‌نامند، زیرا پرهای غیرنرمال پرنده مشابه تیغه‌های گردان هلیکوپتر هستند. در سن ۴ هفتگی، جوجه‌های آلوده که ممکن است بیش از ۲۵ درصد پرندگان گله را تشکیل داده باشند وزنی حدود ۲۵۰ گرم خواهند داشت و جثة آنها از نظر اندازه به‌طور معنی‌دار کوچک‌تر از سایر پرندگان غیردرگیر است. آزمون مدفوع زردرنگ پرندگان آلوده، حضور مواد خوراکی هضم نشده را تأیید خواهد کرد و نسبت بالایی از پرندگان آلوده احتمالاً  به‌دلیل تحمل سندرمی مشابه با ریکتز، بی‌میلی به حرکت و فعالیت بدنی را نشان خواهند داد. در اکثر موارد شکستگی اپی‌فیز پروگزیمال استخوان ران نیز اتفاق می‌اُفتد. کاهش رنگدانه‌های پوست ساق پا و منقار نیز در پرندگان آلوده شاید قابل مشاهده باشد.

یافته‌های کالبدگشایی

سندرم کاهش رشد معروف به سندرم سوء جذب است و طیف وسیعی از اختلالات را شامل می‌شود:

*     سندرم شبه ریکتز شامل کاهش تراکم استخوانی، دانه تسبیحی شدن سر دنده‌ها و شکستگی اپی‌فیز پروگزیمال استخوان ران (که به اصطلاح نکروز سر استخوان ران نامیده می‌شود)

*     کم‌رنگ شدن پوست و  اختلالات پَر، که به‌صورت بالینی قابل مشاهده هستند و در آزمون‌های پس از مرگ نیز تأیید می‌شوند. با وجود سوء جذب مشخص، التهاب روده معمولاً به‌شکل جراحتی اولیه بروز نمی‌یابد، گرچه پرندگان درگیر ممکن است همزمان با کوکسیدیوز یا سایر عفونت‌های ثانویة باکتریایی نیز آلوده شوند. پانکراس نیز ممکن است دچار بزرگ‌شدگی شده باشد.

این سندرم فاقد جراحات هیستولوژیک یا پس از مرگ است.

تشخیص

تشخیص سندرم کاهش رشد بر اساس مشاهدة تاریخچة گله‌های مادر جوانی که جوجه‌های درگیر تولید می‌کنند انجام می‌گیرد و کاهش رشد در بیش از ۲۰ درصد پرندگان گله همراه با بروز علائم بالینی مشخص در سنین ۳۵-۷ روزگی قابل مشاهده است. جداسازی طیف وسیعی از عوامل بیماری‌زا در گله‌های درگیر امکان‌پذیر است؛ و با توجه به اینکه عوامل مسبب این بیماری به‌طور دقیق تعیین نشده‌اند، آزمون آزمایشگاهی دقیقی به‌منظور شناسایی قطعی آن در دست نیست.

پیشگیری

واکسیناسیون گله‌های مولد با واکسن‌های زنده و تخفیف حدت یافته (ابتدای دورة پرورش) و واکسن‌های غیرفعال  (قبل از آغاز تولید تخم)  صورت می‌گیرد. به‌هرحال، عملکرد مؤثر واکسن‌ها برعلیه عامل یا عوامل اولیة بروز این سندرم مورد سؤال است.

درمان

درمانی اختصاصی برای سندرم کاهش رشد وجود ندارد. جداسازی جوجه‌های درگیر احتمال انتقال افقی ویروس را کاهش خواهد داد.

در هنگام فرمولاسیون جیره باید به موارد زیر توجه داشت:

*     سطوح متیونین و لیزین باید براساس نیاز بالانس یا حتی بیشتر از نیاز هر نژاد خاص باشد.

*     سلنیوم باید از طریق تجویز فرآورده هایی همچون کیمیا سلنیت ای® و کیمیا ای سلن® به‌میزان  ppm 0/3 – 0/1 فراهم باشد و حداقل نیمی از آن به‌وسیلة افزدن سِلنومتیونین به جیره تأمین شده باشد.

*     ویتامین E باید براساس سطوح پیشنهادی NRC برای گله‌های تحت استرس اضافه شده باشد (KG/IU20). به‌منظور تجویز ویتامین E هم می‌توان از کاربرد فرآورده‌های فوق الذکر به‌شکل مطلوب بهره برد.

افزودن چربی و مواد اولیة با منشأ حیوانی به جیرة خوراکی باید همراه با افزودن ppm 600-300 اتوکسی‌کوئین یا ترکیبی مشابه صورت گرفته باشد.