شرایط تخم مناسب برای جوجه کشی
ساختار تخم وشرایط تخم مناسب جوجه کشی:
ساختمان اصلی تخم تمام پرندگان یکسان است و در تنها در الگوی داخلی و نسبت ترکیبات مختلف از یکدیگر متمایز است، بطور کلی تخم پرندگان ترکیبی از ۵ قسمت اصلی میباشد:
:: پوسته
:: غشاء ها و اتاقک هوایی
:: سفیده یا آلبومین
:: زرده
:: صفحه ی زاینده یا جسم رویان
::: پوسته
تقریبا” شکل اکثر تخم ها از نظر هندسی با توجه به اینکه یک انتهای آن پهن تر و مسطح تر از طرف دیگر آن میباشد و حداکثر قطر در نزدیکی عریض تر تخم میباشد بعنوان یک بیضی بی قاعده شناخته میشود، اما معمولا” پرندگانی که در حفره ی درختان زندگی میکنند تخمهای کروی شکل میگذارند در حالی که تخم برخی پرندگان که بر روی تخته سنگهای باریک ساحلی زندگی میکنند نوک تیز است، کره ی تو خالی بزرگترین و مستحکم ترین ساختمان مکانیکی میباشد که میتوان از یک مقدار ماده ی فرضی ساخت، سطح بیرونی کره غشاء نازکی از یک ماده ی بسیار متراکم میباشد و سطح داخلی آن یک لایه ی تقریبا” ضخیم تر بوده که چیدمان آن بصورت اسفنج میباشد، بنابر این پوسته ی یک تخم همانند یک دیوار است که برای خرد کردن آن از بیرون نیروی نسبتا” زیادی لازم است، این در حالی است که نیروی اندکی جهت ایجاد سوراخی از داخل کافی میباشد، همپنان که جوجه در هنگام خروج اینکار را انجام میدهد.
قسمت ضخیم داخلی پوسته توسط مجاری بسیار ریز بصورت متخلخل در آمده است، در انتهای پهن تر یا به اصطلاح محدوده ی کیسه ی هوایی تخم، تعداد سوراخها در میلیمتر مربع بیشتر از تمام قسمتهای دیگر میباشد، نقش این روزنه ها تبادل گازهای تنفسی دی اکسید کربن و اکسیژن و کنترل میزان تبخیر آب میباشد، همچنین باکتریهای عفونت زا از همین منافذ میتوانند وارد تخم شوند لذا اگر پوسته ی تخم کثیف و مرطوب باشد و فر آیند ضد عفونی به درستی و کامل انجام نگرفته باشد تعداد زیادی باکتری وارد تخم شده و ورود بیش از حد توان دفاعی غشاءها و سفیده باعث از بین رفتن و فساد تخم در نتیجه پایین آمدن راندمان جوجه کشی خواهد شد ، میزان تخلخل پوسته به بطور قابل توجهی از پرنده ای به پرنده ی دیگر تفاوت دارد بعنوان مثال تخم اردکهایی که بر روی زمینهای مرطوب مردابی گذاشته میشود دارای پوسته های بسیار متخلخلی میباشند در حالی که تخم پرندگانی که در حفره های سنگی و یا در مناطق خیلی خشک گذاشته میشود جهت جلوگیری از تبخیر اضافی آب پوسته های بسیار غیر قابل نفوذی دارند، لایه داخلی متبلور پوسته، مخزن کلسیم مورد نیاز جهت ساخت اسکلت استخوانی جنین درون تخم میباشد .
::: غشاء ها و اتاقک هوایی
دو غشا در اطراف تخم وجود دارد که بطور ضعیفی بهم وصل شده اند، غشاء بیرونی بطور محکم به پوسته چسبیده است و اجازه میدهد پوسته بر روی آن رسوب کند، همچنان که محتویات تخم بواسطه ی تبخیر و استفاده ی جنین کاهش می یابد دو غشاء در انتهای پهن تخم جهت تشکیل اتاقک هوایی از یکدیگر جدا میگردند، اتاقک هوایی برای رشد و نمو جنین حیاتی میباشد و تبخیر در داخل یک ساختمان مستحکم، جابجایی قبل از تفریخ و تنفس جنین را امکانپدیر می سازد، با پیشرفت زمان جوجه کشی اندازه ی اتاقک هوایی افزایش می یابد و توجه به اندازه ی آن یکی از اصول حیاتی در مدیریت جوجه کشی میباشد.
::: سفیده یا آلبومین
سفیده ذخیره ی اصلی غذا و آب مصرفی در خلال جوجه کشی است که ۱۰% آن را پروتئین و باقیمانده آن را آب تشکیل میدهد و در بر گیرنده ی ویتامین های محلول در آب و مواد معدنی میباشد در حالی که زرده حاوی ویتامینهای محلول در چربی است، قسمتی از آلبومین غلیظ و ژله مانند بوده و جدای از ارزش تغذیه ای همانند یک رباط نگهدارنده و گیرنده ی ضربات وارده به زرده عمل میکند، زرده توسط غشاء بسیار نازکی از سفیده ی غلیظ احاطه شده است، چسبیده به آن در هر دو سر تخم رباطهای نگهدارنده یا شالاز وجود دارد، این رباطها متشکل از مارپیچهای فنر مانندی از سفیده ی غلیظ میباشد که در جهت عکس یکدیگر پیچ خورده اند بهمین دلیل وقتی که زرده در حوضچه کوچکی از سفیده رقیق (همانند زمانی که تخم چرخانده میشود) جابجا گردد، یکی از مارپیچها باز و دیگری پیچیده میشود، چرخاندن مدام تخم در یک جهت باعث میشود یکی از شالازها پیچیده و دیگری به میزان زیادی باز شود، بدین ترتیب ساختمان آن از هم گسیخته و منجر به مرگ جنین میگردد.
در مراحل اولیه تکامل جنین، قبل از اینکه یک سیستم خونی جهت انتقال مواد مغذی و اکسیژن رشد و توسعه یابد، جنین تنها میتواند از مواد مغذی استفاده کند که بطور واقعی در تماس با آنها است، چرخش تخم منبع بیواسطه ی جدیدی از غذا و اکسیژن داخل سفیده ی رقیق را در اختیار جنین قرار میدهد، گازهای محلول در آب خیلی سریعتر از ژله انتشار می یابند، بنا بر این وجود لایه ی خارجی سفیده رقیق تا توسعه ی کامل غشاءهای جنینی جهت تبادل دی اکسید کربن و اکسیژن ضروری میباشد.
::: زرده
زرده از یک کیسه کروی ظریف که سلول زاینده را احاطه کرده و مخزن بزرگی از ذخایر غذایی می باشد تشکیل شده است، این ذخیره ی غذایی حاوی ۵۰% آب، ۳۰% چربی و ۲۰% پروتئین میباشد، قسمت عمده ی این ذخیره غذایی طی جوجه کشی مورد استفاده قرار نمی گیرد ولی درست قبل از تفریخ به داخل حفره شکمی جوجه کشیده میشود و جهت نگهداری و بقای جوجه در چند روز اول زندگی مورد استفاده قرار میگیرد، پرندگانی همانند قرقاول، اردک، مرغ و غاز که جوجه کشی آنها به خوبی انجام گرفته و فعال و پر تحرک نیز میباشند دارای زرده ی نسبتا بزرگتری در مقابل بقیه اجزای تخم میباشند همچنین مشاهده شده پرندگانی که جوجه کشی آنها بطور ناقص انجام گرفته و بدون پر و ضعیف باشند زرده ی نسبتا” کوچکتری دارند.
::: صفحه زاینده یا رویان
این صفحه همانند یک لکه ی سفید در بالای زرده به نظر میرسد و از اتحاد یک سلول که در تخمدان پرنده ماده بوجود می آید با اسپرمی که توسط پرنده نر تولید میشود ایجاد میگردد، سلول ماده حاوی نصف تعداد کروموزومها ی ( فرامین ژنیتیکی ) و سلول نر در بر گیرنده ی نیمه ی دیگر آن میباشد، بعد از ترکیب دو نیمه یا باروری سلول حاصل به دو قسمت تقسیم میشود، این دو سلول نیز رشد میکنند و چندین بار تقسیم شده تا اینکه در زمان خواباندن تخم، توده ی سلولی به صورت صفحه ی زاینده مشاهده میشود، در شرایط مناسب و در خلال جوجه کشی این توده ی سلولی رشد و تقسیم بیشتری یافته برای تشکیل جوجه تمایز می یابد و از محتویات تخم به عنوان غذا استفاده میکند.
