کاشت خارمریم

خارمریم

گیاهی است دو ساله دارای ریشه ضخیم و ساقه ای منشعب به ارتفاع ۸۰ تا ۱۵۰ سانتی متر که به حالت خودرو در کنار جاده های متروک، اراضی بایر و حدود خارجی زمینهای زراعتی غالب نواحی اروپا و آسیا می روید. در منطقه مدیترانه تا ایران پراکندگی دارد. این گیاه برگهای بزرگ با کناره های منقسم دندانه دار، خاردار، ظریف و به رنگ سبز شفاف دارد. خارهای نازک و ظریف راس دندانه های برگ این گیاه، رنگ زرد و ظاهر مشخص در مقابل رنگ سبز پهنک نشان می دهد ضمناً چون کناره رگبرگهای آن لکه های سفید دارد، مجموعاً باعث می شود که توجه به مشخصات برگ، باعث سهولت تشخیص آن از گیاهان دیگر این تیره گردد. کاپتیولهای آن درشت منفرد و دارای گلهای لوله ای و ارغوانی رنگ است. میوه اش سیاه رنگ شفاف، دارای تزئیناتی به رنگ زرد منتهی به تارهای با ظاهر دندانه دار است.

نیاز اکولوژیکی

ماریتغال گیاهی است مدیترانه ای که در طول رویش به هوای گرم و آفتاب فراوان نیاز دارد. بذر در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتی گراد جوانه می زند ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی بذر بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد است. این گیاه را در هر نوع خاک می توان کشت نمود خاکهای کاملاً شنی و نهی از مواد و عناصر غذایی برای کشت این گیاه مناسب نیستند و باعث کاهش عملکرد می شوند.

آماده سازی خاک

زمین را در اولین فرصت بعد از برداشت محصول قبل شخم عمیقی می زنند پس از خرد کردن کلوخه ها با دیسک و افزودن ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک زمین را تسطیح می کنند. اواخر زمستان خاک را برای کاشت آماده کرده و پس از کاشت بذور برای ایجاد تراکم در بستر خارجی خاک و به منظور هماهنگی در رویش آنها زمین را غلتک می زنند.

تذکر : ازت فراوان سبب کاهش مواد موثره گیاه می شود لذا چنانچه زمین تهی از ازت باشد، توصیه می شود که ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار ازت به عنوان سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد.

تاریخ و فواصل کاشت

ماریتغال را می توان با بیشتر گیاهان به تناوب کشت نمود ولی گیاهان وجینی برای این کار مناسب ترند. این گیاهان نه تنها خاک را فقیر نمی سازند بلکه چنانچه بقایای گیاهی آنها به خاک برگردانده شود مقدار زیادی مواد آلی به خاک افزوده می شود. مزرعه بعد از برداشت گیاهان وجینی معمولاً عاری از علفهای هرز می شود و چون ماریتغال به اکثر علف کشها حساس است نیازی به مبارزه شیمیائی یا علفهای هرز نخواهد بود. همچنین پس از برداشت گیاهان وجینی فرصت کافی برای آماده سازی زمین خواهد بود. باقیماندن ماریتغال برای مدت طولانی در زمین هایی که در آنها کشت می گردد آنرا به علف هرز منطقه مبدل می کند این گیاه را حداکثر ۲ تا ۳ سال می توان در یک زمین کاشت. ماریتغال در مناطق سردسیر در فصل بهار و در مناطق گرمسیر به صورت یک محصول پائیزه کشت می شود.زمان مناسب برای کاشت بهاره گیاه، اول بهار می باشد. تاخیر در کاشت مناسب نیست زیرا گیاه به ساقه نمی رود و عملکرد بشدت کاهش می یابد. زمان مناسب برای کشت پائیزه گیاه اوایل پائیز است فاصله ردیف های کاشت بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر و عمق بذر موقع کاشت ۲ تا ۳ سانتی متر می باشد.

کاشت

کاشت ماریتغال توسط بذور صورت ردیفی توسط ردیف کار غلات در زمین اصلی انجام می گیرد برای هر هکتار زمین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم بذر نیاز است تعداد ۱۰ تا ۱۲ بذر در هر متر طولی مناسب می باشد برای سهولت در برداشت مکانیکی بهتر است گیاهان به صورت نواری کشت شوند. یعنی پس از هر ۴ تا ۵ ردیف در فاصله ای به اندازه ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متر خالی بماند و در تمام زمین به همین شکل عمل شود. پس از کشت انجام غلتک مناسب و آبیاری کافی سبب تسریع و هماهنگی در رویش بذر می شود.

داشت

بذور پس از ۸ تا ۱۰ روز سبز می شوند وقتی گیاهان ۴ تا ۵ برگی شدند علفهای هرز بین ردیفها و گیاهان را باید با دست در سطح کوچک یا به وسیله ماشین کولتیواتور وجین کرد. وقتی ارتفاع گیاهان به ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر رسید باید وجین علفهای هرز را تکرار کرده و بعد از ۳ تا ۴ هفته سومین و آخرین برداشت علفهای هرز را انجام داد.

برداشت

در کشت بهاره میوه ها از اوایل تابستان بتدریج می رسند. هنگام رسیدن میوه ها گلچه ها خشک می شوند و تارهای بلند و سفید رنگ (پاپوسها) ظاهر می گردند. رنگ میوه های رسیده قهوه ای و براق است. میوه های رسیده به سهولت از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند کاپیتولها معمولاً در یک مرحله برداشت می شوند اواخر تیر اوایل مرداد زمان مناسبی برای برداشت محصول می باشد. چون ماریتغال برگهای بزرگ و انبوهی دارد و اطراف برگها را تیغهای فراوانی پوشانده است. کار برداشت کاپیتولها با دست بسیار مشکل ساز است. در سطوح کوچک کاپیتولها را می توان با داس برداشت کرد اما در سطوح وسیع برداشت محصول فقط با ماشینهای مخصوص امکان پذیر است پس از جمع آوری میوه آنها را خشک و تمیز و در مکان مناسب نگهداری می کنند. عملکرد بذر بستگی به عوامل مختلف شرایط اقلیمی و روش برداشت محصول داشته و بین ۲/۱ تا ۲ تن در هکتار می باشد.

دامنه انتشار

شمال ایران : گرگان ،کنبد کاووس بین گرگان و نوده در ارتفاعات ۱۵۰ تا ۵۰۰ متری مازندران : کلادرشت ، بابل در ارتفاعات ۴۵۰ متری، امارت در دره هراز در ارتفاعات ۵۰۰ متری ، مغرب ایران ، آذربایجان دشت مرغان ، کرمانشاه : کوه نور. لرستان : باغ سراب در ارتفاعات ۸۵۰ متری، پشت کوه ، خوزستان : شوش حمیدیه ، ۲۵ کیلومتری رامهزمز، جنوب ایران فارس : کازرون ، بوشهر برازجان

یکی از بهترین گیاهان دارویی که دانه بسیار ارزشمندی دارد خارمریم است.
خار مریم نامهای دیگری چون : ماریتیغال، خار علیص، خارسه و خارشیری نیز دارد. این گیاه از خانواده کاسنی است و حداکثر به ارتفاع 1.5 متری می رشد و در بسیاری از نقاط کشور به صورت خودرو مشاهده شده است.

خارمریم

شرایط اقلیمی

نسبت به خشکی بسیار مقاوم است و می توان با فاصله آبیاری هر دو هفته یک بار برداشت اقتصادی خیلی خوبی داشت و اگر فاصله آبیاری به 30 روز هم برسد باز هم برداشت، اقتصادی خواهد بود به علاوه این گیاه نسبت به شوری کم هم مقاوم هست و طبق تحقیقات مشخص شده است که اگر مقدار کمی شوری در آب باشد میزان ماده موثره این گیاه در دانه نیز افزایش می یابد.
از زمان کاشت تا برداشت حداکثر 90 روز خواهد گذشت بنابراین کاشت این گیاه یک سرمایه گذاری کوتاه مدت پر سود با ریسک بسیار کم است.
 نحوه کاشت
بهترین و ساده ترین روش برای کاشت این گیاه استفاده از بذر است بدین ترتیب ابتدا یک بستر کشت متشکل از کوکوپیت یک چهارم پیت ماس 2 چهارم و پرلیت هم 1 چهارم آماده می کنیم و سپس بذرها را داخل سینی کشت می کاریم. هر روز مقدار کمی به صورت مه پاش آبیاری می کنیم تا بذرها جوانه بزنند در صورتی که میخواهید در زمین بکارید بهتر است اواسط فروردین اقدام به کشت نمایید و هر دو روز یک بار تا جوانه زنی آبیاری کنید.بعد از اینکه گیاه حدود 8 سانتی متر رشد کرد می توانید به زمین اصلی منتقل کنید.

برای کاشت در زمین ابتدا 5 تن کود آب نگهدار کویر را به زمین بدهید و شخم بزنید سپس زمین را تسطیح کرده و آبیاری کنید و بعد بذرها را بکارید سپس روی بذرهای کاشته شده را با مقداری خاک برگ بپوشانید.اگر قصد دارید زمین را پر قدرت کنید 10 تن کود دامی 100% فرآوردی شده با باکتریهای مفید را به زمین قبل از کاشت اضافه کنید می توانید این کار را همراه با دادن آب نگهدار کویر انجام دهید.

بهترین روش برداشت خارمریم روش مکانیزه و با استفاده از کمباین است برداشت دستی این گیاه به دلیل داشتن خارهای تیز پر هزینه است و وقت زیادی از شما می گیرید بنابر این باید فاصله کاشت ردیفها را به نحوی تنظیم کنید که دستگاه برداشت به راحتی بتواند داخل زمین حرکت کند بهترین فاصله کاشت بین 60 تا 40 سانتری متر است. بهتر است عملیات کاشت بذر در زمین را هم به وسیله ماشین کاشت بذر غلات انجام دهید.