تاریخچه کنسرو و پیشرفت این صنعت

اگر کمی دقت کنیم تعداد بسیار زیادی از قوطی های رنگارنگ و خالی را در اطراف خودمان خواهیم یافت، آب میوه ، غذای آماده ویا هر نوع خوراکی که داخل آنها بوده به هرحال وقتی برای خرید روزانه به فروشگاه نزدیک محل کارتان یا منزلتان می روید با ردیف های بسیار زیادی از این قوطی های رنگارنگ مواجه خواهید شد که بسیاری از آنها تقریبا شبیه به آثار هنری هستند به طور منحصر به فردی برای جلب توجه خریدار روی آنها تزئین شده واز برچسب های بسیار زیبا استفاده شده که شاید شما چند دقیقه ای مقابل ردیف آنها بایستید و فقط به انها نگاه کنید و دست آخر هم شاید در سبد خریدتان بدون هیچ نیازی یکی از آنها را قرار دهید و به لیست خرید خودتان بیافزایید. اما آیا تا به حال هیچ فکر کرده اید که این قوطی ها از چه تاریخی و چگونه راهشان را به زندگی ما و کابینت های آشپزخانه ما باز کردند ؟ امروزه تقریبا 200 سال است که این قوطی ها در زندگی انسان نقش تاثیرگذاری را داشته اند و از آن زمان تا کنون هم خودشان دست خوش تغییرات بسیاری شده اند و هم صنایع مربوط به آنها را وادار به پیشرفت کرده اند . همه ما با شنیدن کلمه «جنگ» بسیار ناراحت می شویم و خاطرات بسیار بدی را در ذهنمان مرور خواهیم کرد یا شاید هم کلماتی چون مرگ، خون، ویرانی و غیره را چند بار در ذهن خودمان بیان کنیم اما اینبار همین کلمه باعث تغییری بسیار شگرف در زندگی بشر شده و صنعتی را به وجود آورده که امروزه یکی از پر درآمدترین صنایع به شمار می رود. بله، جرقه ظهور صنعت کنسرو سازی در ذهن یک پادشاه کشور گشا و جنگ طلب به نام ناپلئون بناپارت زده شد. یکی از مسایل مهم این شخص در جنگ های بسیاری که داشته تامین غذا برای سپاهیان خود بوده است در قدیم وقتی سپاهی برای جنگ روانه میشدند، در هنگام عبور از روستاها و شهرهای مسیر خود هر آنچه از خوراکی های موجود را که می توانستند با خود حمل کنند غارت می کردند یا اگر در کشور خودشان بودند حاکمان منطقه را وادرا می کردند که غذای سپاه را تامین کند بنابراین تقریبا روزانه مجبور به تهیه غذا بودند . این موضوع برای ناپلئون غیر قابل تصور بود که زمان زیادی از لشکریانش به تهیه غذا تلف شود در صورتی که اومی توانست همان زمان را مشغول کشورگشایی باشد. بنابراین طبق اطلاعیه ای به تمام سرآشپزان معروف کشورش جایزه ای کلان معادل 12000 هزار فرانک را تعیین کرد و دستور داد که هرکسی که توانست راهی برای پخت غذا و نگهداری طولانی مدت آن به طوری که این غذا در بسته بندی قابل حمل باشد پیدا کند آن جایزه را به او بدهند. بهترین پیشنهادی که توسط یک سرآشپز معروف برای او رسید و تقریبا قابل اجرا بود این بود که غذاهای آماده را در شیشه های شراب بریزند و درب آنها را ببندند و برای تغذیه سربازان به جبهه های جنگ روانه کنند البته این موضوع بسیار تازه بود ولی مهمترین مشکل آن این بود که فقط غذایی مانند سوپ قابل انتقال بود ولی در آن روزگار بهترین گزینه بود بنابراین اولین بار غذاهای بسته بندی شده در سال 1795 میلادی در زمان حکومت ناپلئون پای به زندگی بشر گذاشت. اما این روش زیاد کارآمد نبود و مشکلات فراوانی داشت ولی در سال 1809 میلادی فردی به نام نیکلاس آپرت (Nicolas Appert ) یا همان «پدر کنسرو» توانست بهترین روش برای تهیه کنسرو یا به عبارت دیگری غذای آماده خوردن (Meals, Ready-to-Eat = MREs) را به دولت فرانسه داد که هم غذا به صورت بسته بندی بود و هم قابل نگهداری برای مدت طولانی بود که همان روش استریلیزاسیون بود این فرد توانست جایزه را به خود اختصاص دهد و صنعت کنسروسازی را بنا نهاد. اما صنعت قوطی کنسرو در سال 1810 میلادی توسط مردی انگلیسی به نام پتر دوراند پایه گذاری شد او از پادشاه جورج سوم دستوری مبنی بر گسترش آن صنعت دریافت کرد، بنابراین شروع به کار نمود و تمام شبانه روز خود را معطوف به این دستور کرد. او پس از تحقیقات فراوان و مهاجرت به آمریکا توانست قوطی کنسروی با ورقه نازکی از آهن را بسازد و آن را به صنعت کنسرو سازی در سال 1818 میلادی معرفی کند. این صنعت نوظهور در ابتدا فقط برای تامین تدارک و تعذیه سربازان و لشکریان متولد شده بود که در سالهای اولیه پیدایش این صنعت 2 اشکال بزرگ بود 1. روش باز کردن درب قوطی ها 2. طعم و مزه غذا های قوطی شده . تا این زمان برای بازر کردن درب قوطی های حلبی سربازان از سرنیزه ها و یا حتی هر وسیله ای دیگر نیز استفاده می کردند که این خود بسیار کار دشوار و سختی بود درست در همین زمان بود که دربازکن اختراع شد وسیله ای قابل حمل و با روش کار بسیار ساده که سالها بعد در آشپزخانه خانه ها حتی مدل برقی آن نیز دیده شد ولی امروزه بیشتر این کنسروها به سادگی و بدون هیچ وسیله باز می شوند با دستگیره های طراحی شده برای ساده تر باز شدن در قوطی ها این گونه قوطی ها معروف به «آسان بازشو» هستند. مشکل اول حل شد و سربازان به راحتی می توانستند از کنسرو ها استفاده کنند ولی مهمترین مشکل طعم و مزه غذا ها بود که اغلب ترش مزه بود یا شاید حتی بعضی اوقات مزه قوطی به خود گرفته بود برای حل این موضوع کمی زمان بیشتری نیاز بود که شاید باعث انقلابی بزرگ در این صنعت نیز شد. در ابتدا آشپزها برای پخت غذاها داخل قوطی ها مجبور بودند زمان زیادی این غذا ها را داخل همان قوطی ها برای طبخ حرارت دهند که این خود باعث از بین رفتن طعم واقعی غذا می شد ولی با کمی ابتکار و تلاش بعد گذشت چند سال توانست روشی بسیار ساده کشف کنند و آن راه حل چیزی نبود جز اضافه کردن کمی نمک به آب داخل قوطی همه ما می دانیم وقتی نمک در داخل آب حل شود درجه جوش آب بالاتر می رود بنابراین زمان کمتری برای پخت غذا داخل قوطی ها نیاز بود و طعم و مزه آنها کمتر از بین می رفت این روش توانست راه کنسرها را بعد از ارتش به منازل ما نیز باز کند. در سال 1819 توماس کنست و ازرا داگت کارخانه ای را در نیویورک تاسیس کردند که در آن سبزیجات، مربا و کمپوت های مختلف را به صورت کنسروی تهیه می کردند. با به بازار آمدن این مواد به صورت کنسروی و وارد شدن این محصولات به آشپزخانه ها تقاضای آن روز به روز زیاد تر می شد بنابراین مشکل تهیه قوطی بسیار زیاد به چشم می خورد تا آن زمان قوطی ها به صورت دستی تهیه شده و در کارگاه های بسیار ساده و ابتدایی یعنی تقریبا بین 5 تا 6 قوطی در هر ساعت تولید می شد که این به هیچ عنوان نمی توانست صنعت نوظهور کنسر را جوابگو باشد بنابراین متخصصان به فکر افتادند که راه حلی مکانیکی برای تهیه قوطی های خالی کنسر پیدا کنند ودستگاهی بسازند که با آن بتوان تعداد زیادی قوطی خالی برای کارخانه در روز تهیه کنند در سال 1849 میلادی هنری اوانز توانست حق امتیاز دستگاه پرس تولیدکننده قوطی کنسرو را به ثبت برسانند او توانست دستگاهی طراحی و بسازد که در هر ساعت بتواند بین 50 تا 60 قوطی کنسر بسازد بنابراین او توانست به میزان بسیار چشمگیری تقاضای این قوطی ها را با سخت دستگاهش پاسخ دهد. صنعت کنسروسازی هر روز با اتفاقی تازه روبرو می شد به طوری که در سال 1880 میلادی اولین خط تولید اتوماتیک تولید کنسرو به دنیا معرفی شد و کارخانه ای اتوماتیک شروع به کار کرد این یعنی تولید بی نهایت زیاد بنابراین بازاری بینهات هم نیاز داشت. بعد از معرفی اولین خط تولید اتوماتیک برای تولید کنسرو در سال 1898 جورج دبلیو کوب توانست با ابداع روشی بسیار جالب به میزان زیادی این محصولات را بهداشتی کند. او به جای ورقه حلبی برای ساخت قوطی از ورقه آهن گالوانیزه استفاده کرد بنابراین به هیچ عنوان این قوطی ها آلودگی های گذشته و مشکلات گذشته را نداشتند درست در همین زمان بود که شیمیدان ها توانستند کمک بسیار خوبی برای تکمیل طرح او و کمک به این صنعت برسانند و آنها توانستند ثابت کنند که با اضافه کردن کمی مواد نگهدارنده به قوطی کنسرو می توان آن را به مدت بسیار طولانی تری مثلا بین یک تا دوسال نگهداری کرد و این موضوع باعث شد افقی تازه به این صنعت باز شود. . این موضوع باعث شد که بسیاری از آمریکایی ها در زمان جنگ بین شمال و جنوب کشور بسیاری از این کنسروها را در انباری های خود برای روزهای اضطراری نگهداری کنند البته امروزه هم اگر به اشپزخانه خودتان سری بزنیدحداقل دو یا سه قوطی کنسر باز نشده را در کابینت آشپزخانه خواهید یافت بنابراین این مدت زمان نگهداری طولانی بازار خوبی را برای این صنعت گشود. کنسرو نقش اصلی خود را در دوران جنگ جهانی دوم برای بشریت ایفا کرد به این صورت که در اروپا تمام پناه گاههای عمومی و خصوصی قسمتی را به عنوان انبار مواد غذایی خود درنظر گرفته بودند و به میزان مورد نیاز از کنسرو های مختلف آب و سایر ملزومات را در آنها نگهداری می کردند که اگر در زمان اضطراری و حمله دشمن دسترسی به منابع غذایی نداشتند بتوانند از آنها استفاده کنند. در دوران جنگ جهانی موضوع بسته بندی و شکل ظاهری این کنسروها زیاد مورد توجه واقع نشد اما بعد از اتمام جنگ جهانی این صنعت به دنبال بازار فروش خود بود در این زمان بود که نحوه بسته بندی و شکل ظاهری این اجناس نیز بسیار مهم بود و مهندسان و پژوهشگران را وادار کرد تا روشهای مختلفی را برای چاپ روی قوطی ها اختراع کنند . مهندسان و متخصصان روشی برای چاپ روی قوطی ها با جوهرهای پودری ابتداع کردند که این موضوع توانست کمک زیادی به صنعت کنسر سازی برساند. این زمان، زمان رقابت شدید تبلیغاتی بین شرکت های مختلف تولید کننده کنسرو بود آنها از کلیه روشهای تبلیغاتی استفاده می کردند تا مخاطبان بیشتری را به خود جلب کنند. بنابراین طلایی ترین دوران کنسرو را می توان در دنیا در دهه های 1940 تا 1950 دانست . دوره تبلیغات نیز گذشت و این گونه محصولات برای همیشه خود را عضوی جدایی ناپذیر از زندگی بشری قرار دادند. حالا تغییرات بنیادی نیاز بود تا این صنعت ابدی شود. متخصصان این صنعت در این زمان به فکر ایجاد امکانات رفاهی هرچه بیشتر و بهتر برای استفاده از این کنسروها افتادند و وسایل مختلفی را اختراع کردند. همانطور که قبل هم گفته شد این صنعت در زمان رشد خودش باعث رشد و شکوفایی صنایع مربوط هم شد که شاید همین موضوع باعث خلق بازارکاری بسیار بزرگ نیز باشد. پس از حل مشکلاتی چون باز کردن درب قوطی های غذا و یا نحوه بسته بندی و نکهداری آنها به مدت طولانی حالا نوبت به ایجاد امکانات رفاهی برای خریداران شد که اصلی ترین آن گرم کردن این غذاهای بسته بندی شده یا همان کنسروها بود. مخترعین و دانشمندان سالهای بسیاری را روی این پروژه وقت صرف کردند و هر کدام راههای متفاوتی را ارایه دادند که برخی از آنها را به ترتیب بیان می کنیم، اختراع و تولید گازهای کوچک سفری که البته در ابتدا بیشتر برای ارتش استفاده می شد و در نهایت برای ورزش های کوهنوردی و یا ورزشهایی مشابه اختراع شد ولی چندی بعد این اختراعات در زندگی روزمره نیز استفاده شد. این راه حل یک مشکل داشت که افراد مجبور بودند برای استفاده از این کنسروها در سفرها یا پیکنیک های خود وسایلی گرمایشی اضافی هم همراه خود ببرند این مورد در موارد خاص استفاده یعنی در ارتش یا ورزش ها باعث ایجاد اشکال و اختلالاتی می شود ولی استفاده می شد. به همین دلیل محققان دوباره تلاش به اختراع روش های جدید دیگری کردند و بعد از طراحی اجاق گازهای سفری و کپسول های کوچک گاز مایع وسایل گرمایشی که با الکل جامد کار می کرد نیز اختراع شد اما بازهم قابل قبول نبود .