کار در ارتفاع - کار با طناب - آموزش کار در ارتفاع

آئين نامه ايمني كار در ارتفاع

كليات و تعاريف :
هدف :
هدف از تدوين اين آيين نامه ، ايمن سازي محيط كار و صيانت از نيروي انساني و منابع مادي كشور و پيشگيري از
حوادث ناشي از كار در كليه كارگاه هايي مي باشد كه عمليات كار در ارتفاع و فرايندهاي مرتبط ، در آنها انجام مي گيرد .
دامنه شمول :
مقررا ت اين آيين نامه به استناد ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران تدوين گرديده و براي كليه كارگاه هاي
مشمول قانون مذكور لازم الاجرا مي باشد .
كار در ارتفاع :
1 متر نسبت به سطح مبنا انجام گيرد . / هر كار يا فعاليتي كه موقعيت انجام آن ، در ارتفاع بيش از 2
سطح مبنا :
اولين سطح زيرين جايگاه كار يا سكوي كار در ارتفاع ، كه بصورت ايمن گسترش يافته است .
مراجع ذيصلاح آموزشي :
به مراكزي اطلاق مي گردد كه مجوز لازم را از سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور يا ساير مراكز بين المللي
معتبر اخذ نموده باشند .
مجري ذيصلاح :
شخص حقيقي يا حقوقي است كه صلاحيت ، تجربه و مهارت انجام كار را به صورت علمي و فني داشته و مي تواند با
استفاده از نيروي كارآمد و شخص ذيصلاح نسبت به انجام عمليات برپايي ، تغييرات و جمع آوري تجهيزات سامانه كار
در ارتفاع اقدام نمايد .
شخص ذيصلاح :
متخصصي است با دانش فني و مهارت لازم مطابق با شرايط اين آيين نامه كه با گذراندن دوره هاي آموزشي از مراجع
ذيصلاح آموزشي ، توانايي سرپرستي و نظارت بر كار در ارتفاع را داشته باشد . ضمنا نامبرده مي تواند نماينده مجري
ذيصلاح يا كارفرما باشد .
عامل كار در ارتفاع :
فردي است كه آموزش هاي متناسب با نوع كار در ارتفاع را حسب شرايط گذرانده و نسبت به اخذ گواهينامه مربوط از
مراجع ذيصلاح آموزشي اقدام نموده و قادر به انجام كار بصورت ايمن مي باشد .
حفاظت از سقوط :
مجموعه تدابير و اقداماتي است كه به منظور پيشگيري از سقوط يا كاهش عوارض و صدمات ناشي از آن انجام مي شود .
روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع :
الف-سامانه محدود كننده :
سامانه اي است كه از قرارگيري فرد در وضعيت سقوط جلوگيري مي كند و به دو شكل عمومي نظير ، نرده حفاظتي و
فردي شامل نقطه اتصال ، لنيارد و كمربند حمايل بند كامل بدن مورد استفاده قرار مي گيرد .
ب-سامانه متوقف كننده :
سامانه اي است كه با استفاده از تجهيزات مناسب ، در صورت انجام سقوط ، با جذب انرژي ناشي از سقوط باعث كاهش
شدت صدمات و جراحات وارده به عامل كار در ارتفاع كار مي گردد . كه به دو شكل فردي شامل ،كمربند حمايل بند كامل
بدن ، طناب ايمني و نظاير آنها و عمومي مانند تور ايمني مورد استفاده قرار مي گيرد .
ج-دسترسي با طناب :
اين روش شامل دو سامانه ايمن مجزا مي باشد : يكي به عنوان طناب دسترسي و ديگري تحت عنوان طناب پشتيبان عمل
مي نمايد كه شامل ، كمربند حمايل بند كامل بدن همراه با وسايل ديگري براي صعود و فرود به جايگاه كار ، و يا از آن و
نيز موقعيت استقرار مناسب استفاده مي شود .
فاصله ايمن :
حداقل فاصله اي است كه براي جلوگيري از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرارمي گيرد .
لنيارد :
طناب يا تسمه اي است كه به منظور ايجاد ارتباط بين عامل كار در ارتفاع با نقطه يا طناب تكيه گاه يا سازه ثابت با
كمترين ايجاد مزاحمت مورد استفاده قرار مي گيرد .
كمربند ايمني :
وسيله اي است از جنس الياف طبيعي يا مصنوعي با تركيبات پليمري كه ناحيه كمر را مي پوشاند .
حمايل بند كامل بدن ( هارنس ) :
پوششي است از جنس الياف با تركيبات پليمري و مقاوم كه عموما از انتهاي بالاي ران تا روي سطح كتف را پوشانده و
توسط قلابهايي كه به روي آن متصل است ، فرد را به ساير تجهيزات سامانه هاي كار در ارتفاع وصل مي كند .
قلاب قفل شونده ( كارابين ) :
ابزاري است حلقه اي شكل كه براي اتصال اجزاء سامانه هاي كار در ارتفاع به يكديگر ، مورد استفاده قرار مي گيرد و
به دو شكل پيچي يا قفل خودكار ، ايمن مي گردد .
شوك گير :
ابزاري است كه در روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع ، به منظور كاهش اثر نيروي ضربه حاصل از سقوط ، مورد
استفاده قرار مي گيرد .
انواع طناب :
تكيه گاهي ، عمليات ، ايمني ، ديناميكي ، نيمه استاتيك ، پشتيبان
طناب تكيه گاهي :
طنابي است انعطاف پذير كه از يك سمت به تكيه گاه ايمن متصل گرديده و به منظور حفاظت و محدود سازي فرد در
برابر سقوط عمل مي كند .
طناب عمليات :
طنابي از نوع تكيه گاهي است كه براي حالت معلق ، موقعيت گيري و محدودسازي فرد در عمليات صعود و فرود مورد
استفاده قرار مي گيرد .
طناب ايمني :
طنابي از نوع تكيه گاهي است كه در زمان سرخوردن عامل كار در ارتفاع ، از دست دادن موقعيت اوليه وي عمل نموده و
فرد را در حين سقوط متوقف مي نمايد .
طناب ديناميك :
طنابي است با خاصيت كشساني كه براي جذب شوك ناشي از سقوط و به حداقل رساندن نيروي برخورد مورد استفاده
قرار مي گيرد.
انواع نردبان :
يك طرفه قابل حمل ، دو طرفه ، ثابت ، ريلي ، ثابت سقفي ( پله مرغي ) ، كشويي ، طنابي
داربست :
ساختاري است موقتي ، كه براي ايجاد يك يا چند جايگاه كار به منظور حفظ و نگهداري كارگران و مصالح در ارتفاع و
فراهم نمودن دسترسي كارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار ميگيرد و به انواع ثابت ، متحرك ، ديواركوب ، معلق و
نردباني تقسيم مي شود.
اجزاء داربست :
پايه ، كفشك ، تير ، دستك ، اتصالات يا بست ها ، راه دسترسي ، كف پوش سكو ، پاخور ، تير مياني حفاظتي ، تير بالايي
حفاظتي ، بالشتك ، صفحه پايه
بالشتك :
صفحه اي است از جنس چوب ، فلز و يا بتن كه براي گسترش بار وارده از لوله پايه يا كفشك به زمين مورد استفاده قرار
مي گيرد .
راه دسترسي :
براي رسيدن ايمن عامل كار در ارتفاع كار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار مي گيرد .
مهار:
قطعه اي است كه بصورت مايل و افقي در ترازهاي مختلف بر روي داربست نصب گرديده و به عنوان باربر عمل مي كند .
بادبند :

قطعه اي است كه در طول ، عرض يا ارتفاع ( عمودي يا مورب ) براي جلوگيري از حركت جانبي در داربست نصب مي
گردد .
بالابر سيار :
ماشين سياري است كه براي انتقال افراد براي كار در ارتفاع ، از داخل سكو ( محفظه ايمن ) استفاده مي شود با اين ديد كه
افراد مي توانند در يك موقعيت دسترسي خاص به داخل سكو سوار يا پياده شوند و به دو گروه اصلي زير تقسيم مي
شوند :
گروه الف : بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار همواره داخل خط واژگوني است .
گروه ب : بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار ممكن است خارج از خط واژگوني باشد .
و براساس نوع حركت به سه گروه زير تقسيم مي شوند :
نوع اول : بالابر سياري كه حركت آن فقط در موقعيت ترافيكي مجاز مي باشد .
نوع دوم : بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي تواند حركت نمايد و بالابر از مكاني بر روي شاسي كنترل مي
شود .
نوع سوم : بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي تواند حركت نمايد و بالابر از درون سكو كنترل مي شود.
ضريب ايمني :
نسبتي است كه از تقسيم حداكثر نيروي وارده به سازه كه مي تواند سازه در برابر شكست يا تخريب مقاومت نموده به
2 باشد . ( / نيروي وارده ناشي در زمان بهره برداري كه به همان عضو وارد مي گردد . اين ضريب هرگز نبايد كمتر از 4
( 280BSEN 92 و A ANSI براساس استاندارد
حد بار كاري :
حداكثر باري است كه توسط بخشي از تجهيزات در وضعيت مشخص شده توسط شركت سازنده ، مجاز به بهره
برداري و استفاده از دستگاه يا تجهبرات مي باشد .
: ( SWL ) بار كاري ايمن
حداكثر حمل بار در شرايط ايمن كه براي بخشي از تجهيزات ، در وضعيت هاي مشخص در نظر گرفته مي شود.
توجه 1 : تصاوير بعضي از مواد آيين نامه در ضميمه پيوست مي باشد .
توجه 2 : كليه واحدهاي مورد استفاده در اين آيين نامه براساس سيستم متريك مي باشد .
فصل اول – الزامات عمومي
ماده 1- كارفرما مكلف است نسبت به شناسايي و ارزيابي مخاطرات و ايمن سازي محيط كار اقدام نمايد.
ماده 2- كارفرما مكلف است با استفاده از سامانه هاي انجام ايمن كار در ارتفاع متناسب با نوع كار ، ايمني افرادي كه در
1 متر نسبت به سطح مبنا مشغول كار مي باشند ، را تامين نمايد. / ارتفاع بيش از 2
ماده 3- كارفرما مكلف است نسبت به تهيه لوازم و تجهيزات استاندارد و متناسب با نوع كار در ارتفاع كه داراي لوح
شناسايي حاوي اطلاعات فني بوده و در محل مناسبي از تجهيزات قابل رويت ، نصب شده است را اقدام و در اختيار
كارگران قرار دهد .
ماده 4-كارفرما مكلف است در شرايط جوي نامساعد يا معيوب و ناقص بودن سازه و تجهيزات يا نقص در روش هاي
ايمن كار در ارتفاع ، از فعاليت كارگران شاغل در ارتفاع جلوگيري بعمل آورد.
ماده 5- با عنايت به ماده 88 قانون كار جمهوري اسلامي ايران ، كليه وارد كنندگان ، توليد كنندگان ، فروشندگان ، عرضه
كنندگان و بهره برداران از ابزار آلات ، دستگاهها و تجهيزات مربوط به عمليات كار در ارتفاع مكلف به رعايت استاندارد
توليد و موارد ايمني و حفاظتي فوق الذكر مي باشند .
ماده 6- نردبان ، اجزاء داربست ، تجهيزات كار با طناب و ساير تجهيزات و دستگاههاي كار در ارتفاع بايد قبل از هر بار
استفاده توسط عامل كار در ارتفاع بازديد شده و در صورت فرسوده يا معيوب بودن ، موضوع را به كارفرما يا نماينده
وي گزارش نمايد .
خطرناك » ماده 7– كارفرما مكلف است پس از اطلاع از فرسوده و معيوب بودن لوازم و تجهيزات كار در ارتفاع با برچسب
آنها را از دسترس كارگران خارج و پس از تعمير شدن ، تاييد توسط شخص ذيصلاح مجددا به « است – استفاده نشود
( محل كار منتقل نمايد .( شكل 9
ماده 8- انجام كليه امور نصب ، راه اندازي ، بهره برداري ، سرويس ، تعمير و نگهداري تجهيزات ، دستگاه و ماشين آلات
كار در ارتفاع بايد مطابق با دستور العمل شركت سازنده صورت پذيرد .
ماده 9- كليه متعلقات داربست ، نردبان ، تجهيزات ، ابزار و وسايل كار در ارتفاع بايد قبل از شروع و پس از اتمام كار
توسط كارگران و در فواصل معين دوره اي بازرسي و كنترل گردد ومجوز شروع به كار صادر شود .
ماده 10 - كليه لوازم و تجهيزات كار در ارتفاع بايد توسط شخص ذيصلاح بصورت دوره اي مورد بازرسي دقيق قرار
گرفته و در صورت مشاهده نقص و يا فرسودگي براي از رده خارج نمودن به كارفرما اعلام نمايد.

ماده 11 - كليه مجريان ذيصلاح مشمول اين آيين نامه كه عمليات اجرايي آنها در ارتفاع انجام مي گيرد موظف مي باشند
در هنگام انجام كار از كارگران داراي گواهينامه مهارت از سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور يا ساير مراجع ذيصلاح
استفاده نمايند .
ماده 12 - عامل كار يا شخص ذيصلاح بايد داراي گواهينامه مهارت فني لازم از مراكز ذيصلاح بوده و توانايي انجام كار
مربوطه را داشته باشد .
ماده 13 - كارفرمايان ، مجريان ، پيمانكاران و ساير عوامل اجرايي در محدوده كارگاه و عمليات خود مكلف به جلوگيري از
مطابق آيين نامه علايم ايمني در » ورود افراد متفرقه مي باشند . ضمنا نصب علايم هشداري براي كارگران و افراد متفرقه
به نحوي كه به سهولت قابل رويت باشد و مانع انجام كار نگردد الزامي است . « كارگاه ها
ماده 14 - حمل و نقل ، نصب ، جمع آوري ، انبار نمودن و كار با دستگاه ها ، ماشين آلات و تجهيزات كار در ارتفاع بايد
بگونه اي باشد كه خطري را براي كارگران و افراد متفرقه ايجاد نكند .
ماده 15 - پرتاب كردن و رها نمودن هرگونه شي ، ابزار ، لوازم ، تجهيزات و مصالح در حين كار ممنوع است .
ماده 16 - طنابها و كابلها بايد در برابر هرگونه سايش ، مواد خورنده ،گرما و شعله مستقيم مقاوم باشند .
ماده 17 - رعايت آيين نامه هاي مربوط به خطوط برق دار در انجام هرگونه عمليات كار در ارتفاع كه افراد و تجهيزات
مربوطه در حريم تجهيزات و خطوط برقدار قرار مي گيرند ، الزامي است .
ماده 18 - در لبه سقفهاي شيب دار بايد تجهيزات مناسب و كافي جهت جلوگيري از لغزش و سقوط كارگر و يا ابزار كار
( پيشبيني شود.
ماده 19 -كارگراني كه بر روي سقفهاي شيب دار با شيب بيش از 20 درجه كار ميكنند بايد مجهز به سامانه محدود كننده
و يا متوقف كننده گردند و در صورت امكان تورهاي حفاظتي در زير محل كار آنها نصب گردد.
ماده 20 - حضور فرد دوم روي سطح مبنا در هنگام انجام كار روي جايگاه هاي كار آويزان ، بالابر هاي سيار ، برجي
الزامي است .
ماده 21 - كارفرما مكلف است نسبت به تهيه و در اختيار قرار دادن وسيله ارتباطي مناسب با فرد ثانوي در زمان انجام
عمليات در ارتفاع اقدام نمايد .
سامانه از قبيل « قابل استفاده يا عدم استفاده » ماده 22 -كارفرما مكلف است نسبت به نصب تابلو با محتواي موضوعي
داربست ، متوقف كننده ، بالابر سيار ، جايگاه كار آويزان و ساير موارد مشابه اقدام نمايد.
ماده 23 -هنگام كار در ارتفاع فرد مستقر در جايگاه كار بايد متناسب با نوع كار مجهز به وسايل حفاظت فردي از قبيل
لباس كار ، هارنس ، كلاه و كفش ايمني و ساير لوازم حفاظت فردي گردد .
ماده 24 -استفاده از كمربند ايمني براي عمليات كار در ارتفاع ممنوع بوده فقط در صورتي مجاز است كه به عنوان سامانهمحدود كننده مورد استفاده قرار گيرد و فرد نبايد در وضعيت سقوط قرار گيرد