مایکوپلاسموز
مایکوپلاسموز [۱]
سبب شناسی
مایکوپلاسما گالیسپتیکوم و مایکوپلاسما سینوویه دو گونة اصلی از جنس مایکوپلاسما هستند که ماکیان تجاری را درگیر می‌کنند.
وقوع و اهمیت اقتصادی
بیماری مزمن تنفسی که به‌وسیلة مایکوپلاسما گالیسپتیکوم و سینوویه ایجاد می‌شود و التهاب کیسه‌های هوایی که به‌دلیل عفونت با مایکوپلاسما سینوویه ایجاد می‌شود، گسترش جهانی دارند. این وضعیت مسئول بروز خسارات گسترده در پرورش جوجه‌های گوشتی به‌ویژه زمانی‌که گله‌ها با بیماری‌های ویروسی تنفسی همزمان و استرس‌های محیطی درگیر هستند، می‌باشد. خسارات اقتصادی مایکوپلاسموز در جوجه‌های گوشتی شامل کاهش شدید میزان رشد و تحت تأثیر قراردادن میزان مصرف خوراک، افزایش میزان مرگ و میر و ضبط لاشه‌ها می‌باشد. در گله‌های تخم‌گذار و مادر، میزان زنده ماندن و تولید تخم نیز کاهش می‌یابد.
انتقال
مایکوپلاسموز دارای انتقال عمودی است. البته انتقال افقی از راه تماس مستقیم گله‌های آلوده یا حاملین بهبود یافته با گله‌های حساس هم امکان‌پذیر است. انتقال غیرمستقیم در اثر تماس با لوازم و تجهیزات آلوده، و کارکنان نیز صورت می‌پذیرد. پرندگان وحشی و جوندگان نیز ممکن است در انتقال بیماری به گله‌های حساس نقش داشته باشند. مایکوپلاسماها معمولاً نمی‌توانند در خارج از بدن میزبان بیش از ۲۴ ساعت زنده بمانند.
علایم بالینی
خصوصیات بالینی مایکوپلاسموز به‌شکل علایم تنفسی مزمن شامل ترشحات چشمی، رال‌های نایی، کاهش قابل توجه درصد رشد و افزایش حساسیت پرندگان به بیماری‌های تنفسی همزمان می‌باشد. پرندگانی که به‌صورت مزمن درگیر هستند، لاغر و دارای ترشحات پورولِنت بینی می‌باشند. عفونت مایکوپلاسما سینوویه باعث التهاب مفصلی حاد به‌ویژه در مفاصل خرگوشی و زانو می‌شود.
آسیب شناسی
در پرندگان آلوده، پُرخونی نای، التهاب نایی ملایم و در موارد مزمن التهاب کیسه‌های هوایی و کلی‌باسیلوز مشاهده می‌شود. در شکل حاد مایکوپلاسموز، التهاب سروزی مفصل نیز مشاهده می‌شود. در موارد پیشرفته، ترشحات سروپورولِنت هم ممکن است در مفاصل درگیر حضور داشته باشد.
تشخیص
دو تا سه هفته بعد از وقوع عفونت، سطح پادتن‌های ضد مایکوپلاسما در خون مرغان آلوده افزایش می‌یابد که با استفاده از آزمون آگلوتیناسیون سرم روی پلیت یا تکنیک الایزا قابل شناسایی هستند. این آزمون‌های بسیار حساس برای غربال‌گری[۲] گله‌ها استفاده می‌شود، ولی از آزمون HI برای تأئید موارد مشکوک سرولوژیک استفاده می‌گردد. در موارد حاد بیماری، مایکوپلاسما را می‌توان از طریق تلقیح سوآب‌های نایی یا ترشحات سروزی مفصل به محیط‌های کشت انتخابی، جداسازی و شناسایی کرد. این پروسه به بیش از ۳۰ روز زمان نیاز دارد و ممکن است به‌دلیل بروز مشکلات تکنیکی همانند ایجاد آلودگی بی‌نتیجه باقی‌بماند. آزمون واکنش زنجیرة پلیمراز (PCR) به‌عنوان فرآیندی حساس و اختصاصی که به‌شکل تجاری در دسترس است نیز به‌این منظور قابل توصیه خواهد بود. کیت‌های تجاری PCR برای شناسایی مایکوپلاسما گالیسپتیکوم و مایکوپلاسما سینوویه به‌صورت تجاری در دسترس هستند.
درمان
با استفاده از کیمیالوزین® یا تجویز کیمیااِنروسدیم® در آب آشامیدنی می‌توان تظاهرات بالینی بیماری را از بین برد. جوجه‌های تهیه شده از گله‌های مادر آلوده، در ۴۸ ساعت اول ورود به سالن‌های پرورش به درمان مناسب با ترکیبات اختصاصی آنتی‌بیوتیکی از قبیل کیمیاتایلوزین‌فسفات ۱۰® نیازمند هستند و پس از آن نیز انجام درمان مجدد آنتی‌بیوتیکی به مدت ۴۸-۲۴ ساعت در روزهای ۲۴-۲۰ از دورة پرورش ضرورت دارد. درحالی‌که درمان قادر نیست حاملین مایکوپلاسما را به‌طور کامل از گله‌های آلوده حذف کند، کاهش دفع اُرگانیسم در ترشحات تنفسی و کاهش انتقال عمودی از طریق تخم‌مرغ به‌دنبال اعمال درمان به‌وقوع خواهد پیوست.
پیشگیری
مایکوپلاسموز در گله‌های مادر ریشه‌کن شده است. عفونت گله‌های مولد در صنعت در حال رشد پرورش طیور به‌دلیل نقص در امنیت زیستی مزارع، روز به روز در حال افزایش است. بنابراین، تهیة جوجه‌ها از منابع عاری از مایکوپلاسما ضروری است.
به‌وسیلة اعمال تدابیر مستحکم امنیت زیستی می‌توان از انتقال افقی عفونت پیشگیری کرد. واکسن‌های زندة مایکوپلاسما گالیسپتیکوم نیز برای کاربرد در گله‌های تخم‌گذار نابالغ در دسترس می‌باشند. در ایالات متحده واکسن‌های زنده و تخفیف حدت یافتة TS-11 و ۸۵/۶ که در آب آشامیدنی تجویز می‌شوند به‌صورت گسترده جایگزین واکسن زنده و تخفیف حدت یافتة F شده‌اند. واکسن‌های غیرفعال روغنی نیز به‌صورت تجاری در دسترس هستند اما توان محدودی در ایمن‌سازی دارند. یک واکسن نوترکیب از مایکوپلاسما گالیسپتیکوم (MG) که با کمک ویروس آبله به‌عنوان حامل تولید شده است، اخیراً در ایالات متحدة آمریکا به‌منظور کاربرد در مزارع پرورش پولت‌های تخم‌گذار مجاز گردیده است. درهرحال، با اینکه واکسیناسیون علایم بالینی عفونت را کاهش خواهد داد، حاملین بی‌نشانة حاضر در مزارع را حذف نخواهد کرد.
