لارنگوتراکئیت عفونی
لارنگوتراکئیت عفونی [LT or ILT)[1)
مقدمه و مترادف‌ها
این بیماری یک عفونت ویروسی دستگاه تنفس در ماکیان است که شاید به‌دنبال ایجاد تلفات و کاهش تولید تخم موجب بروز خسارات اقتصادی شدید شود. این بیماری دارای دو شکل شدید اپی‌زئوتیک و ملایم انزئوتیک می‌باشد. ویروس عامل این بیماری (LTV) پاتوژنی است که به‌طور نرمال برای حذف از گله‌های SPF انتخاب می‌شود. گاهاً از واژه‌هایی همچون دیفتری پرندگان (Avian Diphtheria) یا برونشیت عفونی (Infectious Bronchitis) نیز به‌منظور توصیف این بیماری استفاده شده است.
سبب شناسی
گالید هرپس ویروس ۱ [۲] عامل این بیماری است. این ویروس بر اساس نتایج مطالعات ژنتیکی اخیر، در حال حاضر به‌عنوان تنها گونة جنس Iltovirus در تحت خانوادة Alpha-Herpesvirinae و خانوادة Herpesviridae طبقه‌بندی می‌گردد.
وقوع و اهمیت اقتصادی
ویروس عامل لارنگوتراکئیت گسترش جهانی [۳] دارد ولی مکرراً دارای شیوعی [۴] متأثر از نواحی مختلف جغرافیایی و دارای وقوعی [۵] فصلی است. بروز اشکال ملایم [۶] لارنگوتراکئیت منجر به کاهش میزان رشد، افزایش ضریب تبدیل خوراکی و افزایش درصد تلفات و معدوم‌سازی در جوجه‌های گوشتی می‌گردد. به‌دنبال در معرض قرارگیری گله‌های حساس بالغ نیز کاهش سطح تولید تخم قابل مشاهده خواهد بود.
سویه‌های دارای بیماریزایی متوسط و شدید [۷] از ویروس عامل لارنگوتراکئیت در مقایسه با شکل قبل منجر به شیوع و تلفاتی بالاتر در هردوی گله‌های بالغ و پرورشی می‌شوند و تلفات ناشی از این سویه‌ها در صورت همراهی با استرس‌های محیطی و حضور سایر عفونت‌ها به ۵۰% نیز خواهد رسید.
انتقال
چشم و قسمت فوقانی دستگاه تنفس به‌عنوان محل ورود طبیعی ویروس شناخته می‌شود. بلع هم میتواند باعث عفونت شود ولی در معرض قرارگیری اپیتلیوم بینی مورد نیاز است. ویروس از طریق تماس مستقیم با طیور تحت تأثیر قرار گرفته به‌صورت بالینی و یا حاملین پایدار بهبود یافته انتقال می‌یابد. با این‌حال انتقال عمدتاً به‌وسیلة پرندگان عفونی به‌شکل حاد صورت می‌گیرد و حاملین بهبود یافته در این رابطه نقش کمتری دارند. تماس غیرمستقیم از طریق وسایل نقلیة خاک‌آلود [۸] و یا پرسنل و تجهیزات آلوده نیز میتواند عامل انتقال ویروس باشد (انتقال مکانیکی). انتشار ویروس به‌وسیلة باد تا مسافت ۳ کیلومتر نیز مستندسازی گردیده است. انتقال از طریق تخم نشان داده نشده است.
یافته‌های بالینی
این بیماری یک بیماری حاد تنفسی در ماکیان است. شدت لارنگوتراکئیت با توجه به نوع سویة ویروس عامل، وضعیت ایمنی گله و شرایط محیطی متغییر خواهد بود و تحت تأثیر فاکتورهای مذکور قرار می‌گیرد. در موارد ملایم تا شدید، شروع حاد علائم تنفسی از قبیل نفس نفس زدن [۹] و تولید صداهای غیرنرمال تنفسی (قرقر کردن [۱۰]) همراه با کنژکتیویت [۱۱] و تورم سر [۱۲] قابل مشاهده است. در موارد شدید نیز، اکسپکتوراسیون [۱۳] یا دفع ترشحات خون‌آلود از دستگاه تنفس همراه با سیانوز ناحیة سر در نتیجهء حضور دیسپنه [۱۴] در پرندگان درگیر مشاهده می‌گردد.
به عبارت دیگر در شکل شدید اپی‌زئوتیک، ترشحات بینی، رال مرطوب ، سرفه، بلع هوا، دیسپنة برجسته و خروج موکوس خون‌آلود از دستگاه تنفس مشاهده می‌شود (به‌ویژه دو مورد آخر مشخص کننده‌تر هستند). این شکل از بیماری در گذشته بیشتر مشاهده می‌شد ولی در سال‌های اخیر فُرم انزئوتیک یا ملایم بیماری در نواحی مختلف جهان شیوع بیشتری یافته است. کاهش سرعت رشد، کاهش تولید تخم، ترشحات آبکی چشم، کنژکتیویت، تورم سینوس‌های تحت حدقه‌ای، تراکئیت ملایم، ترشحات مداوم بینی و کنژکتیویت هموراژیک از برجسته ترین علائم شکل انزئوتیک بیماری هستند. در فرم اپی‌زئوتیک تلفات از ۷۰-۵% متغیر است و به‌طور معمول به‌میزان ۲۰-۱۰% مشاهده می‌شود. در فرم انزئوتیک نیز تلفات از ۲-۰/۱% متغیر است.
آسیب شناسی
امکان مشاهدة جراحات در سرتاسر دستگاه تنفس پرنده وجود دارد ولی عمدتاً تنها در حنجره و نای مشاهده می‌شود. تغییرات بافتی در این بیماری از افزایش ملایم ترشحات موکوسی تا خونریزی و تغییرات دیفتریک شدید متغیر است. در فُرم اپی‌زئوتیک، التهاب نزله‌ای مخاطات در ادامه با دژنرسانس، نکروز و خونریزی بافتی همراه می‌شود. تغییرات دیفتریتیک متداول هستند و شاید کست‌های مخاطی و خونی در سراسر نای مشاهده شود و خون شاید با بافت‌های نکروزه مخلوط باشد. التهاب شاید به ریه وکیسه‌های هوایی نیز گسترش یابد. پرخونی مخاط نای در بیشتر موارد قابل مشاهده است. سویه‌های اپی‌زئوتیک ویروس به‌طور نسبی جراحات شدیدتری ایجاد می‌کنند به‌نحوی‌که سبب بروز تراکئیت خونریزی دهندة شدید همراه با حضور لخته‌های خون در مجرای داخلی نای می‌گردند. تجمع سلول‌های اپیتلیال فرسایش یافته [۱۵] همراه با لخته‌های خون شاید موجب انسداد گلوتیس [۱۶] (مجرای ورودی حنجره) شود و به خفگی پرنده منجر گردد. در فُرم ملایم یا انزئوتیک بیماری نیز اِدِم و احتقان ملتحمه و سینوس‌های تحت حدقه‌ای در کنار تراکئیت موکوئید به‌عنوان مهم‌ترین یافته‌های ماکروسکوپیک مطرح هستند.
تشخیص
معمولاً در بررسی هیستوپاتولوژیک، حضور گنجیدگی‌های داخل هسته‌ای [۱۷] در سلول‌های اپیتلیال پوششی نای [۱۸] قابل مشاهده است. از تکنیک پادتن فلوئورسانت (FA) نیز می‌توان برای آشکارسازی حضور پادگن‌های ویروس عامل لارنگوتراکئیت (LTV) در مخاطات تنفسی بهره برد. جداسازی ویروس عامل لارنگوتراکئیت (LTV) از طریق استفاده از جنین‌های عاری از اجرام بیماریزای خاص [SPF)[19) و کشت بافتی امکان‌پذیر است و تأئید فرآیند جداسازی نیز به‌وسیلة اعمال آزمون‌های ایمونوفلوئورسانس یا خنثی‌سازی ویروس - سرم [۲۰] صورت می‌پذیرد. از تکنیک سرولوژیک الایزا نیز می‌توان در راستای تأئید حضور عفونت بهره برد، به‌نحوی‌که آشکارسازی افزایش معنی‌دار پادتن‌های ضد ویروس عامل لارنگوتراکئیت (LTV) در نمونه‌های سرمی دوگانه‌ای که به‌ترتیب در مرحلة حاد و فاز بهبود از عفونت [۲۱] تهیه شده‌اند به‌وسیلة این آزمون بیانگر حضور عفونت خواهد بود.
پیشگیری
تدابیر مستحکم امنیت زیستی در نواحی دارای عفونت اندمیک به‌کاربرده می‌شود. حفاظت مؤثر در برابر بیماری، از طریق استفاده از واکسن‌های تکثیر یافته در جنین ماکیان [۲۲] که در آب آشامیدنی جوجه‌های گوشتی، مولدین نابالغ و پولت‌های تخم‌گذار تجاری در سن ۲۰-۱۴ روزگی تجویز می‌گردند، حاصل خواهد شد. استفاده از روش اسپری برای انجام واکسیناسیون ماکیان، به‌ویژه در مورد واکسن‌های تکثیر شده در کشت بافت، عملکرد ضعیف‌تری دارد. پولت‌های تخم‌گذار تجاری و مولدین در سن ۱۰-۶ هفتگی به‌وسیلة واکسن‌های زندة اصلاح شده در کشت بافت [۲۳] (که در مقایسه با واکسن‌های منشأ گرفته از جنین ماکیان، پتانسیل کمتری برای برگشت به حدت دارند) نیز ایمن‌سازی می‌گردند. ازآنجایی‌که گله‌های ایمن شده با واکسن‌های منشأ گرفته از جنین ماکیان به‌عنوان حاملین پایدار ویروس واکسن عمل می‌کنند، انتقال ویروس عامل لارنگوتراکئیت (LTV) به گله‌های حساس یا نواحی پاک از طریق جابه‌جایی پرندگان واکسینه امکان‌پذیر است. کاندیداهای جدید واکسن که بر اساس فناوری DNA نوترکیب [۲۴] توسعه یافته‌اند نیز باید قادر به غلبه بر مشکل بازگشت به حدت (که در واکسن‌های زندهء اصلاح شده مشاهده می‌گردد) باشند.
درمان
* انجام واکسیناسیون زودهنگام در مواقع بروز بیماری، به‌منظور ممانعت از درگیری سایر پرندگان گله؛ به عبارت دیگر مؤثرترین راهکار برای کنترل واگیری، تشخیص سریع، واکسیناسیون و ممانعت از انتشار بیشتر ویروس است. واکسیناسیون در حین وقوع بیماری به‌طور مؤثر از انتشار ویروس ممانعت و دورة بیماری را کوتاه خواهد کرد؛
* افزایش ملایم دمای سالن و کاهش استرس‌های محیطی؛
* کاهش گرد و غبار و ذرات معلق موجود در فضای سالن‌های پرورش از طریق بهبود تهویه و کاربرد سیستم‌های مَه‌پاش به‌منظور ممانعت از تشدید اختلالات تنفسی؛
* تجویز مکمل‌های درمانی حاوی ویتامین A و سایر ویتامین‌ها از قبیل کیمیاویت ۳®، کیمیاویت ث فورت® و کیمیاویت ۵® به‌منظور تسریع در ترمیم جراحات بافتی ایجاد شده در نواحی فوقانی تنفس؛
* تجویز ترکیبات آنتی‌بیوتیکی وسیع‌الطیف از قبیل کیمیااریتروسیانات ۲۰®، کیمیاکوزامیکس پلاس®، کیمیاتترالورین او- تی® و کیمیافوسباک® با توجه به نتایج آزمون تعیین حساسیت دارویی به‌منظور کنترل عفونت‌های ثانویه.
