معافیت‌های بیمه‌ای چه کسانی، کدام مشاغل؟
قانون‌گذار برخی افراد یا مشاغل را از امتیاز معافیت پرداخت حق‌بیمه برخوردار کرده است. این اقدام اگرچه ممکن است برای برخی گروه‌ها لازم باشد، ولی توسعه بی‌رویه آن به مشاغل و اقشار گوناگون، اقدام صحیحی نیست و صندوق‌های بیمه‌ای را با بحران مواجه می‌سازد. به‌ویژه اگر دولت به‌عنوان متولی پرداخت معافیت‌های مذکور از تادیه بدهی‌های خود امتناع کند، یا اصولا توانایی پرداخت آن را نداشته باشد. در این نوشتار سعی می‌کنیم به برخی از این معافیت‌ها و همچنین مواردی که دولت متعهد به پرداخت تمام یا بخشی از حق‌بیمه آنان شده، اشاره کنیم: ۱ معافیت حق‌بیمه سهم کارفرما طبق قانون معافیت از پرداخت سهم بیمه کارفرمایانی که حداکثر ۵ نفر کارگر دارند (مصوب ۱۶/۱۲/۶۱ مجلس شورای اسلامی): به منظور حمایت از کارگاه‌های کوچک و جلوگیری از ورشکستگی این کارگاه‌ها، که درآمد چندانی ندارند، این قانون به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و دولت موظف شد بخشی از حق‌بیمه این کارگاه‌ها را به سازمان تامین‌اجتماعی پرداخت کند. در این قانون تعدادی از مشاغل تولیدی و فنی، که در حال حاضر تعداد آن‌ها به ۳۹ شغل بالغ می‌شود، از ۲۰ درصد حق‌بیمه سهم کارفرمایی معاف شده‌اند و فقط ۱۰ درصد حق‌بیمه پرداخت می‌کنند. از ۱۰ درصد مذکور ۷ درصد سهم کارگر و ۳ درصد سهم کارفرما بابت حق‌بیمه بیکاری است. به موجب قانون مذکور دولت مکلف است هزینه مورد نیاز سال‌های آتی این مصوبه را در بودجه سال مربوطه پیش‌بینی و منظور کند. بر این اساس کارگاه‌های مذکور تا ۵ نفر از پرداخت حق‌بیمه سهم کارفرما معاف هستند و بیش از ۵ نفر باید حق‌بیمه را به‌طور کامل (۳۰ درصد) پرداخت کنند. این امتیاز فقط شامل کارگاه‌های کوچک تا ۵۰ نفر بیمه‌شده است و کارگاه‌های بزرگ از شمول این قانون خارج‌اند. همچنین کارخانجات، معادن، پیمانکاران و شرکت‌های خارجی از شمول این قانون مستثنا شده‌اند. ۲ بنگاه‌های اقتصادی که نیروی کار خود را از طریق کاریابی‌های وزارت کار و امور اجتماعی جذب کنند تا پایان برنامه پنجم توسعه از پرداخت بیمه سهم کارفرما معاف خواهند بود. طبق ماده ۱۰۳ قانون برنامه چهارم (در برنامه پنجم نیز تنفیذ شده است) تمام بنگاه‌های کوچک، متوسط و بزرگ اگر کارگران و نیروی کار خود را از طریق کاریابی‌های وزارت کار و امور اجتماعی جذب کنند، از پرداخت بیمه سهم کارفرما معاف هستند. باید توجه داشت که فقط کارکنان مازاد بر مندرجات جواز تاسیس اشخاص حقوقی شامل حال این ماده می‌شوند. همچنین کارگاه‌هایی که جواز تاسیس دارند تحت پوشش این ماده هستند و کارگاه‌های فاقد جواز تاسیس نمی‌توانند از تسهیلات این ماده استفاده کنند. ۳ قراردادهای پژوهشی با شخص حقیقی مشمول پرداخت حق‌بیمه نیست. در صورتی که قرارداد پژوهشی با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و موسسات تحقیقاتی وابسته به وزارتخانه‌ها منعقد شود و این موسسات فاقد بدهی بابت حق‌بیمه به سازمان باشند یا کارکنان آن‌ها مشمول قانون تامین‌اجتماعی نباشند، این قراردادها از پرداخت حق‌بیمه معاف هستند. ۴ معافیت حق‌بیمه سهم کارگر در مورد جانبازان و ایثارگران: بر اساس این قانون کلیه ایثارگران و جانبازان که از طرف بنیاد شهید و… معرفی می‌شوند از پرداخت حق‌بیمه سهم کارگر (۷ درصد) معاف‌اند. در دستور اداری سازمان تامین‌اجتماعی در این زمینه اعلام شده است از آذرماه سال ۱۳۸۴ از حقوق و مزایای مشمول کسر حق‌بیمه جانبازان و ایثارگران، بابت ۷ درصد بیمه سهم بیمه‌شدگان مزبور شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون تامین‌اجتماعی، مبلغی کسر نمی‌شود و تنها حق‌بیمه سهم کارفرمایی آنان محاسبه و به سازمان پرداخت می‌شود. پرداخت ۷ درصد حق‌بیمه سهم بیمه‌شده این افراد، به سهم حق‌بیمه دولت اضافه و در زمره مطالبات سازمان تامین‌اجتماعی از دولت منظور خواهد شد. ۵ بند «و» ماده ۸۰ قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه (معافیت سهم کارفرمایی): به منظور تشویق و ترغیب بنگاه‌های اقتصادی در جذب نیروی کار و ایجاد اشتغال و فرصت‌های جدید شغلی، با تاکید بر تامین بخش عمده‌ای از سهم بیمه کارفرما، موضوع معافیت با اعمال تخفیف پلکانی در برنامه پنجم توسعه و آیین‌نامه مربوطه مورد توجه قرار گرفت. مشروط بر آنکه واحد، تازه‌تاسیس باشد و یا در سال قبل از آن، کاهش نیروی کار نداشته باشد. ۶ در اجرای قانون بیمه‌های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع‌دستی شناسه‌دار (کددار) مصوب ۱۸/۵/۸۸ مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اجرایی مربوطه (مصوب ۲۲/۹/۸۸) کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون مذکور از معافیت برخوردارند و می‌توانند به منظور بهره‌مندی از معافیت حق‌بیمه سهم کارفرمایی (۲۰ درصد) بابت فرد دارای کارت مهارت فنی معتبر، مدارک مربوطه را به باجه دریافت شعبه ذی‌ربط ارائه کنند تا مشمول استفاده از این طرح شوند. حق‌بیمه این کارگاه‌ها همه ماهه راسا توسط بیمه‌شده پرداخت می‌شود و حداکثر مهلت پرداخت تا آخرین روز ماه بعد خواهد بود. بیمه‌شده می‌تواند حتی‌الامکان نسبت به پرداخت حق‌بیمه سه ماه آتی با توجه به اعتبار کارت مهارت فنی برابر مقررات مربوطه اقدام کند. بر اساس این قانون ۲۰ درصد حق‌بیمه سهم کارفرمایی توسط دولت و ۷ درصد نیز توسط بیمه‌شده پرداخت خواهد شد. ۷ طبق قانون جامع حمایت از حقوق معلولان (مصوب ۱۶/۲/۱۳۸۳) جهت ایجاد فرصت‌های شغلی برای معلولان، دولت موظف شده حق‌بیمه سهم کارفرما (۲۰ درصد) را از طریق سازمان بهزیستی کشور در اختیار کارفرمایانی، که افراد معلول را به کار می‌گیرند، قرار دهد تا مبلغ مذکور به سازمان تامین‌اجتماعی پرداخت شود.
پرسش و پاسخ:
*در کارگاه‌های معافیت تا ۵ نفر کارگر، کارفرما ۷ درصد از حقوق ما کسر می‌کند، آیا این کار درست است؟ بله، معافیت مذکور فقط شامل ۲۰ درصد سهم کارفرماست و حق‌بیمه کارگر شامل ۷ درصد باید به شعب سازمان پرداخت شود و کارفرما مجاز است این مبلغ را از حقوق کارگر کسر کند.
*مهلت پرداخت حق‌بیمه کارفرمایانی که مشمول معافیت از پرداخت حق‌بیمه سهم کارفرمایی تا میزان ۵ نفر کارگر هستند چقدر است؟ این کارفرمایان موظف‌اند صورت مزد یا حقوق و حق‌بیمه ماهیانه سهم کارگر را ظرف مهلت دو ماه پرداخت کنند.
*در صورتی که کارفرما در مهلت قانونی نسبت به پرداخت حق‌بیمه کارگاه‌های زیر ۵ نفر اقدام نکند چه اتفاقی می‌افتد؟ در صورت عدم پرداخت حق‌بیمه کارگاه‌های مذکور در مهلت قانونی مقرر (حداکثر دو ماه) موضوع بخشودگی سهم کارفرما برای آن مدت منتفی می‌شود.
*در کارگاه‌های مشمول معافیت، چنانچه کارفرما در پرداخت حق‌بیمه دچار اشتباه شده باشد و از رقم مربوطه کمتر پرداخت کرده باشد، مثلا ماه ۳۱ روزه را ۳۰ روزه محاسبه کرده باشد، جرائم و معافیت سهم کارفرمایی در این موارد چگونه خواهد بود؟ در این‌گونه موارد، چنانچه کسر پرداخت حق‌بیمه کمتر از ۱۰ درصد باشد از شمول معافیت خارج نمی‌شود، ولی بیش از آن در طول مدت مربوطه از معافیت خارج و حق‌بیمه به‌طور کامل دریافت می‌شود.
