۵ روش محاسبه سنوات بازنشستگی کارگران
پاداش پایان خدمت یا حق سنوات با خاتمه قرارداد کار باید توسط کارفرما پرداخت شود. عوامل پایان قرارداد کار شامل بازنشستگی، فوت، ازکارافتادگی، اخراج، استعفا، ترک کار و انقضای قرارداد کار مدت‌معین، پایان قرارداد با اتمام موضوع کار معین، تعطیلی کارگاه و… است. طبق قانون با پایان قرارداد کار، کارگر مستحق دریافت پاداش پایان خدمت است و چنانچه این مبلغ در طول اشتغال در کارگاه واحد و پایان هرسال تسویه شود مبلغ پرداختی علی‌الحساب محسوب می‌شود و از مبلغ نهایی هنگام خاتمه قرارداد کار کسر می‌شود. مدت و میزان پرداخت حق سنوات به چند دسته به شرح زیر تقسیم می‌شود:
۱- سی روز حقوق به ازای هرسال اشتغال
قاعده کلی در قانون کار، پرداخت یک ماه حقوق به ازای هرسال اشتغال است. به‌موجب ماده ۳۱ قانون کار، چنانچه قرارداد کارگری به لحاظ ازکارافتادگی کلی و یا بازنشستگی خاتمه یابد، کارگر مشمول دریافت یک ماه حقوق مبنا و پایه به ازای هرسال خدمت خواهد بود. مزایای پایان کار در چارچوب ماده ۲۴ در قراردادهای مدت‌موقت و کار معین نیز به ماخذ یک ماه حقوق برای هر سال اشتغال اعم از متوالی یا متناوب است. بنابراین چنانچه قرارداد موقت سه‌ماهه باشد، مبلغ حق سنوات ۳ دوازدهم حقوق مبنای کارگر خواهد بود.
در مواردی که پایان قرارداد به دلیل فوت کارگر باشد، به موجب ماده ۲۲ قانون کار، حق سنوات وی به وراثش قابل پرداخت است. همچنین بر اساس مواد ۲۷ و ۱۶۵ قانون کار، هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد و یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی، نقض کند، کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه، به نسبت هرسال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به‌عنوان «حق سنوات» به وی بپردازد و قرارداد کار را فسخ کند. در صورتی که کارگر بعد از پایان دوره تعلیق از بابت تعطیل کارگاه به واسطه قوه قهریه و یا بروز حوادث غیرقابل‌پیش‌بینی، مرخصی تحصیلی و یا مرخصی‌های بدون حقوق، توقیف بدون محکومیت کارگر، دوران خدمت نظام‌وظیفه و یا حضور در جبهه، بدون عذر موجه حداکثر ۳۰ روز پس از رفع حالت تعلیق، آمادگی خود را برای انجام کار به کارفرما اعلام نکند و یا پس از مراجعه و استنکاف کارفرما، به هیئت تشخیص مراجعه نکند، مستعفی شناخته می‌شود که در این صورت کارگر مشمول اخذ حق سنوات به ازای هر سال یک ماه آخرین حقوق خواهد بود. در موارد استعفا نیز کارگر مشمول دریافت یک ماه حقوق به ازای هرسال اشتغال است.
۲- شصت روز حقوق به ازای هرسال اشتغال
طبق ماده ۳۲ قانون کار، اگر خاتمه قرارداد کار درنتیجه کاهش توانایی‌های جسمی و فکری ناشی از کار کارگر باشد (بنا به تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان بهداشت و درمان منطقه با معرفی شورای اسلامی کار و یا نمایندگان قانونی کارگر) کارفرما مکلف است به نسبت هر سال سابقه خدمت، معادل دو ماه آخرین حقوق را به وی پرداخت کند. پرداخت حق سنوات به میزان ۶۰ روز حقوق، فقط بابت ازکارافتادگی‌های ناشی از کار است و ازکارافتادگی‌های غیرناشی از کار را شامل نمی‌شود و این قبیل کارگران همان ۳۰ روز حقوق را دریافت می‌کنند. ضمن اینکه این میزان سنوات خدمت شامل ازکارافتادگی‌های کلی، که به سبب آن شخص کارگر مشمول دریافت مستمری ازکارافتادگی کلی می‌شود، نبوده و حوادثی را دربرمی‌گیرد که حادثه‌دیده در چارچوب قانون تامین‌اجتماعی مشمول دریافت مستمری ازکارافتادگی جزئی و یا نقص عضو شود.
۳- چهل و پنج روز حقوق به ازای هرسال خدمت
به‌موجب ماده ۲۰ قانون کار، در موارد تعطیلی کارگاه به‌واسطه قوه قهریه و یا بروز حوادث غیرقابل‌پیش‌بینی، مرخصی تحصیلی و یا مرخصی‌های بدون حقوق، توقیف بدون محکومیت کارگر، دوران خدمت نظام‌وظیفه و یا حضور در جبهه (مشمولین مواد ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۹) چنانچه کارفرما پس از رفع حالت تعلیق از پذیرفتن کارگر خودداری کند، این عمل در حکم اخراج غیرقانونی محسوب می‌شود و کارگر حق دارد ظرف مدت ۳۰ روز به هیئت تشخیص مراجعه کند و هرگاه کارفرما نتواند ثابت کند که نپذیرفتن کارگر مستند به دلایل موجه بوده، به تشخیص هیئت مزبور مکلف به بازگرداندن کارگر به کار و پرداخت حقوق یا مزد وی از تاریخ مراجعه به کارگاه است و اگر بتواند آن را اثبات کند، می‌باید به ازای هرسال سابقه کار ۴۵ روز آخرین مزد را به‌عنوان حق سنوات به وی پرداخت کند.همچنین طبق تبصره ماده ۱۶۵، در صورتی که هیئت حل اختلاف، اخراج کارگر را غیرموجه تشخیص دهد و حکم بازگشت کارگر اخراجی و پرداخت حق‌السعی او را از تاریخ اخراج صادر کند، ولی کارگر نخواهد به واحد مربوط بازگردد، کارفرما مکلف است براساس سابقه خدمت کارگر به نسبت هرسال ۴۵ روز مزد و حقوق را به وی بپردازد.
۴- پرداخت حق سنوات به صورت توافقی
در مواردی که اخراج کارگر توسط هیئت‌های حل اختلاف غیرقانونی تشخیص داده شود و حکم به بازگشت کارگر صادر شود و کارفرما در هر صورت از پذیرش وی امتناع کند، کارفرما می‌تواند با پرداخت حق سنواتی بیشتر از مبلغ تعیین‌شده که مورد تایید و موافقت کارگر نیز باشد، قرارداد کار را فسخ کند.
۵- پرداخت نکردن حق سنوات در صورت ترک کار
مراجع حل اختلاف وزارت کار کارگری را که بدون رعایت ضوابط و شرایط مربوط به استعفا کار را ترک کند، مشمول دریافت حق سنوات نمی‌دانند.
**پرسش و پاسخ**
حق سنوات مشمول کسر حق‌بیمه و مالیات می‌شود یا خیر؟
حق سنوات مشمول کسر حق‌بیمه و مالیات نیست.
اگر کارگری کمتر از یک سال در کارگاهی مشغول به کار بوده باشد، حق سنوات به او تعلق می‌گیرد یا خیر؟
به‌موجب قانون رفع برخی از موانع تولید و سرمایه‌گذاری صنعتی مصوب ۵/۸/۱۳۸۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام، کارفرمایان موظف‌اند به کارگران با قرارداد موقت به نسبت مدت کارکرد مزایای قانونی پایان کار را به ماخذ «هرسال یک ماه آخرین مزد» پرداخت کنند.
مبنای محاسبه پاداش پایان خدمت کارگران چیست؟
مبنای تعیین پاداش سالانه کارگران در واحدهای فاقد طرح طبقه‌بندی مشاغل مزد ثابت یعنی مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به‌تبع شغل خواهد بود. در کارگاه‌هایی که طرح طبقه‌بندی مشاغل دارند مزد گروه و پایه یا مزد مبنا ملاک محاسبه است و مزایای رفاهی و انگیزشی از قبیل حق مسکن، خواروبار و عائله‌مندی در این خصوص لحاظ نخواهد شد.
منبع» آتیه نو / محمد حسین قشقایی / کارشناس تامین اجتماعی
