منبت کاری سنتی و ماشینی

منبت کاری

ویژگیهای یک چوب مناسب برای منبت کاری:
 
- رنگ مناسب و زیبا

- در عین نرم بودن بافت محکمی داشته باشد.

- تا حد امکان گره کمتری داشته باشد

- مقاوم در برابر سایش و کنده کاری

 
مراحل کار:

منبتکاری ایجاد نقشهای برجسته و یا عمیق روی چوب می باشد.

در منبت کاری کنده کاری و خالی کردن زمینه باید در جهت رگه ها(راه چوب) باشد تا برداشتن زمینه توسط چاقو یا مغار(قلم) راحتتر صورت گیرد ابتدا طرح مورد نظر توسط کاربن روی چوب آورده می شود، سپس برش اولیه با تقه زدن بر روی خطوط طرح توسط چاقوی منبت انجام می شود. بعد از اینکه تمام طرح برش خورد شروع به خالی کردن زمینه به عمق 1 الی 3 میلیمتر می کنیم. هرچه فاصله عمقی زمینه با طرح بیشتر باشد طرح مورد نظر برجسته تر و زیباتر خواهد بود. وقتی که طرح و زمینه کاملاً از هم جدا شد با چاقو یا قلم های ریزتری فرم دهی طرحها را انجام می دهیم و پس از یکدوره سنباده کشی با قلمهای کاملاً ظریف نقوش روی طرحها را تکمیل می کنیم. نکته قابل توجه در طول کار منبت تیز بودن ابزار برش می باشد. هر چند وقت یکبار تیغه را با سنگ نفت تیز می کنیم تا برشهای نرمی روی کار داشته باشیم. در صورت کنده شدن بخشی از طرح و معیوب شدن کار، می توانیم قطعه جدا شده از طرح را با چسب چوب در جای خود بچسبانیم و روی کار را سنباده بکشیم (اگر بخش معیوب کار بصورت خاکه درآمده و یا قطعه جدا شده را نداشته باشیم می توانیم به اندازه تکه جداشده، از همان چوب بریده و روی طرح بچسبانیم).دوباره کل کار را سنبادة نرم می کشیم. برای تثبیت طرح و جلا و زیبایی کار از روغن زیتون و یا روغن گردو استفاده می کنیم(روغن گردو چوب را تیره و به رنگ مشکی درمی آورد).

 
انواع چوب (زبان گنجشک، اُکالیپتوس، فوفل، انار، افرا، راش، گیلاس، اقاقیا، گردو- گلابی- کُهور- عناب و...)- در منبت کاری کاربرد زیادی داشته و دارند، بخصوص چوبهای گیلاس، گردو و اقاقیا به خاطر زیبایی طبیعی شان کاربرد بیشتری در منبت کاری دارند.
ابزار مورد استفاده در منبت چوب:
چاقو، مغار یا قلم منبت کاری با تیغه های مختلف از نظر اندازه و فرم ابزارهای اصلی منبت کاری و حکاکی روی چوب از زمان گذشته تا به حال تغییر چندانی نداشته و ابزاری چون مغارهای تخت و مورب، نیم باز (خمیده، تخت، کج)، گیلویی و شِفره، چاقو با تیغه های مختلف از نظر اندازه، اره، چوب تراش و ابزارهای نرم و هموار کننده مانند سوهان و رنده می باشد.

چاقوها همه کاره ترین ابزارهای منبت هستند و در همه قسمتهای کنده کاری به جز گودبرداریهای عمیق به کار می روند.

 
انواع ساخته ها:

- عصا

- شمعدان

- انواع سازهای منبت کاری شده(تیمپو- تار- سنتور)

- پیکره مشاهیر ایران

- دسته چاقو

- کنده کاری روی شاخ گوزن، گاومیش و...

 
منابع:

1- شاهکارهای هنر ایران، آرتور اپهام پوپ- اقتباس و نگارش، دکتر پرویز ناتل خانلری

2- صنایع دستی کهن ایران، هانس وولف- ترجمه، دکتر سیروس ابراهیم زاده

3- منبت کاری، روشها و طرحها، جیمز ب.جانسون- ترجمه، حمید بلوچ

دستگاه منبت

منبت کاری به ایجاد نقشهای برجسته و یا عمیق روی چوب می گویند. منبت کاری قطعات ساده را می توان با سرعت بالایی با دست یا با کمک دستگاه های ساده انجام داد. اما در مورد قطعاتی که طرح های پیچیده و ظریف دارند موضوع متفاوت است. منبت کاری چنین قطعاتی اولا نیازمند وجود منبت کاران بسیار ماهر است. ثانیا به خاطر ظرافت طرح ، زمان زیادی صرف ساخت آنها می شود و در نتیجه ، هزینه زیادی برای ساختن این قطعات باید صرف شود. در چنین مواردی ، دستگاه های سی ان سی مخصوص منبت کاری ، گزینه هایی بسیار عالی هستند.
با دستگاه منبت کاری سی ان سی، مخصوص منبت کاری می توانند توسط نقشه کامپیوتری که به آن داده می شود هر قطعه فلزی یا چوبی را به اندازه دقیق و دلخواه درست کند.
 
مزایای منبت کاری با دستگاه سی ان سی عبارتند از:
- سرعت بسیار بالاتر: در مقایسه با کار دست. دستگاه های سی ان سی، به خصوص در مواردی که طرح مورد نظر بسیار ظریف است، سرعتی در حد چند ده برابر دست دارند.
- ظرافت: ماشین های CNC، می توانند با دقت حرکتی در حد چند صدم میلی متر، عملیات کنده کاری چوب یا سایر مواد را انجام دهند.
- یکسان بودن قطعات تولیدی: قطعاتی که توسط دستگاه سی ان سی ساخته می شوند، از حیث ابعاد و ظرافت کار، مانند یکدیگر هستند، در صورتی که قطعات منبت کاری شده با دست، به وضوح با یکدیگر متفاوت هستند.