شرایط پرورش درخت خرمالو

شرایط پرورش درخت خرمالو

در ارقام خرمالو رنگ‌های مختلف قرمز و نارنجي روشن تا رنگ تيره وجود دارد. هسته داخل ميوه در حالت نارس بادامي شكل است. قطر ميوه میوه از 5/1 تا 9/1 سانتي‌متر در اشكال گوناگون كره‌اي، بشقابي و بلوطي شكل متغير است و شامل دو گونه گس و غيرگس می‌شود. ميوه‌های گس تا قبل از ريخته شدن گس هستند و هنگامي كه می‌رسند شيرين و نرم می‌شوند. گونه‌هاي غيرگس زماني كه كال هستند كمتر گس هستند و حالت گس خود را خيلي زود از دست می‌دهند و در حالت رسيده سفت هستند.

خرمالو بومي آسيا و كشور چين است و سپس به ساير نواحي آسياي شرقي برده شد. در اوایل قرن نوزدهم ميلادي به اروپا و آمريكا برده شد و كاشت و پرورش يافت. در اساطير يونان باستان به خرمالو الهه آتش يا The fire of zeuz می‌گفتند.

كاسه گل خرمالو همراه با ميوه آن چيده می‌شود، ولي هنگامي كه ميوه كاملاً رسيده می‌شود، كاسه گل به‌آساني از ميوه جدا می‌گردد. گونه ژاپني آن به نام كاكي (KaKi (Diospynos kaki در حد بسيار گسترده‌اي پرورش می‌یابد و توليد می‌گردد. گونه كاكي داراي بافت نسبتاً فيبري و داراي مزه شيرين و گس است. ارقام چيني خرمالو خوشمزه‌تر و درخت آن داراي برگ‌های ضخيم است.

 خواص خرمالو

خرمالو، اين ميوه خوش رنگ و خوش طعم، داراي خواص طبي فراوانی است. خرمالو سرشار از مواد مغذی مانند كلسيم، گوگرد، فسفر، منيزيم و آهن است. خرمالو سنگ كليه را دفع و ناراحتی‌های گوارشي را برطرف می‌کند و براي بيماران قلبي عروقي و ديابتي توصيه می‌گردد. پوست ميوه خرمالو هنگامي كه كاملا رسيده باشد محتوي 4/1 ماده تانن است. خرمالو علاوه بر آن كه به صورت خام و تازه مصرف می‌شود، در آجيل و به صورت ميوه خشك نيز يافت می‌گردد. با پختن خرمالو می‌توان مربا، مارمالاد و نيز انواع شيريني و كيك تهيه نمود. خرمالو داراي گلوكز كمی بوده و پروتئين موجود در آن در حد تعادل است.

چوب درخت خرمالو (آبنوس) بسيار سنگين و محكم است. مغز چوب در چندين گونه گرمسيري به رنگ سياه براق است و در صنايع منبت‌كاري، معرق‌كاري و مبل‌سازي و غيره كاربرد فراوان دارد. همچنين در كشورهاي اروپايي و آمريكا، چوب خرمالو از لحاظ اقتصادي حایز اهمیت و گران‌قيمت است.

پرورش درخت خرمالو

گياه خرمالو آفتاب دوست است و در مناطق محصور و در مناطقي كه داراي آب و هواي خنك و معتدل با آفتاب كافي است داراي رشد و عملكرد مطلوبی است و در مناطقي كه هوا كمي سرد است بايد اطراف آن محصور گردد تا از خسارات ناشي از سرما و يخ‌زدگي محافظت گردد. خرمالو در عين حال گياهي مقاوم به سرما است. گياه خرمالو در مناطق گرم و نيمه گرم تا 12- درجه سانتي‌گراد را تحمل می‌نماید، ولي به سرماي زمستان نيازمند است.

درخت خرمالو در دامنه وسيعي از خاک‌های مختلف با بافت متوسط و زهكشي مناسب و حاصلخيز و حتي در خاک‌های رسي با بافت سنگين رشد مي‌نمايد. این درخت در مناطقي كه اسيديته خاك بين 5/6 تا 5/7 باشد داراي رشد مطلوب است و تحمل آن نسبت به خشكي و كمي آب قابل ملاحظه است، ولي آبياري آن با آب كافي، عملكرد محصول را به نحو قابل توجهي افزايش می‌دهد. درخت خرمالو داراي ريشه‌هاي قوي است و هنگام غرس نهال خرمالو بايد در گودالی عميق كاشته شود. زمان رسيدن به حداكثر محصول به 7 الی 10 سال زمان نياز دارد.

خاک مناسب برای درخت خرمالو

خاک مناسب برای درخت خرمالو باید سبک و قابل نفوذ به آب و حاصلخیز باشد. بهترین خاک برای این درخت، خاک‌ مرطوب و خنک است که اصولاً باغات قدیمی که خاک‌های حاصلخیزتری دارند بهتر جواب می‌دهند؛ به همین دلیل بهتر است افرادی که می‌خواهند اقدام به کشت این گیاه نمایند داخل باغچه منازل را از خاک باغات قدیمی پر کنند. علت موفقیت کاشت این درخت در بعضی از منازل همین امر است، زیرا بعضی از افراد برای باغچه منازل از خاک مراتع استفاده می‌کنند که برای کاشت و پرورش این گیاه مناسب نیست .

درخت خرمالو نیاز به کودهای دامی فراوان دارد. اما به این نکته نیز باید توجه داشت که از کودهای پوسیده دامی استفاده گردد و نه از کودهای تازه و نپوسیده. همچنین بهتر است داخل منازل به دلیل این که حجم خاک باغچه کم و محیط رشد ریشه محدود است، جهت تغذیه درختان خرمالو از کودهای نیمه آلی به نام ورز استفاده گردد. در اسفند ماه پس از رفع سرمای زمستان به ازای هر درخت خرمالو 4 تا 5 کیلوگرم ورز در سطح باغچه پخش می‌کنند و عمل شخم‌زنی را انجام می‌دهند. در حین عمل شخم‌زنی باید به این نکته توجه شود که حتماً زمان آن در اسفند ماه باشد. با توجه به این نکته که درخت خرمالو به شخم عمیق نیاز ندارد (چون اگر ریشه‌ها آسیب ببینند به‌سختی و دیر ترمیم می‌گردند)، پرورش دهندگان باید برای دو نکته ذیل اهمیت ویژه‌ای قایل شوند:

1- از کودهای پوسیده دامی استفاده شود.

2- شخم سطحی باشد.

این دو مورد از عوامل موفقیت در پرورش این گیاه محسوب می‌شود .

خاک باغچه

جهت پرورش درخت خرمالو حتماً باید عمل زهکشی به خوبی انجام شود. در زمانی که آبیاری باغچه صورت می‌گیرد حدود 30 تا 40 دقیقه بعد باید آب به خوبی در خاک نفوذ کرده باشد. چنانچه آب بیش از این زمان در باغچه بماند، عمل زهکشی نامطلوب بوده و باید خاک اصلاح گردد، وگرنه به مرور زمان درخت خرمالو بر اثر عدم زهکشی مناسب آسیب دیده و با ریزش برگ یا میوه و یا خشک شدن همراه می‌شود. به هر حال خاک زمین پرورش درخت خرمالو باید دارای بافت متوسط و حاصلخیز باشد و عمل زهکشی را به خوبی انجام دهد .

ازدیاد

درخت خرمالو از طریق تکثیر غیرجنسی کمتر کشت می‌گردد و تقریباً تمام درختان خرمالو از طریق کشت بذر خرمندی کاشته می‌شوند. خرمندی همان خرمالوی ریز است که میوه آن قابل خوردن نیست. پس از رسیدن، میوه‌ها را جمع‌آوری کرده و بذر آن‌ها را گرفته و جهت کاشت آماده می‌کنند. در آذر یا دی ماه بذر به صورت پُر (فشرده) کشت می‌گردد که پس از رفع سرما و یخبندان بذر جوانه زده و از خاک خارج می‌شود .

در سال اول، نهال رشد کرده و در سال دوم در فصل خزان یا اسفند ماه نهال با فاصله مناسب در خزانه دوم کشت می‌گردد. در سال سوم، در فصل بهار حدود 15 تا 25 فروردین ماه روی نهال عمل پیوند شکمی انجام می‌گیرد. پیوندک‌ها در سال سوم رشد می‌کنند و در پایان سال سوم در فصل خزان یا اسفند ماه قابل انتقال به زمین اصلی هستند. بهتر است پرورش دهندگان نهال پیوندی را از مکان‌های مطمئن تهیه نمایند، چون تولید نهال پیوندی تقریباً مشکل است و یکی از دلایل قیمت بالای نهال پیوندی خرمالو همین مورد است. در زمان کاشت درخت خرمالو نکات ذیل بایستی مورد توجه قرار گیرند:

1- زمان کاشت خرمالو پیوندی حدود 15 اسفند ماه است. چنانچه زودتر جهت کشت اقدام شود، احتمال بروز سرمازدگی نهال زیاد است، چون به عمل جابه‌جایی حساس است .

2- نهال پیوندی در موقع کاشت حتماً تا همان محلی که در خزانه زیر خاک بوده در محل کاشت در زیر خاک قرار گیرد. نکته قابل اهمیت این است که عمیق کاشتن نهال و سطحی کاشتن هر دو مضر است .

3- در زمان کاشت از دادن هرگونه کود حیوانی و کود شیمیایی خودداری شود. عمل تقویت از سال دوم شروع شود که بهتر است از همان ورز استفاده گردد .

4- پس از کاشت، عمل آبیاری یک نوبت انجام شود و تا نهال خرمالو جوانه نزده است، آبیاری دوم صورت نگیرد .

5- از سال دوم عمل سربرداری و هرس فرم‌دهی طی دو تا سه سال انجام گیرد .

بعد از کاشت نهال خرمالو در محل اصلی، بعد از سال دوم باید عمل کوددهی و تقویت انجام گیرد. در سال‌های بعدی باید به این نکته توجه کرد که میوه خرمالو روی شاخه‌های یک ساله است؛ یعنی در فصل خزان اگر هرسی صورت گیرد، شاخه سال قبل که محل تولید میوه است نبایستی حذف شود .

درخت خرمالو در فصل بهار به آب کمتری نیاز دارد و در فصل تابستان با گرم شدن هوا نیاز به آب بیشتری دارد .

بعضی از پرورش دهندگان از ریزش خرمالوهای تازه تشکیل شده در فصل بهار شکایت دارند که علت آن آفت یا بیماری نیست، بلکه چون درخت خرمالو به میزان زیادی گل تولید می‌کند و اگر شرایط مناسب باشد تمام گل‌ها تبدیل به میوه می‌شود، پس از تشکیل میوه چون درخت توان نگهداری و تغذیه تمامی میوه‌ها را ندارد، چنانچه درخت خوب تغذیه و تقویت نشده باشد حدود 50 درصد میوه‌ها در حالت فندقی ریزش دارد. اما چنانچه درخت خوب تغذیه و تقویت شده باشد، میزان ریزش میوه در فصل بهار کمتر است. به هر حال درخت خرمالو آن مقدار میوه را که می‌تواند تغذیه کند، نگه می‌دارد و اضافی آن ریزش دارد.

آفات و امراض درخت خرمالو

مگس سفيد و تريپس‌ها به پوست ميوه خرمالو صدمه زده و موجب بدرنگ شدن ميوه خرمالو می‌گردند. آبياري بيش از حد نيز موجب فاسد شدن ريشه گياه می‌گردد. حيوانات موذي مانند موش نيز به ريشه درخت خرمالو صدمه وارد می‌آورند.

زود گلدهي، ريزش محصول و ترك خوردن ميوه در اطراف كاسبرگ و آفتاب سوختگي ميوه از امراض درخت خرمالو محسوب می‌شود. ريزش ميوه پديده‌اي طبيعي در درختان ميوه ازجمله خرمالو است و در عين حال تغذيه گياه خرمالو با كود پوسيده حيواني به مقدار كافي از ريزش ميوه به نحو موثري جلوگيري می‌نمايد.

ارقام خرمالو

* خرمالو داراي ارقام گس astringent و غيرگسnon- astringent  است كه از نظر اندازه، شكل و مزه بسيار متفاوت هستند.

گرده‌افشاني باغات خرمالو

گياه خرمالو هم از طريق گرده‌افشاني و هم از طريق بكرزايي، توليد ميوه می‌نماید، ولي بر اساس مطالعات انجام شده، توليد ميوه از طريق بكرزايي، موجب ريزش مداوم محصول مي‌گردد و گرده‌افشاني عملكرد برداشت ميوه را افزايش می‌دهد و از ريزش مداوم محصول جلوگيري می‌نماید.

بر اساس مطالعات انجام شده در كشور استراليا، گرده‌افشاني از طریق حشرات به‌ویژه زنبور عسل صورت می‌گیرد و نياز به گرده‌افشاني مكانيكي نیست. بيشتر توليدكنندگان و پرورش‌دهندگان خرمالو در كشور استراليا، از گونه‌هاي خرمالو ماده استفاده می‌نمایند. زنبور عسل از نژاد اروپایي mallifera و ديگر گونه‌هاي بومي استراليايي زنبور عسل مانندTrigona spp داراي عملكرد بالايي در گرده‌افشاني هستند. با نصب كندو زنبور عسل در درون باغات خرمالو به ازاء 3 تا 2 كندو در هر هكتار می‌توان بيشترين عملكرد توليد محصول را به دست آورد. متوسط توليد خرمالو در اين كشور در هر هكتار 35 تن است. خرمالو توليد شده در استراليا به غير از مصرف داخلي به كشورهاي اروپايي، سنگاپور، تايلند و ژاپن صادر می‌گردد.

در مناطق نيمه گرمسير كشور استراليا، گلدهي درختان خرمالو 35 روز بعد از سپري شدن فصل سرما رخ می‌دهد. چنانكه فصل سرما به طور معمول تداوم يابد، بعد از 70 روز گل‌ها ظاهر می‌گردند. درجه حرارت مطلوب بين 12 تا 17 درجه سانتي‌گراد براي جوانه زدن غنچه و 27 تا 32 درجه سانتي‌گراد براي توليد غنچه مطلوب است. بعد از يك الي دو هفته از زمان توليد گل  باید گرده‌افشاني صورت ‌پذيرد. زمان گرده‌افشاني هنگامي است كه 5 الي 10 درصد شکوفه‌ها ظاهر شده باشند. زنبور عسل فقط شکوفه‌ها را مورد هجوم قرار داده و از نشستن بر قسمت‌هاي ديگر درخت خودداري می‌نماید. زمان برداشت خرمالو در كشور استراليا در ماه‌هاي آبان و آذر است.

 برداشت و انبارداري محصول خرمالو

مناسب‌ترین روش برداشت خرمالو، چيدن ميوه از درخت و هنگامي است كه سفت، رسيده و همراه با كاسه گل است.

درجه حرارت بهينه براي نگهداري محصول خرمالو صفر درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي محل نگهداري ميوه خرمالو 90 تا 95 درصد است. انبارداري و حمل‌ونقل آسان خرمالو از مزيت‌هاي اين محصول است. می‌توان محصول خرمالو را بيش از سه ماه نگهداري و به بازارهاي مصرف عرضه نمود