گردو پیوندی،نحو پیوند زدن ،کاشت گردو

الف) توليد پايه بذري:
- آماده سازي بذر براي كاشت:
بذرها را از درختاني انتخاب نمود كه سالم، داراي قدرت رشد خوب وترجيحا زودبارده باشند. سوراخ قاعده پوست چوبي دانه ها بايد تا حد امكان بسته تر باشد. درصدمغز (نسبت مغز به پوست) بايد بالاي 50 درصد باشد. ضخامت پوسته چوبي بايد متوسط تا ضخيم باشد. مغز گردو بايد به رنگ كرم روشن، فاقدفرورفتگي هاي فراوان و داراي طعم ومزه خوب باشد و به آساني از پوسته چوبي و ديواره هاي داخلي جدا شود(اصطلاحا سوزني نباشد). بذرهاي گردو براي جوانه زني نيازمند سپري كردن يك دوره سرمائي مي باشند كه اين نياز سرمائي با قرارگيري آنها بمدت 8-6 هفته در دماي حدود 5 درجه (دماي يخچال) در شرايط مطلوب برطرف مي شود. درطول اين دوره ، از خشك شدن بذرها ، بايد جلوگيري شود .هواي كافي بايد به بذرها برسد.
پس از اين عمليات بذرها آماده كاشت مي باشند.

2- كاشت بذر در خزانه:
معمولا بذرهاي گردو را در عمق 10 سانتيمتري وبا فاصله 10 تا 20 سانتيمتر از يكديگر در كنار جويهائي به پهنا و ارتفاع حدود 20 سانتي متر و پشته هائي به پهناي 80 سانتي متر مي كارند برخي از خزانه دارها روي هر پشته دو رديف بذر مي كارند. قبل از كاشت بذر بايد زمين را آبياري كرد و چند روز به حال خود گذاشت تا رطوبت آن به حد تعادل برسد وباصطلاح گاورو شود. بذرها را بايد در محدوده خط داغ آب (يعني با فاصله حدود 15 سانتي متر از كنار جوي) بر روي پشته ها كاشت. اگر رطوبت خاك خيلي زياد باشد، دانه هاي گردو پوسيده وفاسد مي شوند واگر رطوبت آن خيلي كم باشد ، رويش دانه به تاخير مي افتد بهترين حالت قرارگيري بذر در زمين حالتي است كه دانه گردو به پهلو بر روي زمين قرار داده شود. در اين حالت درصد جوانه زني بذرهاي گردو افزايش مي يابد. معمولا در يك هكتار خزانه مي توان حدود 100 هزار اصله نهال توليد كرد كه 50 تا60 هزار از آنها قابل كاشت در زمين اصلي هستند.بطور معمول بلندي نهالهاي يكساله در خزانه 50 تا 70 سانتي متر است و در دو سالگي بلندي نهالها به 90 تا 120 سانتي متر مي رسد.

ب). پيوند پايه هاي بذري گردو
بطور كلي روش پيوند بهترين راه تكثير غيرجنسي در گردو مي باشد. ساير روشهاي تكثير رويشي مثل قلمه، خوابانيدن و ريزازديادي يا بسختي جواب مي دهند و يا به صورت تجارتي متداول نشده است.
عوامل موثر در گيرايي پيوند گردو:
1- پايه (Stock ):
در حال حاضر بهترين پايه براي پيوند گردو در ايران ، پايه گردوي ايراني
( Juglans regia ) مي باشد. اين پايه با شرايط اقليمي كشورمان سازگاري دارد. از پايه هاي بذري قوي دوساله كه پوست آن براحتي از چوب جدا مي شود مي توان براي پايه پيوندي استفاده نمود.
2- پيوندك ( Scion):
معمولاً پيوندك از بهترين ارقام گردو تهيه مي گردد كه بايد از ارقام با باردهي جانبي (Lateral) ، داراي پوست نازك، مغز روشن و توپر، پرمحصول و مرغوب وديربرگده پيوندك تهيه شود. دركشورمان با توجه به تحقيقات انجام گرفته در ساليان اخير،ژنوتيپ ها و ارقامZ63، Z67، Z30، Ronde de Montignac، Chandler، Lara، Pedro، و Hartleyمورد تاييد تحقيقات بوده و داراي خصوصيات مطلوب كمي و كيفي هستند. البته از ژنوتيپهاي برتر استانها كه مورد تاييد مديريت باغباني و كميته فني نهال بوده و داراي خصوصيات فوق الذكر باشند نيزمي توان پيوندك تهيه نمود.
3- نوع پيوند ( Type of grafting):
پيوند گردو به دو صورت انجام مي گردد:
الف – پيوند شاخه ( Grafting ) كه در فصل خواب و زمستان انجام مي شود.
ب – پيوند جوانه ( Budding ) كه در فصل بيداري و در بهار و تابستان انجام مي شود.
4- دماي مناسب پيوند گردو:
محدوده دمايي مناسب براي پيوند گردو بين 30-20 درجه ( دماي مطلوب 26 درجه)
مي باشد. بايستي زمان پيوند را طوري انتخاب نمود كه بعد از عمل پيوند، بمدت 4هفته دماي فوق الذكر موجود باشد تا بيشترين گيرايي پيوند حاصل شود. در پيوند فصل خواب نيز براي تامين دماي فوق الذكر مي توان از انرژي برق ياآب گرم استفاده نمود.
5- رطوبت مناسب پيوند گردو:
ميزان رطوبت مورد نياز محيط نيز براي تشكيل كالوس حداقل بين 60-45 درصد مي باشد. توصيه مي گردد عمل پيوند زني در صبح زود و روزهاي خنك و بدون باد انجام شود. ضمناً در حين انجام پيوند، پيوندك را نبايد در معرض نور خورشيد قرار داد و براي جلوگيري از خشك شدن بايد آنرا در گوني يا حوله مرطوبي پيچيد.
ضمناً به منظور حفظ رطوبت و افزايش درصد گيرايي پيوند، ضروري است محل پيوند در خلاف جهت تابش نور مستقيم خورشيد قرار گيرد. بهمين دليل در نهالستانهاي شمالي-جنوبي محل پيوند در قسمت شمال شرقي پايه در نظر گرفته ميشود.
6- تهيه و آماده سازي پيوندك:
پيوندك از ارقام و ژنوتيپهاي برتري تهيه مي شود كه داراي خصوصياتي نظير باردهي جانبي بالا، محصول زياد، نسبت مغز به پوست بالا، رنگ مغز روشن ، ديربرگدهي و غيره مي باشد. معمولاً شاخه هايي با طول 160-60 سانتي متر و قطر 16-10 ميليمتر داراي كيفيت مناسبي براي پيوند شاخه هستند. لذا از شاخه هايي براي پيوند استفاده مي گردد كه سطح مقطع آنها مدور و گرد بوده و حداقل يك متر طول داشته باشند.
بهتر است براي جلوگيري از خشك شدن پيوندكها، آنها را در داخل خاك اره مرطوب و يا پيت ( Peat ) قرارداده و سپس آنها را در داخل كيسه هاي پلاستيكي پلي اتيلني بزرگ( نظير كيسه زباله ) نگهداري نمود تا رطوبت خود را حفظ نمايند. در پيوند وصله اي بهترين جوانه ها از قسمت هاي مياني شاخه هاي يكساله وبا رشد رويشي مطلوب حاصل مي شود. همچنين تهيه جوانه از پيوندكهاي خشبي سال قبل كه در انبار سرد نگهداري شده باشند نيز موفقيت بالايي را نشان داده است.
8- وسايل پيوند زني و چسب پيوند:
معمولاً براي بستن محل پيوند از نوارهاي مخصوص پارچه اي چسبدار، نوارهاي پلاستيكي قابل كشيدن و يا لاستيك مي توان استفاده كرد.
براي پوشانيدن محل پيوند مي توان از چسب پيوند استفاده نمود. همچنين مي توان از Latex ، موم، پارافين، چسب باغباني و رزين نيز استفاده كرد. اين مواد باعث حفظ رطوبت پيوند شده و از خشك شدن آن جلوگيري مي نمايد.
9- پيوند وصله اي ( Patch budding ) :
پيوند وصله اي موفقترين روش در بين پيوندهاي جوانه در گردو مي باشد. بهترين زمان اجراي اين پيوند در كرج و شرايط مشابه آن از نيمه دوم تيرماه تا اوايل مرداد مي باشد كه درصد موفقيت آن به 60 – 40 درصد مي رسد . البته در استانهاي شمالي كشور ( مازندران، گلستان، گيلان ) مي توان اين نوع پيوند را در اواخر مرداد تا شهريور نيز انجام داد كه پس از گذراندن زمستان ملايم ، نهالهاي پيوندي در بهار سال بعد، موفقيت زيادي در گيرايي پيوند نشان مي دهند. در پيوند تيرماه درجه حرارت مناسب بين30- 20 درجه سانتيگراد ( متوسط 26- 25 درجه ) مي باشد دو برش افقي بطول 5/2 سانتي متر روي پايه و پيوندك ايجاد نموده البته اين برشها بايد در منطقه صافي از پايه كه حدود 20-10 سانتي متر بالاتر از سطح خاك مي باشد انجام شود. سپس بوسيله چاقوي دو تيغه، دو برش عمودي انجام گرفته و پس از آن با دو برش افقي به يكديگر وصل ميگردند. پوست بريده شده به صورت يك قطعه مستطيلي شكل از پايه جدا مي گردد.

اين عمل بايد در روي قسمت جوانه دار ساقه پيوندك نيز انجام گردد. تحقيقات بعمل آمده، استفاده از پايه هاي 2 ساله در اين نوع پيوند مناسب تر است. توصيه مي گردد جوانه هايي كه براي تهيه پيوندك مورد استفاده قرار مي گيرند از شاخه هاي صافي كه مقطع عرضي آنها كاملاً دايره اي شكل و رنگ پوست آنها خاكستري مايل به قهوه اي است (سبز نيست) تهيه گردند. . ضمناً بايستي فقط از جوانه هاي سالمي كه داراي اندازه درشت تا متوسطي هستند جهت پيوند وصله اي استفاده گردد. استفاده از نوار پيوند يا چسبهاي نواري و يا پلاستيك مخصوص محل پيوند را طوري مي بندند كه فقط نوك جوانه بيرون باشد. 8-6 هفته بعد از انجام عمل پيوند مي توان نوار پلاستيكي را با احتياط باز نمود .
10- پيوند امگا:
بهترين زمان انجام اين پيوند اواخر زمستان و اوايل بهار است، اين پيوند با استفاده خاصي كه پايه و پيوندك را بصورت حرف يونان برش داده و داخل يكديگر قرار مي دهد، زده مي شود. قرارگيري پايه و پيوندك در يكديگر ، محل پيوند را در داخل پارافين ذوب شده ايكه حدود 75-80 درجه سانتي گراد حرارت داده است فرو مي برند و پس از آن ، محل قرار داده در پارافين را بلافاصله در داخل آب سرد قرار مي دهند. در اين روش پايه و پيوندك بايد يكساله بوده و پس از درآوردن نهالهاي پيوندي از خاك بايد آنها را به مدت سه هفته در داخل خاك اره مرطوب در اتاقي با دماي 28-26 درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي 80٪ قرارداد. سازگاري با هواي بيرون شاخه ها را براي چند روز به يك محيط سايه داري دماي اتاق انتقال داده و سپس تا پائيز بعد آنها را در يك خزانه كاشت. با توجه به اينكه استفاده از اين نوع پيوند مستلزم داشتن پايه و پيوندكي با قطر مشخص و يكسان مي باشد، ساخت و به كارگيري ماشين هاي پيوندزني پيوند امگا در سطح جهاني محدود شده است.
11- پيوند شاخه به كمك روشهاي گرمائي:
انجام آزمايشها و تجارب متعدد در خصوص گردو كه جوش خوردن پيوندك آن با مشكل مواجه مي باشد نشان داده كه اگر محل پيوند بمدت حدود 4 هفته پس از انجام پيوند در دما و رطوبت مناسب نگهداشته شود موفقيت گيرايي پيوند بسيار بيشتر مي شود. بدين منظور مي توان از روشهاي مانند هات كالوس مستقيم و غيرمستقيم و كابل گرمازا استفاده نمود.
الف- روش كالوس زايي غير مستقيم ( Hot callus indirectly )
در اين روش دماي محل پيوند در حدود 26-25 درجه سانتيگراد نگهداشته مي شود، ولي ريشه ها و جوانه هاي پيوندك در دماي پايين و حدود 7 درجه نگهداري مي شوند. اينكار به منظور جلوگيري از بيداري زود هنگام و قبل از ايجاد ارتباط بين پايه و پيوندك صورت مي گيرد. به اين منظور محل پيوند در درون شكافهايي كه در لوله اي از جنس PVC تعبيه شده قرار مي گيرند و از گرماي لوله آب گرم كه در درون لوله PVC جريان دارد و يا از گرماي كابلي كه بطريق الكتريكي گرماي 27- 24 درجه سانتيگراد توليد ميكند ( Hot cable ) بهره مند مي شود. براي جلوگيري از خشك شدن پايه و پيوندك آنها را با پارافين پوشش مي دهند و يا در خاك برگ قرار مي دهند.
ب- روش كالوس زايي مستقيم ( Hot Callus directly )
در اين روش ، پس از انجام پيوند، محل پيوند با استفاده از يك كابل با پتانسيل متغير (BTV-Raychem ) كه دماي آن توسط ترموستات در حدود 27 درجه تنظيم مي شود گرم نگهداشته مي شود. پس از انجام عمل پيوند روي نهالهاي يكساله در بهمن و اسفند، محل پيوند با فويل آلومينيومي پوشانده مي شود تا دما و رطوبت آن در حد مطلوب حفظ شود.سپس كابل حرارتي (Hot cable ) در محل پيوند قرار مي گيرد تا دماي آن را در حدود 27 درجه حفظ نمايد.(شكل10) اين روش در مقايسه با روش كالوس زايي غير مستقيم، موفقتر بوده و گيرايي پيوند در آن بيشتر مي باشد. ضمناً در اين روش نهالها از زمين نهالستان بيرون آورده نشده و در همانجا پيوند مي شوند، لذا هيچگونه تنشي به آنها وارد نمي شود و رشد بسيار مطلوبي را نشان مي دهند. همچنين توصيه ميشود از روشهاي مختلف تكثير در كنار يكديگر استفاده نمود تا علاوه بر استفاده بهينه از منابع پايه و پيوندك موجود ،ميزان موفقيت و راندمان توليد نهال نيز افزايش يابد.