خصوصی‌سازی در عرصه نشر کشور از حرف تا عمل/ مافیای کاغذ چگونه گسترش پیدا می‌کند؟
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، در سال‌های اخیر و با افزایش بیش از اندازه قیمت کاغذ، دولت تصمیم گرفت برای حمایت از فعالان عرصه نشر کاغذ دولتی را در اختیار آن‌ها بگذارد. البته این امر تأثیر مثبتی هم داشت و تا اندازه‌ای باعث شکستن قیمت کاغذ در بازار و کاهش نسبی قیمت این محصول شد، اما به نظر می‌رسد گروهی از ناشران را وابسته به دریافت کاغذ دولتی کرده است و این امر تا اندازه‌ای با اصل خصوصی‌سازی امور مربوط به عرصه نشر کشور که در سال‌های اخیر مرکز توجه و دستور کار دولت قرار گرفته است، تناقض دارد.
البته این ادعا مخالفانی نیز دارد؛ به عنوان مثال سید حسین عابدینی مدیرمسئول انتشارات سفیر اردهال اعتقاد دارد اختصاص کاغذ دولتی به ناشران نمی‌تواند ارتباطی به کیفیت اجرای طرح خصوصی‌سازی داشته باشد.
ناشری که منتظر دریافت کاغذ دولتی است، حرفه‌ای نیست
عابدینی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: اگر ناشری منتظر دریافت کاغذ دولتی برای چاپ کتاب باشد، قطعاً یک ناشر حرفه‌ای نیست؛ زیرا اگر کسی کاری را تولید و آماده چاپ کرده باشد متوجه می‌شود که هزینه کاغذ فقط گوشه‌ای از هزینه‌های تولید کتاب است. درست است که هزینه کاغذ ۸۰ درصد هزینه چاپ کتاب به حساب می‌آید، اما تولید کتاب فقط چاپ آن نیست و به معنای تولید محتواست.
او افزود: ناشرانی که تولید محتوا می‌کنند به قیمت و نحوه خرید کاغذ اصلاً توجهی ندارند؛ اگر کتابی از نظر محتوایی خوب باشد با کاغذ آزاد هم چاپ شود، مشتری خودش را دارد؛ البته چاپ کتاب با کاغذ دولتی تا حدودی توان ناشر را بالا می‌برد.
مدیرمسئول انتشارات سفیر اردهال بیان کرد: امروزه اختلاف کاغذ دولتی و کاغذ آزاد از نظر قیمتی حدوداً دو برابر است و این هم تأثیر چندانی در قیمت‌گذاری کتاب ندارد.
عابدینی ادامه داد: دولت با دادن کاغذ دولتی به ناشران به فعالان عرصه چاپ و نشر کتاب یارانه می‌دهد تا آن‌ها در وضعیت بد اقتصادی بتوانند چرخه تولیدشان را بچرخانند. این یارانه از سال‌های قبل به انحای مختلف در سبد ناشران بوده است؛ مثلاً کتاب‌هایی که وزارت ارشاد از ناشران می‌خرید یکی از مصادیق اختصاص یارانه به ناشران بود. به خاطر می‌آورم که در گذشته دولت حدود ۲ یا ۳ هزار جلد کتاب از من می‌خرید، اما الآن این خرید‌ها در حد ۵۰ جلد شده ؛ یعنی یارانه‌ای که برای خرید کتاب از ناشران داده می‌شد تا اندازه‌ای حذف شده است.
او گفت: ما امروز با جمعیتی بالغ بر ۸۰ میلیون نفر، ۱۷ هزار ناشر داریم؛ اما کشوری مثل چین با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و سیصد و هشتاد میلیون ۵۰۰ تا ۶۰۰ ناشر دارد. اینجا متوجه می‌شویم که یارانه دولت به ناشران باعث شده که تعداد زیادی از افراد جامعه ناشر شوند، اما در اصل ناشران فعال کشور ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر هستند.
نهادهای دولتی بر بازار کاغذ نظارت کنند
کامران شرفشاهی مدیر مسئول انتشارات تجلی مهر نیز به ما گفت: ماجرای حمایت‌های دولتی از صنعت نشر در سال‌های اخیر گاه به عنوان یک معضل و عامل برهم زننده بازار مطرح بوده است؛ البته نمی‌توان و نباید منکر نظارت جدی، پویا و مستمر دولت بر بازار کاغذ بود، اما حضور مستقیم دولت در این عرصه به تجربه ثابت کرده است که فسادانگیز بوده و موجب شده بازار سیاه کاغذ و مافیایی که برملزومات صنعت چاپ چنگ انداخته روز به روز گسترش بیشتری پیدا کند. بر این باور هستم که دولت باید به جای حضور مستقیم در این عرصه بر بازار کاغذ نظارت دائمی داشته باشد و از سوءاستفاده در این زمینه جلوگیری کند.
او افزود: نقش دولت غالباً به عنوان توزیع‌کننده کاغذ، نقش مطلوبی نبوده است و تجرب نشان داده که تمام ناشران از مواهب چنین طرح‌هایی بهره‌مند نشده‌اند و تنها عده به خصوصی از ناشران از فرصت‌ها و مزیت‌های چنین طرح‌هایی سود برده‌اند؛ غالبا برخی از این ناشران با بازار سیاه کاغذ و ملزومات صنعت چاپ ارتباط‌های پرسش‌برانگیزی داشتند.
مدیرمسئول انتشارات تجلی مهر بیان کرد: اساسا در سال‌های بعد از انقلاب بحث خصوصی‌سازی و کاهش تصدی‌گری دولت در امور مختلف بسیار مطرح بوده است، اما لازمه این کار شفافیت و ایجاد فضایی است که جلوی سوءاستفاده‌ها را بگیرد. تجمیع مبالغ هنگفتی همچون مبلغ واردات و توزیع کاغذ در دست کارکنان دولت، می‌تواند موجب زیرسؤال رفتن دولت و همچنین مفاسد و مشکلاتی باشد. به این اعتبار تا حد ممکن باید از حضور مستقیم دولت به عنوان واردکننده و توزیع‌کننده کاغذ جلوگیری شود و در مقابل تسهیلاتی فراهم شود تا واردات و توزیع کاغذ از سوی انجمن‌های صنفی ناشران و روزنامه‌نگاران و دیگر صنف‌هایی که به نوعی با کاغذ سر و کار دارند، انجام شود.
شرفشاهی گفت: باید قوانین پیشگیرانه و سخت‌گیرانه‌تری در خصوص احتکار و هر گونه سوءاستفاده در زمینه توزیع کاغذ تثبیت و با جدیت اجرا شود تا از این رهگذر بازار کاغذ به ثبات بیشتری برسد و ناشران بتوانند انگیزه از دست رفته خود را بازیابی کنند.
