اولين آجر، كي مورد استفاده قرار گرفت؟

 اولين آجر، كي مورد استفاده قرار گرفت؟ اگر قرار باشد شما بادوام ترين ماده اي كه بشر ساخته است نام ببريد، قطعاً آجر خواهد بود. چون آجر از گرانيت و سنگ آهك و حتي آهن هم بيشتر عمر مي كند. البته آجر يك وسيله ساختماني جديد به شمار مي رود و امروزه در همه جاي دنيا مورد استفاده قرار مي گيرد. اما در حقيقت، تاريخچه آجر حتي قديمي تر از تاريخ تمدن بشر است! بابلي ها و مصري ها حداقل 3000 سال قبل از ميلاد مسيح آجر را ساخته و به كار مي بردند. بعضي از حفارها عقيده دارند كه آجر حتي قبل از اين تاريخ هم به كار رفته است. در زمان هاي اوليه آجر به صورت خام ساخته مي شده است. ولي معمولاً آجر را از خاك رس يا سنگ رس كه در درجه حرارت زياد پخته مي شود درست مي كنند. در زمان هاي قديم از خاك رس خام براي درست كردن آجر استفاده مي شده است و هيچ نوع وسايل و ماشين آلاتي براي ساختن آجر اختراع نشده بود. ابتدا سنگ رس را خرد كرده و با آب مخلوط مي كردند بعد چند نفر كارگر با پاي برهنه از اين مخلوط، گل دست مي كردند. بعد مقداري هم كاه به اين مخلوط اضافه مي كردند. سپس اين مخلوط رابه صورت قالب هاي مختلفي درآورده و در آفتاب مي چيدند تا خشك شوند. روش درست كردن آجر از رس خام سال ها ادامه داشت تا اين كه كشف كردند كه پختن آجر در كوره باعث مي شود كه آجر در مقابل رطوبت حتي مقاوم تر و سخت تر و خلاصه بادوام تر از آجر خام باشد، و بعد از آن كم كم كاه هم در ساختن آجر به كار رفت. اين آجرهاي خام (كه در حرارت آفتاب خشك مي شوند) به درد كشورهائي مثل انگلستان كه داراي آب و هواي مرطوب است، نمي خورند ولي در عوض در كشورهاي خاور ميانه اتفاقاً خيلي هم عمر مي كنند. به طوري كه هنور بعضي از آجرهائي كه در بابل قديم به كار ميرفته است به چشم مي خورد. آجر از قديمي ترين مصالح ساختماني است که قدمت آن بنا به عقيده برخي از باستان شناسان به ده هزار سال پيش مي رسد. در ايران بقاياي کوره هاي سفال پزي و آجر پزي در شوش و سيلک کاشان که تاريخ آنها به هزاره چهارم پيش از ميلاد مي رسد پيدا شده است. همچنين نشانه هايي از توليد و مصرف آجر در هندوستان به دست آمده که حاکي از سابقه شش هزار ساله آجر در آن کشور است. واژه آجر بابلي و نام خشت هايي بوده که بر روي آنها منشورها قوانين و نظاير آنها را مي نوشتند گمان مي رود نخستين بار از پخته شدن خاک ديواره ها و کف اجاق ها به پختن آجر پي برده اند . کوره هاي آجر پزي ابتدايي بي گمان از مکان هايي تشکيل مي شده که در آن لايه هاي هيزم و خشت متناوبا روي هم چيده مي شده است. فن استفاده از آجر ازآسياي غربي به سوي غرب مصر و سپس به روم و به سمت شرق هندوستان و چين رفته است. در سده چهارم اروپايي ها شروع به استفاده از آجر کردند ولي پس از مدتي از رونق افتاده و رواج مجدد از سده 12 ميلادي بوده که ابتدا از ايتاليا شروع شد. در ايران باستان ساختمان هاي بزرگ و زيبايي بنا شده اند که پاره اي از آنها هنوز پا بر جا هستند. همانگونه که در بين النهرين خاک مناسب فن آجر سازي را گسترش داد . در ايران نيز فراواني اين خاک استفاده از آن را متداول کرد و موجب مهارت بسيار معماران ايراني نيز در فن ساخت آجر و کاربرد آن شد .. ويژگي فيزيکي و شيميايي آجر از يک سو و توليد آسان و سازگاري آن با طبيعت اين سرزمين از سوي ديگر زمينه را براي کاربرد فراوان آن در معماري ايران مهيا ساخت . هر چند نقش آجر در معماري امروز ايران به لحاظ تحول در شيوه هاي ساخت و ساز و احداث ساختمانهاي بلند مرتبه . کم رنگ شده هيچ گاه فراموش نمي گردد و کم و بيش اين ماده در ساخت نما استفاده ميشود . اين پايبندي و استفاده مکرر از آجر در معماري ايران را بايد اضافه بر مقاومت و پايداري آجر از ارزشهاي زيبايي شناسي آن دانست به طوريکه پوشش آجر بر قامت بنا . آن را اصيل متين و بردبار و استوار نشان ميدهد . رنگ اخرايي آجر به ويژه در زمينه آسمان آبي ايران زيبايي چشمگيري خلق ميکند که کمتر ميتوان مشابه آن را در ساير مصالح به کار رفته در ساختمان و به ويژه مصالح جديد ديد . خشت و آجر از گذشته هاي بسيار دور مونساني صبور براي مردمان اين مرز و بوم هستند و خاطره روز هاي تلخ و شيرين را در خود دارند . کمتر کسي را ميتوان سراغ داشت که از بوي عطر خشت در کوچه هاي باران خورده به وجد نيايد ... چرا که هنوز چندان از خاطره روز هايي که آجر فرش حياط هر بعدازظهر تابستان آب پاشي ميشد تا اهالي خانه را براي نوشيدن چاي عصر گرد هم آورد . دور نشده ايم هر چند صنعت آهن و شيشه ما را واداشته است تا بر اين همسفر تاريخي مان بي مهري روا داريم هنوز ميل طبيعيمان تکيه بر ديوار آجري است.