مراحل آماده سازی پشم برای تولید پتو پشمی

در این مقاله قصد داریم مراحل آماده سازی پشم و رنگرزی آن برای تولید پتوی پشمی را توضیح دهیم.

پشم دارای خواص منحصر به فردی می باشد از جمله این خواص عبارتند از خاصیت جذب رطوبت بالا، نرمی و گرمی فوق العاده، شفافیت، عایق حرارتی بالا، براقیت و سبک بودن و... از پشم در پتو پشمی، فرش دستباف و پوشاک بسیار استفاده می شود. پشم گوسفند پر مصرف ترین لیف حیوانی در دنیاست. پشم گوسفند مقداری ناخالصی دارد و به دلیل اینکه نور خورشید به آن می تابد کمی به رنگ زرد درآمده و قبل از عملیات رنگرزی لازم است برطرف شود.

از مهم ترین عیب پشم میتوان به استحکام پایین و طول زیاد تا حد پارگی بالای این لیف اشاره کرد که مانع بزرگی برای تولید نخ به حساب می آید و سبب کاهش سرعت تولید نخ می شود. الیاف پشم در برابر اسید های قوی، اکسید کننده ها، آب جوش، قلیایی و... حساس می باشند به همین دلیل در هنگام کار با این الیاف باید توجه کافی داشت تا پشم آسیبی نبیند.

رنگ زرد الیاف پشمی که در اثر تابش نور خورشید به آن ایجاد شده است با شستن عادی پشم از بین نمی رود و نیاز به سفید گری با مواد اکسید کننده مانند آب اکسیژنه دارد. پتوی پشمی و به طور کلی همه ی کالا های پشمی به دلیل اینکه بیشتر به صورت رنگی در بازار عرضه می شوند در اغلب اوقات نیاز به سفید گری ندارند. ولی در بعضی موارد اگر نیاز به سفید گری بود بهترین ماده برای این کار آب اکسیژنه و مشتقات آن می باشد که برای نفوذ بهتر آن در کالا و پتوی پشمی از مواد نفوذ کننده یا خیس کننده استتفاده می شود.

پشم را میتوان به حالت های مختلف مثل نخ و کلاف، پوشاک و پارچه رنگرزی کرد. رنگرزی پشم بیشتر به صورت غیر مداوم انجام می شود و روش مداوم بیشتر برای رنگرزی الیاف استفاده می شود.

پشم خامی که از بدن گوسفند به دست می آید دارای ناخالصی های زیادی مانند چربی، علوفه، گرد و غبار، شن و ماسه، عرق بدن گوسفند می باشد و در الیاف ظریف این ناخالصی ها بیشتر است و حتما ضروری است این نا خالصی ها در مرحله شست و شو پشم جدا گردند و اگر این نا خالصی ها جدا نشود باعث خرابی و کاهش راندمان ماشین و قطعات ریسندگی می شود و هم چنین بوی نا مطبوع و بیماری های تنفسی و حساسیت ایجاد می کند.

به دلیل اینکه پشم در برابر آب با درجه حرارت بالا و فشار حساسیت دارد باید در زمان شست و شو دقت کافی داشت تا پشم آسیبی نبیند و حالت نمدی پیدا نکند. راندمان پشم های مختلف متفاوت است و بین 30 تا 90 درصد متغیر می باشد و معمولا پشم های ضخیم دارای ضایعات کمتری است و راندمان بیشتری دارد.

در بعضی از کارخانه ها برای صرفه جویی در مکان و ماشین آلات عملیات شست و شو پشم را در یک مخزن انجام می دهند، در ابتدا پشم را در مخزن آب گرم می گذارند تا خوب خیس بخورد تا نا خالصی های آن خارج شود و سپس آب مخزن را خالی می کنند و آب کثیف پشم را با فشار دادن آن خارج می کنند و این عملیات را چند مرتبه با آب، شوینده و قلیایی ضعیف انجام می دهند تا پشم کاملا تمیز شود که ایراد این روش این است که آب، شوینده و انرژی اتلاف می شد.

بعد از آنکه پشم کاملا شسته شد و سپس سفید گری شد آن را در محلول رقیقی از اسید استیک یا اسید فرمیک شست و شو می دهند تا قلیایی باقی مانده از مرحله سفید گری خنثی شود و مزیت ای عمل این است که از تخریب پشم در زمان مصرف جلوگیری می کند هم چنین رنگرزی پشم مطلوب تر انجام می شود.

بعد از مراحل گفته شده نوبت به مرحله رنگرزی می رسد، امروزه با رشد جمعیت و گسترش رنگ های شیمیایی به علت فراوانی و کاربرد آسان، ثبات رنگ بالا، تنوع رنگ و ارزانی نقش رنگ های طبیعی کمتر شده است زیرا رنگ های طبیعی دارای عیوبی نیز هستند از جمله ثبات رنگی پایین، زمان بر بودن رنگرزی با رنگ های طبیعی، گران بودن، بازدهی پایین و... برای مثال اگر بخواهیم برای تولید رنگ قرمز از روناس استفاده کنیم باید بیشتر از نیمی از زمین های کشاورزی زیر کشت روناس بروند و در عمل غیر ممکن است.

از رنگزا های طبیعی بیشتر برای رنگرزی پشم، ابریشم و پنبه استفاده می شود و رنگزا های طبیعی بر حسب منبعی که از آن استخراج می شوند به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:

• مواد رنگزای طبیعی گیاهی مانند وسمه، روناس، برگ مو، پوست گردو، حنا، شیرین بیان، چغندر قرمز، بابونه، برگ توت و انجیر و ...
• مواد رنگزای طبیعی معدنی مانند خاک رس و خاک های رنگی دیگر و...
• مواد رنگزای طبیعی حیوانی مثل صدف ارغوان، برخی حشرات و نرم تنان، قرمز دانه و...

در کارخانه های رنگرزی از مواد یکنواخت کننده جهت افزایش یکنواختی رنگزا ها بر روی پتو ها و کالا های نساجی استفاده می شود. مواد یکنواخت کننده به دلیل مکانیسم هایی که دارند از سرعت بالای جذب رنگ بر روی کالا ها جلوگیری می کنند و باعث افزایش یکنواختی رنگ می شوند.

عوامل تغییر دهنده رنگ ها

عواملی مانند ساختمان فیزیکی مواد اولیه و ساختمان مکانیکی نخ و نوع عملیاتی که روی آن پس از بافندگی انجام می شود می تواند رنگ آن را تحت تاثیر قرار دهد. مواد اولیه در الیاف مختلف نساجی از لحاظ شفافیت با یکدیگر اختلاف زیادی دارند مثلا الیاف بلند پشم دارای فلس های سطحی بزرگ و مسطحی می باشند که باعث شفافیت و جلوه ی بهتر رنگ ها می گردد. هرچه الیاف موجود در نخ مستقیم تر و موازی تر باشند رنگ روی نخ شفاف تر به نظر می رسد، در نخ های پشمی که الیاف غیر موازی و درهم هستند زمینه رنگی کدرتری دارند.

به طور کلی هرچه به هم پیوستگی نخ ها بیشتر باشد زمینه ی رنگی حاصل کدرتر می شود هم چنین طریقه ی مرتب شدن نقاط پیوستگی نخ ها اثر زیادی بر روی شفافیت زمینه رنگی می گذارد.