رنگرزی مخلوط الیاف

در صنایع نساجی هر نخ یا پارچه ممکن است به صورت تک لیف یا مخلوطی از دو یا چند نوع لیف باشد. مخلوط کردن الیاف برای تولید یک نخ، ممکن است جهت کاهش قیمت تمام شده ی کالا و یا جهت استفاده از خواص یک جزء و کمک به نقطه ضعف جزء یا اجزاء دیگر، انجام شود به طور مثال دلیل اینکه الیاف پنبه را با پلی استر مخلوط می کنند این است که الیاف پنبه به دلیل خاصیت ارتجاعی پایین، خاصیت چروک پذیری بالایی دارند و در صورت مخلوط شدن الیاف پنبه با الیاف پلی استر، چروک پذیری پارچه و یا محصول تولیدی تا حد بسیار زیادی کاهش می یابد و پارچه یاا محصول تولید شده از تثبیت ابعادی بهتری برخوردار می گردد.

هم چنین به علت استحکام بالای الیاف پلی استر و قیمت پایین تر آن، استحکام و دوام محصول تولیدی افزایش می یابد و قیمت تمام شده ی محصول تولید شده نیز کمتر می شود.

رنگرزی مخلوط پلی استر و الیاف سلولزی(پنبه، ویسکوز، کتان)

مخلوط الیاف پلی استر- سلولز به مقدار زیادی در پارچه های ملحفه ای، پرده ای، پیراهنی، بارانی و... استفاده می شود. کالای مخلوط پلی استر- سلولز بیشتر به صورت بافته شده ی تاری – پودی می باشد ولی بخش قابل توجهی هم به صورت حلقوی یا کشباف موجود می باشد. جزء سلولزی اغلب از الیاف پنبه، ویسکوزریون و در برخی موارد کتان می باشد.

جهت مخلوط پلی استر- پنبه درصد دو جزء اغلب به ترتیب به صورت 20، 30، 33، 35، 40، 50 یا 60 درصد پنبه و 80، 70، 67، 65، 60، 50 یا 40 درصد پلی استر می باشد. مخلوط پلی استر- ویسکوزریون و پلی استر- کتان اغلب به صورت 30 درصد ویسکوزریون یا کتان و 70 درصد پلی استر یا 50 درصد ویسکوزریون یا کتان و 50 درصد پلی استر می باشد.

به صورت کلی در انتخاب نوع رنگزا برای مخلوط پلی استر- سلولز فاکتور هایی در نظر گرفته می شود که عبارتند از: متراژ کالا، قیمت تمام شده ی کالا، وسایل یا ماشین آلات رنگرزی موجود، نوع اجزاء تشکیل دهنده ی مخلوط و درصد هر جزء، فام و عمق رنگی (شید رنگی) و درخشندگی و براقیت رنگی آن

در رنگرزی مخلوط پلی استر- پنبه یا ویسکوز، اغلب جزء پلی استر با رنگزا های دیسپرس مخصوص پلی استر رنگرزی می شود و جهت رنگرزی جزء سلولزی می توان از تمام رنگزا های مناسب برای پنبه و ویسکوز مانند مواد رنگزای مستقیم، خمی، گوگردی، آزوییک، راکتیو استفاده کرد.

رنگزا های دیسپرس اثر لکه گذاری بر روی الیاف سلولزی پنبه و ویسکوز ندارند و هر گونه لکه ی احتمالی را می توان به کمک شستشویی احیایی از بین برد. برخی از رنگزاهایی که برای رنگرزی جزء سلولزی به کار می رود (مثل رنگزای خمی) قادر به لکه گذاری بر روی جزء پلی استر می باشد.

مواد رنگزای راکتیو و دیسپرس یکی از مهم ترین مواد رنگزا هستند که به ترتیب برای رنگرزی پنبه و پلی استر به کار می روند و معمولا ابتدا بخش پلی استری با مواد رنگزای دیسپرس رنگرزی می گردد.

اقتصادی ترین و ساده ترین روش رنگرزی مخلوط پلی استر با پنبه یا ویسکوز، استفاده از مخلوط آماده ی رنگزای دیسپرس و خمی می باشد. این مخلوط رنگزا در شرکت های متفاوت با نام های پلی استرن، کاتسترن، تراکتن و... تولید می شود به این نوع رنگزا ها در صنعت رنگرزی یونیون یا متحد می گویند. رنگرزی با این مخلوط رنگزا به هر سه روش مدوام، نیمه مداوم و غیر مداوم امکان پذیر می باشد.

رنگزا های خمی و دیسپرس را می توان به مقدار مناسب با یکدیگر مخلوط کرد و در رنگرزی مخلوط پلی استر- پنبه یا ویسکوزریون مورد استفاده قرار داد. از مخلوط رنگزا های خمی و دیسپرس جهت کسب ثبات نوری و شستشوی بسیار خوب روی کالا هایی مثل لباس نظامی، روپوش، لباس کارو... استفاده می شود.

رنگزا های مخلوط دیسپرس و خمی تحت نام کاتسترن به سه گروه نرمال،S،MS تقسیم می شوند.

گروه نرمال و S برای رنگرزی مخلوط پلی استر: سلولز به نسبت 30:70، 33:67 و 35:65 به کار می رود. البته در برخی موارد ممکن است نتایج قابل قبولی بر روی کالای ظریف مخلوط پلی استر: سلولز به نسبت 20:80 و 50:50 نیز داشته باشد.

گروه MS به طور مخصوص برای مخلوط پلی استر: پنبه به نسبت 50:50 استفاده می شود. البته در برخی موارد از این گروه رنگزا در مخلوط های پنبه: پلی استر به نسبت 40:60 و 40:60 نیز استفاده می شود.

گروه S،MS  از رنگزا های با حجم مولکولی زیاد و دارای قابلیت ثبات تصعیدی بالا می باشند و به علاوه ثبات شستشویی بالایی در دمای جوش دارند. این گروه از رنگزا ها جهت پارچه های مخلوط پلی استر- پنبه که پس از رنگرزی پلیسه می گردد نیز مناسب می باشند. رنگزا های ترکیبی کاتسترن جهت رنگرزی به کمک کاربر مناسب نمی باشند و رنگرزی با این رنگزا ها به روش رمق کشی در یک حمام رنگرزی انجام می شود.

رنگرزی با رنگزا های کاتسترن به کمک روش ترموزول برای رنگرزی جزء پلی استر و سپس رنگرزی جزء سلولزی با رنگینه ی خمی به روش های مختلف قابل رنگرزی می باشند که این روش ها عبارتند از: روش رنگرزی مداوم با روش رنگرزی پد – استیم، روش رنگرزی نیمه مداوم با روش رنگرزی پد – بچ سرد، روش رنگرزی غیر مداوم با ماشین رنگرزی ژیگر.

در رنگرزی مخلوط پلی استر – پنبه به روش ترموزول هر دو ماده ی رنگرزی دیسپرس و خمی به حالت دیسپرس شده در ماشین فولارد، بر روی پارچه آغشته یا پد می شوند. بعد از خشک کردن رنگزا در خشک کن، رنگزا در دمای 210 درجه ی سانتی گراد تثبیت حرارتی می شود. بر طبق روش معمول، رنگزای خمی از داخل ماشین رنگرزی ژیگر عبور می کند تا عمل احیاء و اکسیداسیون رنگزا انجام شود. این روش رنگرزی اغلب برای رنگ های روشن به کار برده می شود و برای رنگ های تیره لازم است رنگزای خمی به طور جداگانه در یک حمام رنگرزی انجام شود.

مخلوط پلی استر – سلولز را هم چنین می توان توسط رنگزا های دیسپرس و مستقیم در یک حمام رنگرزی کرد.