حدیث هایی از امام علی علیه السّلام
احادیث و منابع
حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند:
1- هیچ دشمنی برای انسان، ستمگرتر از نفس او نیست.
منبع : غرر الحکم٬ ج ٢ / فصل ٨۶ (لا)٬حدیث٣٢۴ .
2- بنده ی شهوت اسیری است که از اسارت رهایی نخواهد یافت.
منبع : غرر الحکم٬ ج ٢ / فصل ۵۵ ٬ حدیث١۵.
3- خوشا به حال آن که همیشه خدا را در نظر داشته و از گناه خویش بیمناک باشد.
منبع : غرر الحکم٬ ج ٢ / فصل ۴۶ (طوبی)٬ حدیث٣.
4- هر کس از خود بدگویی و انتقاد کند٬خود را اصلاح کرده و هر کس خودستایی نماید٬ پس به تحقیق خویش را تباه نموده است.
منبع : غرر الحکم٬ ج ٢ / فصل٧٧ ٬(مَن)٬حدیث۹-١۴۴٨.
5- نفوس خویش را به ترک عادت ها رام کنید.
منبع : غرر الحکم٬ ج ١/فصل٣٢ ٬ حدیث٣٨.
6- خشم و غضب صاحبش را هلاک می کند و زشتی های او را آشکار می سازد.
منبع : غرر الحکم٬ ج ١/فصل١ ٬حدیث ١٧٣٨.
7- کسی که نهان و آشکار٬ و کردار و گفتارش تفاوتی نکند٬ به راستی امانتش را ادا و عبادتش را خالص کرده است.
منبع : نهج البلاغه فیض الاسلام٬ص٨٨۴ ٬نامه ٢۶.
8- زبان عاقل در پشت قلب او جای دارد و قلب احمق پشت زبان اوست.
منبع : نهج البلاغه فیض الاسلام٬ص١١٠۶ ٬کلمات قصار٬ شماره٣۹.
9- هیچ بنده ای مزه ی ایمان را نمی چشد٬ تا دروغ را، شوخی باشد یا جدّی، مطلقاً ترک کند.
منبع : اصول کافی٬ج٢/ص٣۴٠ ٬ حدیث ١١.
10- بد ترین شما کسانی هستند که سخن چینی می کنند و میان دوستان جدائی می افکنند و برای افراد پاکدامن عیب جویی می کنند.
منبع : اصول کافی٬ج٢/ص ٣۶۹ ٬ حدیث٣.
11- از مجادله و ستیزه جویی بپرهیزید ٬زیرا این دو، دل ها را نسبت به برادران دینی بیمار [و مکدّر] می کند و بذر نفاق را بر این دو پرورش می دهد.
منبع : اصول کافی٬ج٢/ص ٣٠٠ ٬حدیث١.
12- بدترین مردم کسی است که عیوب مردم را دنبال کند٬ در حالی که نابینای عیوب خود است.
منبع : غررالحکم ج١ /فصل۴١ (شرّ)٬ حدیث۶٧.
13- از گمان بد دوری کن٬ زیرا بد گمانی عبادت را از بین می برد و گناه [انسان ]را بزرگ می سازد.
منبع : غررالحکم ج١ /فصل ۵(ایاک)٬حدیث
14- ای مردم از دو چیز بیشتر از هر چیز بر شما بیمناکم: متابعت از هوای نفس و آرزو های دور و دراز . پیروی از هوای نفس٬ انسان را از مسیر حق باز می دارد و آرزوی دور و دراز آخرت را از یاد می برد.
منبع : نهج البلاغه فیض الاسلام٬ص ١٢٧ ٬ خطبه۴٢.
15- آن کسی که نهی ازمنکر را با دل و زبان و دست ترک کند٬ پس او مرده ای است در میان زندگان.
منبع : وسائل الشیعه٬ جلد١١.
16- شجاع ترین مردم کسی است که بر تمایلات نفسانی خویش پیروز شود.
منبع : سفینه البحر٬جلد٢.
17- ریاکار ظاهرش زیبا و باطنش بیمار است.
منبع : غررالحکم
18- بزرگترین مبارزه این است که آدمی با نفس سرکش خود پیکار نماید.
منبع : غررالحکم(ص٢٢٠)
19- قسم به کسی که جان فرزند ابی طالب در دست اوست هزار ضربه شمشیر بر من آسانتر از مرگ در بستر است.
منبع : بحارالانوار(ج٩٧حدیث۴۴)
20- بالاترین عبادت تفکر و تعقل است.
منبع : فهرست غررالحکم(ص٢١۴)
21- مؤذن ها در روز قیامت با سربلندی برانگیخته می شوند.
منبع : بحار الانوار (ج٨١ص١۴٩)
22- به وسیله ی علم است که خداوند اطاعت و عبادت می شود. با علم٬ معرفت خداوند و توحید او حاصل می شود٬ به وسیله ی علم صله ی رحم انجام٬ و حلال از حرام شناخته می شود و علم پیشوای عقل٬ تابع آن است و سعادتمندان بدان الهام می یابند و تیره بختان٬ محروم می شوند.
منبع : البحار ١/١۶۶
23- خدا محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) را نشانه ای ساخت برای قیامت٬ و مژده دهنده به بهشت٬ و ترساننده از عقوبت. از دنیا برون رفت و از نعمت آن سیر نخورد؛ به آخرت در شد٬ و گناهی با خود نبرد؛ سنگی بر سنگی ننهاد تا جهان را ترک گفت٬ و دعوت پروردگارش را پذیرفت. پس چه بزرگ است منتی که خدا بر ما نهاده. و چنین نعمتی به ما داده٬ پیشوایی که باید او را پیروی کنیم و پیشروی که پا بر جای پای او نهیم.
منبع : نهج البلاغه الخطبه ١۶٠
24- زادگاه او [پیامبر] مکه است و هجرت او به مدینه ی طیبه. در مدینه نام او باند گردید و دعوتش به همه جا کشید. [خداوند] او را فرستاد با حجتی بسنده- که قرآن است- و موعظه ای که درمان است٬ و دعوتی که جبران کننده ی زیان. بدو حکم های نا دانسته را آشکار کرد و بدعتها را که در آن راه یافته بود کوفت و به کنار کرد و حکم های گونه گون را پدیدار. پس هرکه جز اسلام دینی را پیروی کند به یقین بدبخت است و پیوند او با خدا بریده٬ و به سر در افتادن او سخت. پایان کارش اندوهی است دراز و عذابی دشوار و جانگداز.
منبع : نهج البلاغه الخطبه ١۶١
25- دیگر اینکه این اسلام دین خداست که آن را برای خود گزید... پس اسلام نزد خدا استوار پایه است و افراشته بنیان٬ برهانش روشن است و روشنی اش تابان٬ قدرتش ارجمند است و نشانه هایش بلند٬ و در افتادن با آن ناممکن- و مایه ی ریشخند- پس آن را بزرگ بشمارید و پیروی اش کنید و حق را آن را بگزارید و در جایی که شایسته آن است فرودش آورید.
منبع : نهج البلاغه الخطبه ١٩٨
26- کسی که به رعیت خود ستم ورزد٬ خداوند حکومتش را زایل سازد و در هلاکت و نابودی وی تعجیل کند.
منبع : شرح غررالحکم ۵/٣۵٨
27- بپرهیز از خونها٬ و ریختن آن بناروا٬ که چیزی چون ریختن خون بناحق٬ آدمی را به کیفر نرساند٬ و گناه را بزرگ نگرداند٬ و نعمت را نبرد٬ و رشته ی عمر را نبرد.
منبع : نهج البلاغه الکتاب ۵٣
28- به خدا قسم٬ طلیعه ی مرگ برای من نامطلوب٬ ناگهانی و ناشناس نبود٬ من همچون تشنه ای بودم که به آب رسیده و جوینده ای که به مقصود نایل شده.((و آنچه نزد خداست نیکوکاران را بهتر است.))
منبع : نهج البلاغه الکتاب ٢٣
29- به خدا سوگند پدرم (ابوطالب) و جدّم عبدالمطّلب و هاشم و عبد مناف هرگز بتی را نپرستیدند. آنها بر آیین ابراهیم و با تمسک بدان به جانب کعبه نماز می گزاردند.
منبع : البحار ١۵/١۴۴
30- نفس خود را از هر پستی گرامی دار٬ هر چند تو را بدانچه خواهانی رساند٬ چه آنچه را از خود بر سر اینکار می نهی٬ هرگز به تو برنگرداند. بنده ی دیگری مباش حال که خدایت آزاد آفریده. و در آن نیکی که جز با بدی به دست نیاید و آن توانگری که جز با سختی و خواری بدان نرسد کسی چه خوبی دیده؟
منبع : نهج البلاغه الکتاب ٣١
31- پس سپاهیان- به خواست خدا- مردم را دژهای استواراند٬ و والیان را زیور. دین به آنان ارجمند است و راهها بی گزند٬ و کار مردم جز به سپاهیان بر پا نگردد.
منبع : نهج البلاغه الکتاب ۵٣
32-بردباری پرده ای است پوشاننده و عقل شمشیری برنده، پس کمبود های اخلاقی خود را با بردباری بپوشان و هوای نفس خود را با شمشیر عقل بکش.
منبع : نهجالبلاغه الحکمه ۴٢۴
33- از سعید بن سکینه روایت شده است که گفت : شنیدم علیّ بن ابی طالب مردی را دید که ((بسم الله الرحمن الرحیم)) می نویسد٬ فرمود : آن را زیبا بنویس٬ چرا که مردی به خاطر زیبا نوشتن آن٬ آمرزیده شده است.
منبع : کنزالعمال ١٠/٣١١
34- هرکس بتواند نفس خویش را از چهار صفت باز دارد او سزاوار آن است که هیچ گاه حادثه ی نا خوشایندی بر او وارد نشود. گفته شد : ای امیر مومنان! آنها کدامند؟ فرمود : شتاب زدگی٬ لجاجت [و پافشاری بناحق]٬ عجب و غرور٬ سستی و تنبلی.
منبع : تحفالعقول ٢٢٢
35- خداوند سبحان حقوق مردم را بر حقوق خود مقدم داشته است٬ پس هر کس حقوق مردم را ادا نماید٬ به ادای حقوق الهی می انجامد.
منبع : شرح غرر الحکم ٣/٣٧٠
36- ظلم قدم را می لغزاند و نعمتها را سلب می کند و امتها را به هلاکت می کشاند.
منبع : شرح غرر الحکم ٢/٣۶
37- هرگاه در کاری که برایت پیش آمده است احتیاج به مشورت پیدا کردی ابتدا آن را با جوانان در میان بگذار؛ زیرا جوانان تیز هوش تر و از سرعت حدس بیشتری بر خوردارند٬ سپس درباره ی آن با میان سالان و پیران رایزنی کن تا عیبش را بیابند و نیکش را برگزینند؛ چرا که آنان از تجربه بیشتری برخوردارند.
منبع : شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید ٢٠/٣٣٧
38- خدا هزینه ٴدنیای شما را عهده دار گردیده٬ و شما را به سپاس گفتن خود وادار فرموده؛ و ذکر خود را بر زبانهایتان واجب داشته٬ و به پرهیزگاری سفارشتان کرده٬ وآن را نهایت خشنودی خود و خواستش از بندگان قرار داده ٬ پس بترسید از خدایی که بر کارهای شما بیناست٬ و بر شما چیره و تواناست، ودر آنچه کنید قدرت او پیداست. اگر چیزی را پوشاندید ٬آن را می داند و اگر آشکار کردید ثبت می گرداند٬ و بدین کار فرشتگانی گمارده است٬ نگاهبان و ارجمند که حقی را نانوشته نگذارند و چیزی را بیجا ثبت نکنند.
منبع: نهج البلاغه٬ الخطبه ١٨٣ 39- برتری مردم بر یکدیگر به دانشها وخرد هاست٬ نه به ثروتها و تبارها.
منبع: شرح غرر الحکم۶ ⁄۴٧٢
40- با نفسهایتان در ترک عادتها بستیزید تا بر آنها چیره آیید، با هوسهایتان مبارزه کنید تا مهار آنها را در اختیار بگیرید.
منبع:شرح غرر الحکم ۴⁄٣٨۵
41- شایسته ی مردعاقل آن است که نظرخردمندان را بر نظرخود بیفزاید و علم خویش را به علوم فرهیختگان پیوند دهد.
منبع:شرح غرر الحکیم۴⁄۴٠٨
42- خدمت [ظاهری]به جسم آن است که هر چه لذت و شهوت و توشه می خواهد ٬ به او بدهی و حال آنکه همینها موجب نابودی نفس می گردند.
منبع:غرر الحکم76/1
43- خداوند بزرگ٬ مومنی را که دانشمند و فقیه و پارسا و فروتن و باحیا و دانا و خوش اخلاق و میانه رو و با انصاف است، دوست می دارد.
منبع: البحار٧٨ ⁄ ۶
44- و آن که بر بندگان خدا ستم کند خدا به جای بندگانش دشمن او بُوََد، وهیچ چیز چون بنیاد ستم نهادن٬ نعمت خدا را دگرگون ندارد و کیفر او را نزدیک نیارد که خدا شنوای دعای ستمدیدگان است و در کمین ستمکاران.
منبع: نهج البلاغه٬الکتاب۵٣
45- با خردمندان مشورت کن٬ تا از لغزش و پشیمانی در امان باشی.
منبع : شرح غرر الحکم ۴/١٧٩
46- خداوند مردم را به آبادانی زمین دستور داده تا به وسیله ی آنچه از زمین بیرون می آید از حبوبات و میوه ها و مانند آن معاش زندگانی مردم تامین گردد.
منبع : المستدرک ٢/۴٢۶
47- هر چه دانش آدمی زیادتر گردد٬ توجهش به نفس خویش فزونی می یابد و در راه تربیت و اصلاح آن کوشش خود را به کار می گیرد.
منبع : المستردک ٢/٣١٠
48- از جمله حقوق واجبی که خدا بر بندگان خود قرار داده است نصیحت و خیرخواهی تا حد توان٬ و همکاری در جهت بر پایی حق٬ در میان آنان است.
منبع : نهج البلاغه الخطبه ٢١۶
49- خویشتن را به فضایل اخلاقی آراسته سازید٬ از ستم خودداری کنید٬ به حق و درستی عمل نمایید و میان خود و مردم انصاف داشته باشید.
منبع : شرح غرر الحکم ٣/٣٠٠
50- خدا رحمت کند آن کس را که حقی را زنده کند و باطلی را از میان بردارد٬ ستمی را نابود کند و عدالت را بر پا دارد.
منبع : شرح غررالحکم ۴/۴۵
51- غایت و هدف نهائی دین٬ امر به معروف و نهی از منکر و اجرای حدود [الهی] است.
منبع : شرح غررالحکم ۴/٣٧۴
52- آگاه باشید که دنیا خانه ی فریبنده ی گول زننده ای است٬ در هر روز شوهری می گیرد و هر شب اهلی را یه قتل می رساند٬ و در هر ساعت جماعتی را پراکنده می کند.
منبع : البحار ٧٧/٣٧۴
53- در راه خدا با دستتان جهاد کنید٬ اگر نتوانستید به وسیه ی زبان و گفتار جهاد کنید٬ و اگر قدرت و توان نداشتید پس با دلهایتان جهاد کنید.
منبع : البحار ١٠٠/۴٩
54- ای مردم! شما را از دنیا و فریفتگی به آن هشدار می دهم؛ که دنیا به زودی از دستتان رود٬ آن سان که از دست پیشینیان شما برفت. پس در دنیا تلاش خویش را در راه توشه گرافتن از عمر کوتاه آن٬ برای عمر دراز آخرت قرار دهید٬ که دنیا سرای عمل است و آخرت سرای بقا و سزا.
منبع : مجموعه ورام ٢/١۴٩
55- خدا را واپایید در حق بندگانش و بلادش٬ که شما مسئولید حتی از سرزمینها و چهارپایان ٬خدا را فرمان برید٬ واو را نافرمانی مکنید. اگر خیری دیدید آن را دریابید٬ واگر شرّی دیدید روی از آن بتابید.
منبع: نهج البلاغه٬ الخطبه ١۶٧
56- ظاهر قرآن زیباست ٬باطن آن ژرف نا پیداست .عجایب آن سپری نگردد ٬غرایب آن به پایان نرسد؛ وتاریکیها جز بدان زدوده نشود.
منبع: نهج البلاغه٬ الخطبه ١٨
57- هر روزی که بر انسان وارد شود گوید: من روز جدیدی هستم. من بر اعمال و گفتار تو شاهد هستم٬ سعی کن سخن خوب و مفید بگویی. کار خوب و نیک انجام دهی، من در روز قیامت شاهد اعمال و گفتار تو خواهم بود و بدان امروز که پایان یابد دیگر مرا نخواهی دید.
منبع: الکافی ٢ ⁄۵٢٣
58- هر کس می خواهد بداند که منزلت او نزد خداوند چگونه است ٬بنگرد که در هنگام رو به رو شدن با گناهان منزلت خداوند نزد او چگونه است؟ منزلت وی در پیشگاه خداوند تبارک وتعالی نیز چنین است.
منبع:الخصال۶١٧
59- عدالت ٬متضمن پیروی کردن از سنت خدا ویاری دولتهاست.
منبع:شرح غرر الحکم۴ ⁄۴٠٣
60- کارگزارانت را از کسانی انتخاب کن که اهل تجربه و حیا هستند و از خاندانهای صالح و پیشگام در اسلام باشند ؛زیرا اخلاق آنان گرامی تر است وآبروشان محفوظ وطمعشان کمتر وعاقبت نگری شان فزون تر. پس روزی اینان را فراخ دار! که فراخی روزی نیروشان دهد٬ تا در پی اصلاح خود برایند٬ و بی نیازی شان بُوَد تا دست به مالی که در اختیار دارند نگشایند.
منبع:نهج البلاغه٬الکتاب۵٣
61- و از نشانه های یکی از آنان ( پرهیزگاران ) این است که در کار دین نیرومندش بینی و پایدار٬ نرمخوی هشیار٬ و در ایمان استوار٬ و در طلب دانش حریص و با داشتن علم بردبار٬ و در توانگری میانه رو بینی٬ و در عبادت فروتن ٬ و به درویشی نکو حالی نمودن ٬ و در سختی شکیبایی کردن ٬و جستجو کردن آنچه رواست٬ و شادمان بودن به رفتن راه راست. و دوری گزیدن از طمع که خوارکننده انسانهاست .
منبع: نهج البلاغه٬الخطبه١٩٣
62- [پرهیزگاران] از کردار اندک خود خرسندی ندارند٬ و طاعتهای بسیار را فراوان نشمارند. پس آنان خود را متهم شمارند و از کرده های خویش بیم دارند. اگر یکی از ایشان را بستایند٬ از آنچه درباره او گویند بترسد٬ و گوید(( من خود را بهتر از دیگران می شناسم و خدای من مرا بهتر از خودم می شناسد. بار خدایا! مرا مگیر بدانچه بر زبان می آرند٬ و بهتر از آنم کن که می پندارند٬ و بر من ببخشای آن را که نمی دانند.))
منبع:نهج البلاغه٬ الخطبه١٩٣
63- هر یک از شما٬ همان گونه که خود را برای غریبه ای که دوست دارد وی را در بهترین حالت ببیند٬ آراسته و مرتب می کند٬ برای رفتن نزد برادر مسلمانش نیز خود را بیاراید.
منبع: البحار٧٩ ⁄ ٢٨٩
64- بهترین دانش آن است که به کار هدایت و رستگاری تو آید٬ و بدترین دانش آن است که آخرت خویش را با آن تباه گردانی.
منبع:شرح غرر الحکم٣ ⁄ ۴٣۴
65- سه روز از هر ماه را روزی بگیرید که آن برابر است با همه عمر [با : همه ی سال] روزه گرفتن؛ و ما دو پنجشنبه [اول و آخر ماه] و چهارشنبه میان آن دو را روزه می گیریم چرا که خداوند دوزخ را در روز چهارشنبه آفرید. پس از آن به خداوند بزرگ پناه برید.
منبع : تحف العقول ١١٣
66- پسرم! هر چند من به اندازه ی همه ی آنان که پیش از من بوده اند نزیسته ام٬ اما در کارهایشان نگریسته ام و در سرگذشتهاشان اندیشیده٬ و در آنچه از آنان مانده رفته و دیده ام تا چون یکی از ایشان گردیده ام٬ بلکه با آگاهی که از کارهاشان به دست آورده ام گویی چنان است که با نخستین تا پسینشان به سر برده ام.
منبع : نهج البلاغه٬ الکتاب ٣١
67- روزه ی دل بهتر از روزه ی زبان است و روزه ی زبان بهتر از روزه ی شکم است.
منبع : شرح غررالحکم ۴/٢٢٣
68- اخلاق والای انسانی در پیش گیرید که مایه ی سربلندی اند٬ و از خلق و خوی های پست دوری کنید که این خصلتها انسان شریف را پست می گردانند و بزرگی و ارجمندی را از بین می برند.
منبع : البحار ٧٨/۵٣
69- روزه ی بدن خویشتنداری با اراده و اختیار از خوردن غذاهاست به خاطر ترس از کیفر و رغبت به ثواب و اجر[ الهی]٬ و روزه ی نفس٬ نگهداشتن حواس پنج گانه است از دیگر گناهان٬ و تهی شدن دل از همه ی اسباب شر و بدی.
منبع : شرح غررالحکم ۴/٢٢٣
70- خوشخویی در سه چیز است : دوری کردن از کارهای حرام٬ طلب حلال ٬ و فراهم آوردن آسایش و رفاه برای خانواده.
منبع : البحار ٧١/٣٩۴
71- اگر صبر کنی مقدّرات الهی بر تو جاری می شود. مأجور خواهی بود. و اگر بی تابی٬ کنی باز هم مقدّرات خداوند بر تو جاری می شود٬ ولی گناهکار خواهی بود.
منبع : البحار ۶٨/٩٢
72- جانهای خویش را با حکمت های نو [لطیفه های پند آموز] بیاسایید؛ زیرا جانها نیز همانند بدنها خسته می شوند.
منبع : الکافی ١/۴٨
73- به کارهای تجاری پردازید که بازرگانی٬ شما را از مال دیگران بی نیاز می کند. خداوند عزّوجلّ پیشه ور درستکار را دوست دارد.
منبع : وسائل الشیعه ١٢/۴
74- هیچ عملی نزد خداوند عزّوجلّ محبوب تر از نماز نیست؛ پس مبادا چیزی از کارهای دنیا شما را از گزاردن بهنگام نماز باز دارد؛ چه٬ خداوند عزّوجلّ مردمانی را نکوهیده٬ فرموده است :((آنان که از نمازهایشان غافلند)) یعنی به اوقات نماز بها نمی دهند.
منبع : الخصال ٢/۶٢١
75- دوراندیش کسی است که در هنگام چیره شدن خشم٬ کیفر دادن را به تأخیر اندازد٬ و به محض فراهم شدن فرصت ممکن برای جبران کردن احسان٬ بشتابد.
منبع : شرح غررالحکم
