تو دو روز است . یک روز به نفع تو و طبق تمایلات تو است و یک روز به ضرر تو و بر خلاف خواهش های تو است. روزی که به نفع تو است و نعم الهی را در اختیار داری طغیان و سرکشی منما، و روزی که به ضرر تو است و گرفتار ناملائماتی ، صابر و بردبار باش.
منبع : نهج البلاغه ،کلمه ی 390
152- چه نزدیک است دنیا را گذران و رفتن و چه نزدیک است جوانی را ، پیری و درهم شکستن.
منبع : غررالحکم ،ص754
153- علی (علیه السّلام) در ضمن نامه ای که به عبدالله بن عبّاس نوشته ، فرموده اند نسبت به چیزی که از دنیایت فوت شده و از دست داده ای غمگین و بی تاب مباش.
منبع : نهج البلاغه فیض ،ص864 و 1265
154- غم و اندوه سال نیامده را بر امروز خود تحمیل منما که هر روزی هر آنچه در آن هست برای تو کافی است .
منبع : نهج البلاغه فیض ،ص864 و 1265
155- ای مردم جهان ، دنیا سرای گذران و آخرت منزل جاویدان است. شما از دنیائی که رهگذر شما است برای قرارگاه خود ذخیره ای اندوزید و سرمایه ای بردارید.
منبع : نهج البلاغه ،خطبه ی 194
دنیا پرستها
156- محبّت دنیا عقل را فاسد می کند و گوش دل را از شنیدن مطالب حکیمانه ناشنوا میسازد.
منبع : فهرست غرر،ص111
157- کسیکه در مقابل شیفتگان دنیا اظهار ذلّت کند و برای دلباختگان مال و مقام تن به خواری بدهد با این عمل ، جامه ی تقوی و پاکی را از بر خود بدر آورده است.
منبع : فهرس غرر ،ص126
بازار دنیا
158- دنیای گذران چشم انداز نهائی کوردل و ناآگاه است و عوالم بعد از آن را نمی بیند. اما انسان بصیر و بینا آینده را هم می نگرد و می داند مقرّ ثابت و خانه ی دائمی انسان در ورای این جهان است. انسان بصیر از دیدگاه دنیا به عالم بعد از مرگ نیز توجه دارد و فاقد بصیرت ، تنها به دنیا چشم دوخته است . انسان بصیر از این منزل برای منازل بعد از مرگ ، ذخیره و زاد تهیه می کند و کوردل فقط برای دنیا توشه بر میدارد.
منبع : نهج البلاغه ،خطبه 133
بشر دوستی
159- رساترین چیزی که
به وسیله ی آن می توانی رحمت الهی را به خود جلب کنی این است که در باطن به همه ی مردم عطوف و مهربان باشی.
منبع : غررالحکم ،ص212 و 271
160- خداوند دوست دارد که مردم درباره ی هم خوب فکر کنند و خیرخواه یکدیگر باشند.
منبع : غررالحکم ،ص212 و 271
161- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن وصایای خود به حضرت حسین (علیه السّلام) فرموده: خوشبخت و رستگار کسی است که علم و عملش، دوستی و دشمنیش، گرفتن و رها کردنش، سخن گفتن و سکوتش، رفتار و گفتارش تنها بر اساس رضای الهی استوار باشد و برخلاف امر پروردگار قدمی بر ندارد.
منبع : تحف العقول ،ص91
محبوبیت در جامعه
162- کسیکه در برخورد با مردم از در الفت و محبت وارد شود، مردم دوستدار وی خواهند شد.
منبع : غررالحکم ،ص622
انتخاب دوست
163- خود پسند نادانی که از رفیق خویش توقع بی جا می کند و در رفاقت وی خشنود نمی گردد مگر آنکه شخصیّت خود را نادیده انگارد و رفیق نادان را بر خود ترجیح دهد همواره در خشم و ناراحتی خواهد ماند زیرا هیچ رفیق عاقلی با این گذشت احمقانه تن نمی دهد.
منبع : فهرست غرر ،ص204
164- کسیکه پس از آزمایش صحیح، کسی را به دوستی برگزیند رفاقتش پایدار و مودّتش استوار خواهد ماند.
منبع : غررالحکم،ص695
165- کسیکه ناسنجیده با دیگران پیمان دوستی می بندد ناچار باید به رفاقت اشرار و افراد فاسد تن دهد.
منبع : غررالحکم،ص695
آئین استوار
166- ای گروه جوانان ، شرف انسانی و سجایای اخلاقی خود را با ادب آموزی و تربیت محافظت نمائید و سرمایه ی گرانبهای دین خویشتن را با نیروی علم و دانش از دستبرد ناپاکان و خطرات گوناگون بر کنار نگاه دارید.
منبع : تاریخ یعقوبی ،ص152
167- هیچ یک از اصحاب رسول خدا ازدواج نمی کرد مگر آنکه نبیّ اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم)درباره ی او می فرمود دینش کامل شد.
منبع : مستدرک 2،جلد2،ص530
168- عقل برای بشر دین داخلی است ، چنانکه دین برای عقل خارجی است.
منبع : مجمع البحرین ،(عقل)
تفقه در دین
169- مردم هیچ یک از مقرّرات دینی را برای سود دنیای خود ترک نمی گویند مگر آنکه خداوند بر اساس نظام تکوین یا تشریع ، دردی را که زیان بارتر است به روی آنان می گشاید.
منبع : کافی ،جلد 2،ص147
170- کسی که در پیروی مکتب من یکی از صفات پسندیده را در وجود خود پایدار و محکم سازد او را با آن یک خصلت خوب می پذیرم و از اینکه فاقد سایر صفات خوب است چشم می پوشم.ولی بی خردی و بی دینی برای من قابل گذشت نیست و از آن چشم پوشی نخواهم کرد چه آنکه بی دینی مایه ی ناامنی است و زندگی بدون امنیت ، تلخ و ناگوار است و بی خردی از دست دادن حیات انسانی است و انسان بی خرد ،جز با مردگان قابل مقایسه و سنجش نیست.
منبع : کافی 1 ،ص27
دین و فقر
171- حضرت امیرالمؤمنین به فرزند خود محمد حنیفه فرموده اند: فقر و بی چیزی ، زمینه ی مساعدی برای شکست دین و حیرت زدگی خرد و جلب عداوت و دشمنی است.
منبع : نهج البلاغه ،کلمه 311
احساس ذلّت و زبونی
172- علی بن ابی طالب به حضرت حسین (علیه السّلام)در ضمن وصایای خود فرموده ند: کسیکه نسبت به مردم تکبّر نماید ذلیل و خوار خواهد شد.
منبع : تحف العقول ، ص88
173- چه بسا عزیزانی که اخلاق ناپسند ، آنها را به ذلّت و خواری انداخته و چه بسا مردم پست و کوچکی که صفات پسندیده ، آنان را عزیز و محبوب ساخته است.
منبع : سفینه ، خلق ص411
174- بنده شهوت اسیری است که هرگز آزادی نخواهد داشت .
منبع : غرر الحکم ،ص499و765
175- کسیکه مغلوب شهوت خویشتن است ذلّت و خواریش بیش از برده ی زر خرید است.
منبع : غرر الحکم ،ص499و765
ذلت طمع و حرص
176- ذلت و پستی و بدبختی ، در خوی ناپسند حرص و آز نهفته است .
منبع : غررالحکم ، ص96
177- در نظر افراد آگاه و درّاک ،خوی ناپسند حرص ، مایه ی پستی و ذلّت است.
منبع : فهرست غرر ،ص61
178- آنکس که بیماری حرص بر جانش مستولی گردد، به خواری و ذلّت بزرگ دچار خواهد شد.
منبع : غررالحکم ،ص 629
179- حرص فراوان و طمع شدید یک انسان را می توان دلیل بدی او گرفت و به آن استشهاد کرد.
منبع : فهرست غرر، ص63
180- کسیکه صفحه ی خاطر را از پستی طمع پاک نکند خویشتن را ذلیل و پست کرده و در قیامت به خواری و اهانت بیشتری گرفتار است.
منبع : غررالحکم ، ص690
181- حضرت امام علی (علیه السّلام) در عبارتی کوتاه و حکیمانه تنافی چند خواهش نفسانی را با یکدیگر بیان فرموده اند:
چه عجیب و حیرت آور است کار بشر ، اگر در موردی امیدوار شود طمع خوارش خواهد کرد ،اگر طمع او را به جنبش درآورد حرص هلاکش می کند ، اگر دچار ناامیدی شود غم و غصّه او را می کشد، اگر به خوشبختی و سعادت رسد نگاهداری آن را فراموش می کند ، اگر دچار خوف و هراس شود از ترس حیرت زده می گردد ، اگر در گشایش امنیّت قرار گیرد غافل می شود، اگر نعمت بر او تجدید شود دچار گردن کشی و بلند پروازی می گردد ، اگر دچار مصیبتی شد تأثّر و حزن او را رسوا می کند ، اگر ثروتی بدست آورد دچار طغیان مالی می گردد ، اگر فقر گریبان گیرش شد غرق اندوه می شود ، اگر گرفتار تعب گرسنگی شد از ناتوانی زمین گیر می گردد ، و اگر در خوردن زیاده روی کند از فشار شکم ناراحت می شود ، پس کندرویها در زندگی بشر مضر است و تندرویها نیز مایه ی ویرانی و فساد ، هر خیری را شرّی و هر نوشی را نیشی است.
منبع : آداب النفس جلد 2 ص 111- ارشاد مفید ص142
182- حرص شدید به لذائذ و مشتهیات نفسانی ، آدمی را گمراه می کند و از راه سعادت و رستگاری منحرف می سازد و سرانجام باعث هلاکت و نابودی او می شود.
منبع : غررالحکم ،ص781
ذلت سؤال
183- بردباری در فقر تؤام با عزّت ، بهتر از ثروت آمیخته به خواری و ذلّت است.
منبع : غررالحکم ،ص89
184- گرسنگی بهتر از ذلّت سرافکندگی و زبونی است.
منبع : فهرست غرر، ص125
185- گدائی طوق ذلّتی است که عزّت را از عزیزان و شرافت خانوادگی را از شریفان سلب می کند.
منبع : غررالحکم ،ص96
186- حضرت امام علی (علیه السّلام) دستور داد که هرکس به من حاجتی دارد درخواست خود را در نامه ای بنویسید، می خواهم بدین وسیله آبروی درخواست کننده را از ذلّت سؤال محفوظ دارم.
پرهیز از ذلّت
187- یک ساعت ذلّت با عزّت تمام دوران زندگی برابری نمی کند.
منبع : غررالحکم ، ص434
188- مرگ ، بر زندگی آمیخته به پستی و خواری ترجیح دارد.
منبع : نهج البلاغه ، کلمه ی 390
گفتار و رفتار ذلت آمیز
189- روزی رسول اکرم بر جمعی از اصحاب خود وارد شد . آنان با گشاده روئی و حسن احترام، حضرت را سید ومولای خود خواندند. پیغمبر اکرم سخت خشمگین شد ، فرمود اینطور سخن نگویید و مرا سید و مولا نخوانید بلکه بگویید پیغمبر ما و فرستاده ی خدای ما ، سخن به راستی و حقیقت بگویید و در گفتار خود زیاده روی و غلونکنید که گرفتار ضلالت و گمراهی خواهید شد.
منبع : جعفر پات ص184
190- روزی حضرت امام علی (علیه السّلام) بر مرکب سوار شد ، جمعی پیاده به پشت سرش به راه افتادند ،حضرت به آنها فرمود: مگر نمی دانید پیاده روی مردم در رکاب سوار باعث فساد اخلاق سوار و ذلت و خواری پیادگان است، برگردید و به راه خود بروید.
منبع : تحف العقول ص209
191- حضرت امام علی (علیه السّلام) در راه مسافرت شام با سربازان خود به شهر انبار آمد. در خارج شهر ، مردم به رسم و آیین دوره ی ساسانیان کنار جاده زیر آفتاب به انتظار ایستاده بودند ، موقعیکه رئیس مملکت به صف مستقبلین رسید ، کدخدایان و تجار و بزرگان شهر یکباره به سوی آن حضرت هجوم بردند و در رکابش پیاده شروع کردند به دویدن . علی (علیه السّلام) از مشاهده ی این حرکت وهن آور و ذلّت بار، که منافی با آزادگی و شرافت اسلامی بود، سخت ناراحت شد و پرسید این چه کاری بود که کردید ؟ گفتند : این رسم و روش ما است که به منظوربزرگداشت امراء و فرمانروایان خود انجام می دهیم . علی (علیه السّلام)آن روش تحقیر آمیز را به شدت نکوهش کرد و فرمود امرا و زمامدارانتان از این کار بهره ای نمی برند ولی شما با این عمل موهن ، خویشتن را در دنیا به رنج و مشقت می اندازید و خود را حقیر و خوار می سازید . به علاوه در آخرت نیز عذاب و مشقت خواهید داشت و برای تن دادن به پستی و ذلت کیفر خواهید شد. سپس فرمود : چه زیان آور است مشقتی که آدمی از پی آن عذاب و کیفر بیند و چه پر منفعت است آسودگی و آرامشی که با آن ایمنی از عذاب الهی باشد.
منبع : نهج البلاغه ،کلمه ی 36
ذلت ترس و جزع
192- مردم از ترس خواری به سوی ذلت و خواری می شتابند و با این کار ، پستی و حقارت خویش را افزایش می دهند.
منبع : غررالحکم ، ص104
روزی ، وسائل معاش
193- گنجهای روزی مردم در گشایش اخلاق نهفته است.
منبع : بحار 17،ص130
ننگ و بدنامی
194- کسی که عقلش بر هوای نفس غالب باشد بر رستگاری و سعادت نائل می شود ، و آنکس که عقلش مغلوب تمایلات نفسانیش باشد ، سرانجام رسوا و مفتضح می گردد.
منبع : غررالحکم ،ص657
195- به راستی اگر هوای نفس را فرمانروای خود سازید و بی قید و شرط اطاعتش نمائید شما را کور و کر می کند و سرانجام مایه ی سقوط و هلاکت شما خواهد شد.
منبع : غررالحکم ،ص292
196- آنکس که تمایلات نفسانی بر عقلش غالب باشد ، رسوائیهایش آشکار خواهد شد.
منبع : غررالحکم ، ص 675
197- ننگ رسوائی، شیرینی لذّت را تیره و تار می سازد.
منبع : فهرست غرر ، ص358
198- کسی که روان خود را از ناپاکیهای اخلاق تطهیر ننماید عادات ناپسندیده اش او را رسوا خواهد ساخت.
منبع : غررالحکم ، ص719
199- کسی که اندرز و نصیحت را بپذیرد از رسوائی مصون خواهد ماند.
منبع : غررالحکم ،ص650
رشد قامت انسان
200- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن حدیثی مدارج تکامل و رشد انسان را در سنین مختلف تا رسیدن به دوران بلوغ و آخرین مرحله ی نموّ شرح داده و درباره ی رشد استخوان های طولی بدن که ملاک طول قامت انسان است فرموده اند: در سن 24 سالگی استخوان های دراز و قامت آدمی به رشد نهایی خود می رسند و سپس متوقّف می گردند.
منبع : مستدرک 2 ص625
رفیق
201- حضرت امام علی (علیه السّلام) در نامه ی خود به حارث همدانی توصیه کرده اند: از رفاقت با کسانی که افکارشان خطا و اعمالشان ناپسند است بر حذر باش. چه آدمی به رویه و روش رفیقش خو می گیرد و با افکار و اعمال وی معتاد می شود.
منبع : نهج البلاغه ،نامه ی 69
202- کسیکه رفیق احمق دارد همواره در رنج و ناراحتی است.
منبع : غهرست غرر،ص 83
شناسایی رفیق
203- پیوند دوستی را با برادران دینی خود محکم سازید که آنان ذخائر دنیا و آخرت هستند. مگر نشنیده اید که خداوند در قرآن شریف به تأثّر گمراهان در قیامت اشاره کرده که می گویند در این روز سخت نه شفیعی داریم نه دوستی که در کارمان همّت گمارد.
منبع : مستدرک 2 ،ص62
204- مانعی ندارد که با فرد عاقل و خردمندی که دارای طبع و کرامت اخلاق نیست رفاقت نمایی ولی مراقب باش که دربرخوردهای دوستانه تنها از فکر روشنش استفاده کنی و به دنائت و پستی اخلاقش متخلّق نگردی.
منبع : وسائل 3، ص203
205- کسیکه روزی برای فضیلتی که در تو نیست به دروغ مدحت گوید سزاوار است روز دیگر برای صفت بدی که از آن منزّهی مذمتت کند.
منبع : مستدرک 2، ص65
206- با چاپلوس رفاقت مکن که او با چرب زبانی تو را اغفال می کند ، کار ناروای خود را در نظرت زیبا می نماید و دوست دارد که تو نیز مانند وی باشی.
منبع : غررالحکم ،ص811
207- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن توصیه نامه ی خود به فرزندش حضرت مجتبی (علیه السّلام) فرموده اند : به اتکاء روابط دوستانه و رفاقت صمیمانه ، حقّ برادرت را ضایع مکن چه درزمینه ی تضییع حقوق، روابط دوستی نابود می شود و آنکس که حقّش را تباه ساختی برای تو برادر نخواهد بود.
منبع : نهج البلاغه ، نامه ی 31
208- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن وصایای خود به حضرت مجتبی(علیه السّلام) فرموده اند: از مراکز بد نام بپرهیز ، از مجالسی که مورد سوء ظن است دوری کن و بدانکه رفیق بد ، دوست خود را فریب می دهد و میل او را به کارهای ناپسند تحریک می کند و سرانجام آلوده اش می سازد.
منبع : بحار جلد 23،ص55
ارتباط نفس و بدن
209- حضرت امام علی علی (علیه السّلام) پیوستگی وارتباط نفس و بدن را با عالیترین تشبیه بیان نموده و فرموده اند : روح در جسد آدمی همانند معنی در لفظ است.
منبع : سفینه ،((روح))،ص537
210- جسم آدمی شش حالت دارد : سلامت و مرض ، مرگ و حیات خواب وبیداری. جان آدمی نیز دارای این شش حالت است : حیات جان علم است و مرگش جهل، مرض جان شک وتردید است و سلامتش یقین ، خواب جان غفلت و بی خبری است و بیداریش حفظ و مراقبت است. سعادت و خوشبختی نصیب کسی است که جانش به علم زنده و با یقین سالم و با مراقبت بیدار باشد. اسلام تفکر و به کار انداختن عقل و مطالعه ی کتاب خلقت را بهترین و بزرگترین عبادت شناخته است و در این باره آیات و اخبار بسیاری رسیده است .
منبع : بحار 14ص398
211- حضرت امام علی علی (علیه السّلام) به فرزندش حضرت حسن (علیه السّلام) سفارش کرد : ارزش هیچ عبادتی به قدر تفکر در آثار صنع خداوند نیست.
منبع : سفینه (فکر) ص382
212- حضرت امام علی علی (علیه السّلام) به پیروان خود توصیه می فرمودند که : جان خود را با مطالب حکیمانه ی نو و دلنشین خرّم و شاداب سازید چه، روح نیز مانند بدن وامانده و خسته می شود، جان نیرو و نشاطش می بخشد.
منبع : کافی 1،ص48
زمان
213- داناترین مردم به مقتضیات زمان کسی است که از تحولات آن دچار شگفتی نشود و خویشتن را نبازد.
منبع : غررالحکم ، ص342
214- کسی که عارف به مقتضیات زمان است و از دگرگونی های پی گیرش آگاهی دارد شایسته است هرگز خویشتن را از تحولات و تغییرات اجتناب ناپذیرش در امان نداند.
منبع : فهرست غرر، ص148
215- شباهت اخلاق مردم اجتماعی و مقتضیات زمان خودشان ، بیشتر به صفات خانوادگی و خلقیات پدران آنها است.
منبع : ناسخ ، حالات علی (ع) ، ص869
رسوم تحمیلی
216- آداب و رسوم زمان خودتان را با زور و فشار به فرزندان خویش تحمیل نکنید زیرا آنان برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند.
منبع : شرح ابن ابی الحدید ، جلد 20 کلمه ی 1020، ص267
ستیزه با زمان
217- کسی که با روزگار دشمنی کند هلاک می شود.
منبع : تحف العقول ص85
218- روزگار افکار نهان را آشکار می کند .
منبع : غررالحکم جلد147،ص47
219- مکتب روزگار به آدمی درس سودمند تجربه را می آموزد.
منبع : غررالحکم ،ص17
اندیشه گناه
220- امساک قلب، از تفکر در گناه بهتر است از اینکه مرد از غذا امساک نماید
منبع : غررالحکم ص458
جمال طبیعی انسان
221- روی زیبای مردم با ایمان، عنایت نیکوی خداوند است.
منبع : غررالحکم ، ص379
222- روزی حضرت امام علی (علیه السّلام) به محضر پیغمبر اکرم شرفیاب شد ، قیافه ی جذّاب و صورت زیبایش به قدری جلوه داشت که پیغمبر فرمود چنین پنداشتم که ماه شب چهارده به من نزدیک شده است.
منبع : بحار 9 ،ص450
زیبایی های معنوی
223- امتیاز مرد به عقل او و جمال و زیباییش به مردانگی و فضائل اخلاقی او است.
منبع : غررالحکم ،ص759 و 54
گفتار و رفتار نیک
224- سخن آدمی حاکی از درجه ی قدرت روحی و مقدار نیروی معنوی او است.
منبع : غررالحکم ، ص343
225- آدمی به گفتارش سنجیده می شود و به رفتارش ارزیابی می گردد. چیزی بگو که کفّه ی سخنت سنگین شود و کاری کن که قیمت رفتارت بالا رود.
منبع : فنرست غرر، ص331
سخن حق و باطل
226- حضرت امام علی (علیه السّلام) به کمیل بن زیاد توصیه فرمودند: که در هر حال به حق سخن گوی ، پرهیزکاران را دوست بدار، گناهکاران را ترک گوی ، با منافقین میامیز و با خیانتکاران رفاقت مکن.
منبع : مستدرک 2 ، ص309
227- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن وصایای خود به حضرت حسین (علیه السّلام)فرموده اند : خوشبخت و رستگار کسی است که علم و عملش ، دوستی و دشمنیش ، گرفتن و رها کردنش،سخن گفتن و سکوتش ، رفتار و گفتارش تنها بر اساس رضای الهی استوار باشد و بر خلاف امر پروردگار قدمی بر ندارد.
منبع : تحف العقول ، ص91
228- کسی که تو را به مطالب باطل خشنود سازد و به بازی و سخنان غیر واقعی گول بزند او حقایق را از تو پنهان داشته و درباره ات خیانت کرده است.
منبع : غررالحکم ،ص508
229- سخن حکما و دانشمندان اگر درست و مطابق با واقع باشد داروی شفا بخش است و اگر خطا و غیر واقعی باشد بیماری است.
منبع : نهج البلاغه ، کلمه ی 275
230- نصیحت گفتن به فردی در حضور مردم ، کوبیدن شخصیت آن فرد است.
منبع : شرح ابن ابی الحدید ،کلمه ی 908،ص341
تفریحات سالم و شادمانی
231- فرح و شادمانی باعث بهجت و انبساط روح و مایه ی تهییج وجد و نشاط است.
منبع : فهرست غرر، ص157
232- هر یک از اعضای بدن به استراحت احتیاج دارد.
منبع : غررالحکم ، ص245
کوشش و جهد
233- هر کس بکوبیدن دری ادامه دهد و اصرار ورزد عاقبت از آن در وارد خواهد شد
منبع : غررالحکم، ص 718 و 644
234- هر آنکس که خود را در اصلاح نفس خویش به مشقّت و زحمت وادارد و سعی بلیغ نماید به سعادت و خوشبختی نائل می گردد.
منبع : غررالحکم، ص 718 و 644
235- کسیکه عقل خود را بر هوای نفس خویش مقدّم بدارد اعمال و کوشش های او همواره نیکو و پسندیده خواهد بود.
