نظر سنجی در تهران در رابطه با زیبا سازی نما های شهری توسط شهرداری تهران

مدیر طرح: زهرا ادریس‌آبادی

همکاران: شبنم چهره، سیامک کفایی، فریده درفشی، میترا زاغی، سمیه گایکانی

پیشگفتار

نما در لغت نامه دهخدا به معنای صورت ظاهری هر چیزی، آنچه که در معرض دید و برابر چشم است، آنچه از بیرون  دیده می شود، منظره خارجی

بنا و عمارت،‌ قسمت خارجی ساختمان و نماسازی، عمارت است. نمای هر ساختمان در شکل‌دهی به مجموعه شهری که در آن حضور دارد،

موثراست. اگر به نمای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌های شهر توجه شود، همگونی نمای شهری در مجموع از بین

می‌رود.

شهر محیطی است با گوناگونی بسیار، فضای شهر بیش‌ترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی برقرار می‌سازد. در نتیجه نقش بسزایی در

هویت‌بخشی و احساس آرامش به شهروندان دارد. زیبایی، آراستگی، پاکیزگی و انسجام‌بخشی از ویژگی‌ها و معیارهای مهم ارزیابی شهری

سالم و آرامش‌بخش است. به عبارت دیگر زیبایی شهر علاوه بر تأثیر آرامش‌بخشی که دارد، شهروندان را تشویق به حفظ و نگه‌داری شهر نیز

می‌کند. بنابراین یک رابطه دو طرفه در توجه به زیبایی شهر وجود دارد که تاکنون توجه چندانی به آن نشده است، چه از طرف شهروندان و چه از طرف مسوولان.

در رابطه با همین مسأله در سمیناری با موضوع شهر و زیبایی بیان داشتند که:
"فرهنگ زیست شهری امروز ما، فرهنگ زندگی برای نسل بعدی نیست بلکه ماحصل ساخت و ساز رویکردی بساز و بفروشی است. ما به ناگزیر می سازیم که زندگی را بگذرانیم، نمی سازیم تا بمانیم و بمانند یعنی نمی توانیم. زیبایی هم کالایی شده است که باید مرتب به روز شود، طبع عجول ما مجالی برای ماندگاری قائل نمی شود.
زندگی شهری ما به شکل ساختاری به دنبال تغییر است و در این تغییر چیزهایی باید نابود شوند تا چیزهای تازه شکل بگیرند و جایگزین شوند." 

در سال‌های اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره ای یافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بیرون و فضای خصوصی را از فضای عمومی جدا می کند. نما حاکی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم طرح ساختمان، امکانات و ذوق تزیین و خانه آرایی طراح و مالک است. یک نما به مثابه معرفی وضعیت ساکنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است که فرد طراح یا مالک از خود در برابر دنیای  بیرون دارد. نماهای داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، لیکن نماهایی که به سمت کوچه و بافت شهر باز می‌شوند، جنبه عمومی‌تر دارند.

بنابراین وجوه پشت و جلوی ساختمان از یک طرف دارای نمود اجتماعی و از طرف دیگر نمود مشخص ساکنان خود است بنابراین نمای هر ساختمان باید هم با فضای عمومی همبستگی داشته باشد و هم بتواند حجم داخلی ساختمان را بیان کند.
نما در واقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه آن سطح انتقالی بین فضای داخل و خارج است که با عقب نشستگی و پیش‌آمدگی، تراس و غیره با فضای داخل مسکن ارتباط پیدا می‌کند.

نمای ساختمان خالق نمای شهری است
نمای شهری از مجموعه نماهای مشرف به فضای عمومی به‌دست می‌آید. این نماها از جهتی همگن و از جهتی ناهمگن هستند. می‌توانند همگن باشند چون با استفاده از زبانی مشترک روی بدنه اجزا شهر اجرا می شوند و اما از آنجا که هر کدام از این فضاها به کمک این زبان، مقاصد و نیازهای خود را بیان می‌کند، ناهمگن هستند. در شهرهای ما زبان مشترکی بین نماها وجود ندارد. نه فرهنگ مشترکی برای بیان دارند، نه مصالح یکسانی به‌کار گرفته‌اند و نه سبک مشخصی را دنبال می‌کنند.
در واقع هر یک از نماها در شهر نشانه وضعیت اقتصادی و اجتماعی سازنده و نحوه تفکر و نگرش او به مسایل مختلف است.

نمای شهری در واقع ترکیبی از اجزا متفاوت است که بر اساس اتفاقاتی که در خیابان‌ها ومعابر می‌افتد شکل می‌گیرد. تراس‌ها چشم اندازهای جدیدی نسبت به فضاهای بیرون برای ساختمان فراهم می‌آورند. بالکن‌ها نباید حالت موقت و ناپایداری که در بیننده تصور به‌راحتی جدا شدن از بدنه ساختمان القا شود را داشته باشند.

صورت ظاهر ساختمان و آنچه که در برابر دید عموم قرار دارد، در واقع پر اهمیت ترین قسمت ساختمان در برابر عابران و سایر افراد غیر استفاده کننده از ساختمان است. همان‌طور که عنوان شد نمای ساختمان‌ها، نمای شهری را ایجاد می‌کند، اما به‌دلیل ضعف قوانین موظف کننده طراح و سازنده در این ارتباط، نمای ساختمان در کمترین درجه اهمیت قرار گرفته است.

در بسیاری از شهر های بزرگ جهان، ضوابط و مقررات ویژه‌ای در ارتباط با سیما و کالبد شهر وجود دارد و گروهی از برجسته‌ترین افراد با تخصص‌‌های مرتبط هنر زیبا‌سازی و زیبایی‌شناسی به کنترل طرح های بزرگ و کوچک معماری و شهری از نقطه نظر هماهنگی نمای بیرونی ساختمان‌ها و محیط شهری یعنی از جنبه های رنگ، حجم، مصالح مناسب، فضای پر و خالی نما، رعایت اصول هماهنگی و تناسبات و... می‌پردازند.

تجمع آلودگی‌ها بر روی نما در طول سالیان متمادی، موجب زشتی و از بین رفتن سطح نما می‌شود. بنابراین شهروندان هر چند وقت در میان باید نسبت به پاکسازی نماهای ساختمان خود اقدام کنند که روش‌های مختلفی برای انواع نماها در این زمینه وجود دارد. مثل شست و شو با آب گرم یا «واتر بلاست» برای نمای سنگی یا استفاده از اندود سیمانی یا مواد پوشاننده برای نماهای بتنی و سیمانی.

علاوه بر این در صورتی که بناهای ساختمانی فاقد نما هستند یا فرسوده شده‌اند، مالکان آنها باید نسبت به نماسازی یا مرمت نماها اقدام کنند تا در نتیجه همکاری تک تک آن‌ها، شهری زیبا داشته باشیم.

اما گاهی نمای ساختمان جدید و پاکیزه است و فقط دیوارنویسی‌های غیرمجاز و برچسب‌های تبلیغاتی ظاهر آن را بدمنظر کرده است.

به منظور اقدام با عاملان این نوع از آلودگی‌ها، شهرداری موظف است پیگیر فعالیت‌های حقوقی در جهت برخورد با متخلفان باشد زیرا در صورت عدم پیگیری قانونی، این افراد زیبایی شهر را تخریب می‌کنند.
کمک دیگری که شهرداری می‌تواند در زمینه پاکسازی نماها انجام دهد، مساعدت‌های مالی به شهروندانی است که هزینه پاکسازی نماهای خود را ندارند. شهرداری می تواند بودجه ای را به این کار اختصاص دهد تا هم زیبایی شهر حفظ شود و هم نماهای گران‌قیمت و زیبا ابزاری برای تحقیر قشر کم درآمد جامعه نباشد و شهروندان از طریق نمای ساختمان خود نسبت به هم فخرفروشی نکنند.

جمع آوری اشیائ اضافه از بالکن‌ها
آراستگی محیط شهری مستلزم رفع آلودگی های بصری و حذف زواید آن است. مثل زواید موجود در بالکن‌های مشرف به فضاهای عمومی، کانال‌های کولر، تابلوهای فرسوده سردر مغازه‌ها و.... در حال حاضر تراس منازل مکانی است برای پهن کردن لباس‌ها که باعث آلودگی بصری است و قرار دادن لباس‌ها و اشیاء اضافه داخل آن باعث ناهمگونی فضای شهری می‌شود. پهن کردن لباس‌ها در داخل تراس به جز زشت کردن نمای ساختمان از لحاظ شئونات اسلامی برای رهگذران بسیار زشت و زننده خواهد بود و چهره شهر را زشت خواهد کرد.
شهرداری باید نسبت به تشویق مالکین برای جمع آوری اشیای اضافی از نما اقدام کند زیرا کابل های برق یا کانال‌های کولری که مشرف به فضاهای عمومی است به زیبایی شهر لطمات زیادی وارد می‌آورد و مالکین در صورت امکان باید آن ها را از زاویه دید مردم جمع کنند و یا آن ها را همرنگ نمای ساختمان خود کنند تا زیبایی محیط حفظ شود.  باید تابلوهای فرسوده ومعیوب مغازه‌های خود را با تابلوهای جدید تعویض کنند و اگر صاحب‌خانه هستند باید سایبان‌هایی که به وسیله ایرانیت یا حصیر در بالکن منازل خود ساخته اند را تعویض کنند زیرا فضاهایی چون بالکن که مشرف به فضای عمومی است، جزو فضای شخصی نیست و نمی توان برای استفاده شخصی آن‌ها را به هر شکلی درآورد.
بنابراین برای حفظ حقوق شهروندان در زمینه داشتن محیطی زیبا، نه تنها مسوولان باید در زمینه زیباسازی اقدام کنند بلکه خود شهروندان نیز باید در حفظ و نگه‌داری این اجزا و رفع آلودگی‌های نماها اقدام کنند و با شهرداری در زمینه زیباسازی شهر همکاری لازم را داشته باشند. تا دیگر حقوق شهروندان پایمال نشود.

کلیات تحقیق
در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به نظر پاسخ‌گویان در مورد میزان اهمیت زیبایی نمای ساختمان دست یافت. این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1177نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی  است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن‌ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.

اهداف  تحقیق
هدف از این تحقیق دستیابی به عوامل موثر در زیبایی نمای ساختمان از نظر پاسخگویان و میزان اهمیت آنان نسبت به نمای ساختمان خودشان است.

روش نظرسنجی
در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است.

 جامعه نمونه
در این تحقیق نمونه آماری شامل 1177 نفر از مردم تهران است. لازم به ذکر است که از این تعداد 39 درصد مرد و 61 درصد زن هستند.

زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ 3 تا 5 تیر ماه 1387 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ای روزنامه همشهری انجام شده است.

پرسشنامه نظرسنجی
1- جنس؟         
2- سن؟      
3- تحصیلات؟
4- زیبایی نمای ساختمان شما تا چه حد براتون اهمیت داره؟
5- به نظر شما برای زیبا ماندن نمای ساختمان چه کارهایی می‌توانیم بکنیم؟
6- شما تا به حال نمای ساختمانتان را تمیز و پاکسازی کردین؟
7- زیبایی نمای ساختمان چه فایده‌ای دارد؟
8- به نظر شما شکل ظاهری ساختمان‌ها تا چه حد می‌تواند به زیبایی شهر کمک کند؟
9- ساختمان شما تراس یا بالکن دارد؟
10- از تراس منزلتان چه استفاده‌ای می‌کنید؟
11- به نظر شما برخورد با افرادی که برچسب های تبلیغاتی را روی دیوارها می‌زنند وظیفه کیست؟
12- نظارت بر روی زیبایی نمای ساختمان‌ها وظیفه کدام نهاد یا سازمان است؟
13- شهرداری در این زمینه چه کاری می‌تواند انجام دهد؟

چکیده:
 طرح نظرسنجی حاضر، ‌به منظور دست یافتن به نظر پاسخگویان در مورد نمای ساختمان به اجرا درآمده است. یافته‌های این طرح به قرار زیر است:
- 61 درصد از پاسخگویان زن و 39 درصد مرد هستند.
- 17درصد پاسخگویان در گروه سنی 30-26 سال قرار دارند.
- 40 درصد  از پاسخگویان دارای مدرک تحصیلی دیپلم هستند.
- 72 درصد از پاسخگویان به نمای ساختمان خود زیاد اهمیت می‌دهند.
- 36 درصد از پاسخگویان با شستشوی نمای ساختمان به زیبا ماندن ساختمانشان کمک می‌کنند.
- 49درصد از پاسخگویان نمای ساختمانشان را تمییز و پاکسازی می‌کنند.
- 55 درصد از پاسخگویان معتقداند باپاکیزگی نمای ساختمان کمک به زیبایی شهر می‌کنند.
 - به نظر بیشتر پاسخگویان (83 درصد) شکل ظاهری ساختمان خیلی زیاد به زیبایی شهر کمک می‌کنند.
- به نظر بیشتر پاسخگویان (53 درصد) ساختمان منزلشان تراس دارد.
- 43درصد از کسانی که منزلشان تراس دارد،از تراس برای پهن کردن لباس استفاده می‌کنند.
- به نظر 82 درصد از پاسخگویان برخورد با افرادی که برچسب‌های تبلیغاتی می‌زنند وظیفه شهرداری است. 
- 90 درصد از پاسخگویان شهرداری را مسئول بر زیبایی نمای ساختمان می‌دانند.
-35 درصد از پاسخگویان معتقدند شهرداری با برخورد با عاملان آلودگی‌ها و 21 درصد با شستشوی نمای ساختمان‌هاو کمک مالی می‌تواند به مردم در زیبایی نمای ساختمان‌شان کمک کند.

جنس پاسخ‌گویان   
بر اساس جدول شماره 1، از میان 1177 نفر پاسخگو 61 درصد زن و 39 درصد مرد هستند.

جدول شماره 1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس

سن پاسخگویان
جدول شماره 2، نشان دهنده توزیع جامعه آماری این تحقیق است. همان طور که مشاهده می‌شود بزرگ‌ترین گروه سنی در 1177 نفر پاسخ‌گوی این تحقیق را گروه سنی 26 تا 30 سال (17 درصد) و کوچک ترین گروه سنی را افراد 46 تا 50 سال ( 4 درصد) تشکیل می‌دهند.

جدول شماره 2- توزیع پاسخگویان بر اساس سن