عوامل رواني تأثير گذار بر سرمايه گذاري در بورس
چكيده
اين مقاله براي شناخت عوامل رواني تاثيرگذار بر قصد افراد به سرمايه گذاري در بورس اوراق بهادار تهران است. از نظر نگارنده در فضاي كنوني حاكم بر بازارهاي سرمايه ايران و جهان، تجزيه و تحليل عوامل تاثيرگذار رواني از درجه اهميت بسيار بالايي برخوردار است، و اين موضوع با نام: رفتار مالي يا ماليه – رفتاري ( BEHAVIORAL FINANCE) چند دهه اي است كه پا به عرصه بازارهاي مالي نهاده است. ماليه رفتاري به بررسي رفتار سرمايه گذاران پرداخته، سعي در شناسايي و درك دقيق و عميق عكس‌العمل‌هاي آنان دارد.
عوامل دروني و بيروني بسياري مي‌توانند فرايند خريد افراد (جعبه سياه ذهني سرمايه گذاران) را تحت تاثير قرار دهند، كه از جمله عوامل بيروني مي توان به عوامل اقتصادي، سياسي، فرهنگي اشاره كرد. ولي آنچه در اين مقاله مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است عوامل دروني (رواني) نظير عوامل بيوريتميك، قدرت تحليل ذاتي، کسب وجهه سهامداران بودن، انطباق تصوير ذهني خريدار و تصوير واقعي شرکت، ميزان درج ريسک پذيري و ميزان اعتماد به‌نفس، است كه سنجش اين عوامل مي تواند باعث شناخت هر چه دقيق تر رفتار سرمايه گذاران شده، در نتيجه موجبات رشد و توسعه بورس اوراق بهادار و اقتصاد كشور را فراهم آورد.
مقدمه
پيش از مطرح شدن ماليه رفتاري در مديريت مالي و اقتصاد، رفتار سرمايه‌گذاران در بازار سرمايه بر مبناي نظريه مطلوبيت اقتصادي تفسير مي شد، در حالي كه بررسيها و پژوهشهاي متعدد علمي در زمينه ماليه رفتاري،ميزان اهميت عوامل روان‌شناختي را مشخص كرد. اگرچه نظريه‌هاي ماليه رفتاري جديد است و پيشينة آن به يك دهه پيش باز مي گردد، ولي موضوع دخيل بودن ويژگيهاي روان‌شناختي و رفتاري افراد در تصميم‌هاي خريد به دوره‌هاي پيشتر باز مي گردد.حال اينكه با توجه به پيشرفت هاي اخير در بورس اوراق بهادار، بايد تمامي عوامل دروني و بيروني به صورتي ظريف و ريزبينانه مورد بررسي قرار گيرند، چرا كه ما با تفكرات،عقايد و ذهنيات بسيار متنوعي از افراد روبه رو هستيم، كه شناخت و درك اين ذهنيات از اهميت بالايي برخوردار است.افراد براي سرمايه گذاري پول خود عوامل بسيار زيادي را مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌دهند؛ به عبارت ديگر سرمايه‌گذاران حتي پيش از به دست آوردن پول، راهكارهاي متفاوتي را براي محل سرمايه گذاري پولشان در ذهن پرورش مي دهند (جعبه سياه خريداران ) و در نهايت گزينه اي را انتخاب مي كنند كه با توجه به ذهنياتشان، از هر جهت به نفعشان باشد.عوامل بسيار زيادي بر قصد و تصميم افراد به سرمايه گذاري در بورس اوراق بهادار تأثير گذارند، که مي توان اين عوامل را به دو دست? عوامل دروني و عوامل بيروني تقسيم بندي كرد. از جمل? عوامل بيروني مي توان به شرايط اقتصادي ، سياسي، فرهنگي و مواردي، مانند: ميزان تبليغات از سوي بورس، مسائل درون شرکتي و… اشاره كرد، ولي از آنجا که تآثير اين عوامل از سوي تحليل گران بارها مورد بحث و بررسي قرار گرفته است ، تأثير عوامل دروني مي تواند جايگاه ويژه اي را به خود اختصاص دهد.
به طور کلي افراد با توجه به ميزان ريسک و بازده، اقدام به سرمايه گذاري كرده، پول خود را در محل هايي سرمايه‌گذاري مي کنند که بيشترين عوايد را نسبت به ذهنيت خود به دست آورند.
پيشينه تحقيق
موضوعهاي فرعي در حوزه مالي و در بحث ماليه رفتاري، مطالعه مربوط به شناسايي فرآيند تصميم گيري سرمايه‌گذاران و طراحي و تبيين الگوي تصميم گيري آنان در بازار سرمايه، در شرايط عدم اطمينان است.
نخستين مطالعات در زمينه رفتار سرمايه‌گذاران در بازار سرمايه، به دهه 70 بر مي‌گردد. کوهن و همکارانش شواهد تجربي کاهش ريسک گريزي اشخاص در هنگام افزايش ثروت آنها را در بورس هاي معتبر جهان ارائه كردند.
(1975,ETAL,COHN)
همچنين رايلي و چو دريافتند که بين ريسک گريزي افراد و سن، درآمد، ثروت و تحصيلات افراد، رابطه معني داري وجود دارد. با افزايش درآمد، ثروت و تحصيلات افراد، درجه ريسک پذيري آنها نيز افزايش مي يابد. ولي بين سن افراد و ريسک‌پذيري رابطه عکس وجود دارد.
( 1992,CHOW&RILEY)
مطالعات لبرون، فارلي و گلا ثابت كرد که درجه ريسک گريزي افراد، تابعي از عوامل دروني شخص است و به ملاحظات بيروني بازار ارتباطي ندارد. (1992,ETAL,LEBARON)
يافته هاي مطالعات لوليِن، ليس و اسکلاربام نشان مي دهد که بين ترجيحات سرمايه گذاري افراد و سن، جنسيت و تحصيلات آنها رابطه معني داري وجود دارد. (7991,LEWELLEN)
بارنيول در مطالعات خود دريافت که رفتار سرمايه گذار در بازار را مي توان براساس ويژگيهاي سبک زندگي، ميزان ريسک گريزي و شغل فرد پيش بيني كرد. (7891, BARNEWELL)
اپشتين تاثير اطلاعات اجتماعي بر رفتار سرمايه گذار حقيقي را مورد بررسي قرار داد. يافته هاي تحقيق او بيانگر اين است که گزارشهاي مالي ساليانه شرکتها تاثير چنداني بر تصميم‌هاي سرمايه گذاران نداشته و بي‌ارزش‌اند. (EPSTEIN,1994)
مريکاس و همکارانش از راه مطالعه پيمايشي سعي كردند که عوامل تاثير گذار بر رفتار سرمايه‌گذاران حقيقي را در بازار سرمايه يونان شناسايي كنند. نتايج تحقيق آنها نشان مي دهد که معيار تصميم گيري افراد در خريد يک سهم، ترکيبي از معيارهاي اقتصادي و معيارهاي روان‌شناختي است. آنها دريافتند که تصميم‌‌گيري سرمايه گذاران همواره يک رويکرد منسجم و عقلايي نخواهد بود.(2003, ETAL, MERILKAS)
يكي از جديدترين پژوهشهاي صورت گرفته در رابطه با شناسايي عوامل تاثير گذار بر رفتار سرمايه گذاران ، پژوهشي است كه توسط حسن التميمي در بازار سرمايه امارات صورت گرفت. وي متغيرهاي تاثير گذار بر رفتار سرمايه گذاران را در پنج گروه از عوامل طبقه بندي كرد. اين عوامل عبارتند از : اطلاعات مالي و حسابداري، اطلاعات خنثي ، توصيه هاي جانبدارانه ، انطباق تصوير خود با شركت و نيازهاي شخصي سرمايه گذار . يافته هاي اين پژوهش حاكي از اين است كه متغيرهاي مرتبط با نظريه حداكثر كردن مطلوبيت از قبيل : رشد سودآوري ، سود نقدي پرداخت شده به سهامداران و سود هر سهم پيش بيني شده از مهمترين متغيرهاي تاثيرگذار در قصد خريد يك سهم در بازار خواهد بود. (2003,TAMIMI- HASAN AL)
به طور کلي شواهد تجربي به دست آمده از مطالعات صورت گرفته در بازارهاي سرمايه، گوياي اين واقعيت است که فرآيند تصميم گيري سرمايه گذاران و رفتار آنها بسيار پيچيده بوده، امکان ارائه يک الگوي واحد براي پيش بيني رفتار آنها در بازار، به راحتي ميسر نخواهد بود. در بسياري از مواقع رفتار سرمايه گذاران در بورس غير‌عقلايي است و شناسايي دقيق محرکهاي رفتاري امکان پذير نخواهد بود.
