کودهای حاوی مواد هیومیکی Humic substances

 کودهای حاوی مواد هیومیکی Humic substances

 با برندهای مختلف در سالیان اخیر رواج نسبتا زیادی در نواحی پسته خیز استان کرمان پیدا کرده اند. از نظر نحوه

کاربرد هم به صورت استفاده در خاک و هم بصورت محلول پاشی کودهای، حاوی مواد هیومیکی نتایج بسیار

رضایتبخشی روی درختان پسته داشته اند.

بخش اول  : معرفی اجمالی

 مواد هیومیکیHumic substances

جزو مواد آلی محسوب می شوند. مواد آلی موادی هستند که بر خلاف مواد شیمیایی (مانند سموم و کودهای

شیمیایی) ساخته دست بشر نیستند و بصورت طبیعی در محیط زیستی پیرامون ما وجود دارند. مواد آلی موادی هستند که دارای درصد بالایی از عنصر کربن

 هستند و هر چه خاک حاصلخیزتر باشد درصد مواد آلی یا درصد کربن آلی در آن بالاتر است.

مواد هیومیکی شامل :

 Humic acids اسیدهای هیومیک    

، اسیدهای فولویکFulvic acids

، هیوماتها Humate

، هیومین  Humin 

هوموس Humus

  مواد هیومیکی نقش اساسی در حاصلخیزی، شادابی و قدرت و همچنین تغذیه هر گیاهی از جمله درختان

پسته دارند. خاکهای مرغوب و حاصلخیز دارای مقادیر متنابهی از هیومین، اسیدهای هیومیک و اسیدهای فولویک

هستند در اینچنین خاکهایی گیاهان در مقایسه با خاکهای فقیر(خاکهایی که دارای مواد آلی ناچیز) بازدهی بسیار

بیشتری دارند. متاسفانه به دلایل غیر قابل اجتناب بسیاری از باغات پسته در خاکهایی احداث شده اند که خاکها

بسیار فقیر هستند و دارای درصد پایینی از مواد هیومیکی هستند. مطالعات مختلف نشان داده اند که جذب بسیاری

از کودهای کشاورزی به ویژه کودهای ماکرو شامل پتاسیم ، نیتروژن ، فسفر در حضور مواد هیومیکی تشدید می شود

و عکس این مطلب هم صادق است .نتیجه اینکه در شرایط خاک بسیاری از باغات پسته در ایران راندمان جذب کودها بویژه کودهای ماکرو پایین است به این دلیل که مقدار مواد هیومیکی در خاک بسیار ناچیز است.

حال سوال اینجاست که آیا می توان کمبود مواد هیومیکی را بطریقی در شرایط باغات پسته ایران جبران کرد تا

راندمان جذب کودها بالا برود؟ باید توجه داشت که مواد هیومیکی بتنهایی نقشی در تغذیه درختان پسته ندارند بلکه

بعنوان یک کاتالیزور یا تشدید کننده جذب عمل می کنند و بنابراین بر خلاف تصور بسیاری از کشاورزان و

کارشناسان اصطلاح کودهای هیومیکی صحیح بنظر نمی رسد. بررسی ها نشان داده اند که در خاکهای اسیدی

پایین فولویک اسید و در خاکهای بازی pH بالا  هیومیک اسید و هیومین فراونتر هستند (شرایط خاک باغات

پسته ایران).

هیومین ها Humins

 مواد هیومینی موادی هستند که در pH های بالا یا پایین غیرقابل جذب توسط گیاه هستند بعبارت بهتر هیومین

ها غیر قابل حل در آب هستند. هیومین ها از مولکولهای بسیار بزرگ با وزن مولکولی بالا بوجود آمده اند. با همه

پیشرفتهایی که در علم خاکشناسی، بسیاری از خواص فیزیکی و شیمیایی هیومین ها هنوز ناشناخته مانده است.

هیومین ها نسبت به تجزیه بسیار مقاوم هستند و بکندی تجزیه می شوند. وظایف اصلی هیومن ها در خاک عبارتند

از افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، بهبود ساختار خاک، افزایش پایداری خاک، افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی

و آنیونی خاک و نهایتا افزایش حاصلخیزی خاک. مواد هیومینی در حاصلخیزی خاک نقش اساسی دارند.

اسیدهای هیومیک Humic acids

 اسیدهای هیومیک تشکیل شده اند از مخلوطی از مولکولهای آلیفاتیکی ضعیف(رشته های کربنی) و کربن های

حلقوی (حلقه های اروماتیک کربنی). هیومیک اسیدها در آبهای اسیدی غیرقابل حل هستند و بالعکس در آبهای با pH

بالا (شرایط باغات پسته کرمان) قابل حل هستند. اسیدهای هیومیک در خاک موجب بهبود خواص خاک و افزایش

جذب عناصر خاک می شوند. ثابت شده  اسیدهای هیومیک قابلیت اتصال به 60 عنصر معدنی شامل عناصر ماکرو

و میکرو را دارا هستند. اتصال هیومیک اسید به عناصر معدنی موجب می شود عناصر غیرقابل جذب یا فیکس

شده و کم جذب در محیط اطراف ریشه به صورت قابل جذب در بیایند. در حقیقت اسید هیومیک نقش کلات کننده

برای سایر عناصر ضروری گیاهان دارد.

اسیدهای فولویک - Fulvic acides

اسیدهای فولویک ملغمه ای از زنجیره های کربنی آلیفاتیک و آروماتیکی هستند که در آب بخوبی قابل حل هستند. pH

خاک تاثیری روی جذب اسیدهای فولویک ندارد. شکل ظاهری اسیدهای فولویک بسیار متغیر است و همچنین

اسیدهای فولویک نسبت به اسیدهای هیومیک دارای وزن مولکولی پایین تر و همچنین جثه کوچکتری هستند.

مقدار اتم اکسیژن موجود در اسیدهای فولویک 2 برابر میزان اتم اکسیژن در اسیدهای هیومیک است. قدرت تبادل

آنیونی و کاتیونی اسیدهای فولویک بیش از 2 برابر قدرت تبادل یونی در مولکولهای اسیدهای هیومیک است. بر

خلاف اسیدهای هیومیک، فولویک اسیدها بعلت ابعاد کوچکتر و وزن مولکولی پایین تر براحتی از طریق ریشه،

ساقه و برگها قابل جذب هستند. در مورد محلولپاشی روی درختان پسته بهتر است از کودهای حاوی فولویک اسید

با درصد نسبتا بالا استفاده کرد. نتایج کابرد غلظتهای کم روی درختان پسته رضایتبخش نیست. محلوپاشی کودهای

ماکرو میکرو بهمراه درصد قابل قبولی از اسیدهای فولویک باعث افزایش بسیار شگفت انگیز راندمان جذب این

عناصر خواهد شد. اسیدهای فولویک همانطور که قبلا اشاره شده مشابه عناصر کلاته عمل می کنند و عناصر را از

قسمتهای سطحی برگ یا ریشه بسرعت به داخل بافتها هدایت می کنند و در واقع اسیدهای فولویک نوعی کلات

کربن طبیعی است. شگرد یا حقه بسیاری از کارخانجات درجه اول تولید کننده کودهایی که بصورت محلول پاشی

استفاده می شوند کاربرد درصد نسبتا بالایی از اسید فولویک در فرمول ایندسته کودها است. برخی از تولید

کنندگان بسیار باکیفیت کودهای برگی (محلوپاشی) یک گام نیز فراتر نهاده و عناصر موجود در کود را به صورت

کلاته و توام با فولویک اسید فرموله می کنند که در تغذیه گیاهان بسیار کارساز است. محلوپاشی کلاتهای معدنی

فرموله شده با اسیدهای فولویک بعنوان یک اصل اساسی در افزایش رشد هر گیاهی از جمله پسته محسوب می

شود. تاثیر کودهای حاوی فالویک اسید بصورت برگپاش بحدی است که حتی کاربرد یک نوبت در فصل زراعی هم

موجب انتقال عناصر معدنی به داخل بافت برگ و سایتهای متابولیکی سلولهای گیاهی خواهد شد. فالویک اسیدها

همانطور که قبلا اشاره شد موثرترین و کارآمدترین کلاتهای کربن الی هستند. بعلت طبیعی بودن ساختار فالویک

اسیدها ایندسته از کودها تقریبا هیچ گونه گیاهسوزی بصورت کاربرد محلولپاشی ایجاد نمی کنند ولی باز هم بهتر

است در دوزهای توصیه شده مصرف شوند.

هیوماتها (Humates

هیوماتها نمکها فلزی (معدنی) از فولویک اسیدها یا هیومیک اسیدها هستند. بعبارت بهتر هیومات Humate

 زمانی تولید می شود که یک عنصر معدنی مثلا پتاسیم K  با اسیدهای فالویک یا هیومیک اسیدها فرموله

شود. هیومات پتاسیم حاصل ترکیب نمک پتاسیم با اسیدهای فالویک یا هیومیک است. هیوماتهای مختلفی امروزه

در بازار مصرف وجود دارند که بسته به نوع کمبود در درختان پسته می توانند مورد استفاده قرار بگیرند مانند هیومات آهن Fe-humate

، هیومات کلسیم  Ca-humate و....

منبع :

مهندس محمد جمالیزاده-کارشناس ارشد بیماری شناسی گیاهی

http://mjamalizadeh.persianblog.ir