تولید مواد اولیه کارتن و کاغذ

     سرمایه و کارشناس از آلمان، مواد اولیه و مشتری در ایران

از ضایعات آلوده تا مقوای پاکیزه

سابقه تولید مقوای پشت طوسی در کشور ما از 4 سال فراتر نمی‌رود، که تنها در یک کارخانه صورت می‌گیرد. آن هم با سرمایه‌گذاری خارجی و با حضور پرشمار کارشناسان در آغاز فعالیت. این گزاره‌ها، بیانگر سطح تخصص و فن‌آوری معینی است که دست کم در بدو تاسیس بدون کمک صاحبان دانش فنی و تکنولوژی در کشورهای غربی، میسر نمی‌شد. با این ویژگی‌ها، می‌بایست این محصول بر اساس استانداردهای معمول در کشورهای اروپایی در این کارخانه تولید شود. اما برخی خریداران و شماری از مصرف‌کنندگان مقوای پشت طوسی اترک، در ارتباط با مشخصات فنی این محصول گلایه‌مند هستند و برخی از آنها، از دیدگاه تجاری، ‌واردات مقوا از برخی کشورهای آسیایی را به صرفه‌تر می‌دانند. این مسایل را با محمود کیخسروی مدیرعامل اترک در میان گذاشته و پاسخ‌های او را می‌شنویم. سپس به همراه مدیر تولید کارخانه اترک، از مراحل فرآوری مقوای پشت طوسی و تجهیزات و بخش‌های مختلف کارخانه بازدید می‌کنیم. برای بازدید از تنها کارخانه تولیدکننده مقوای پشت طوسی در خاورمیانه، سفری به اصفهان داشتیم. سپس 60 کیلومتر از جاده اصفهان- شهرکرد را پیمودیم تا مراحل تولید این محصول را به طور مستقیم در کارخانه‌ اترک مشاهده کنیم.

بازدید از خط تولید کارخانه اترک

محمود کیخسروی مدیرعامل شرکت اترک درباره انواع مقوا و تولید این شرکت توضیح می‌دهد: 

«به طور کلی تولیدات کاغذ به سه گروه تقسیم‌بندی می‌شود. گروه اول که به طور عامیانه به آن گروه قهوه‌ای‌ها می‌گویند، بیشتر به تولید کارتن کنگره‌ای می پردازند. از این نوع کارتن ها از جمله فلوت و  تست لاینر برای بسته‌بندی‌های بزرگ استفاده می‌شود. سرمایه‌گذاری برای تولید این نوع کاغذ محدود است و حداکثر با یک میلیون دلار می‌توان آن را تولید کرد. تقریبا تمامی کشورهای دنیا امکان تولید این کاغذها را دارند. در ایران هم حدود 30 تولیدکننده شناخته شده وجود دارد.

گروه دوم به نام گروه سفید معروف است که شامل کاغذ تحریر، کاغذ گلاسه،‌کاغذ روزنامه و ... است. خمیر این کاغذها از الیاف سفید کوتاه و یا الیاف سفید بلند از چوب درختان تولید می شود، بنابراین کشورهای تولیدکننده این کاغذ از پشتوانه غنی جنگلی برخوردارند مثل روسیه، کانادا   و... متاسفانه بعد از انقلاب، در کشور ما بدون توجه به مسئله پایه‌ای اقدام به ایجاد چندین واحد به منظور تولید کاغذهای سفید شد که اغلب موفق نبودند.

دسته سوم گروه دوبلکس یا تریبلکس (چندلایه‌ای‌ها)  هستند که در ایران به مقوای پشت طوسی معروفند. تولید مقوای پشت طوسی نیازمند تکنولوژی بالایی است، به همین دلیل در دست معدودی از کشورها در دنیا است، به طوری که تنها حدود6 گروه اصلی تولیدی مقوای پشت طوسی، کل بازار جهان را در اختیار گرفته‌اند.

یکی از علت های پیچیدگی این صنعت، تولید خمیر کاغذ از کاغذ باطله‌هایی است که انواع ضایعات در آن یافت می‌شود. در ابتدای خط تولید کاغذهای باطله از مسیری  بسیار طولانی عبور کرده تا ضایعات آن جدا شود و محصولی به دست آید که برای بسته‌بندی مواد غذایی، بهداشتی، دارویی ، شوینده و ... از آن استفاده می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت موادی بسیار ناهماهنگ وارد شده و خروجی آن مقوایی بهداشتی است که می‌توان مثلا برای بسته‌بندی موارد فوق از آن استفاده کرد. به علت پیچیدگی این صنعت نیاز به سرمایه گذاری بسیار سنگینی می باشد.

در روسیه، آسیای میانه و کل منطقه خلیج فارس این صنعت وجود ندارد. در خاورمیانه اعراب بسیار کوشیدند تا به این صنعت دست یابند، ولی ناموفق بودند.

شرکت آلمانی نورکم (Norecom) علی‌رغم علاقه‌مندی کشورهای عربی، این صنعت را وارد ایران کرد. این پروژه در سال 1389 با سرمایه‌گذاری 220 میلیون دلاری،‌ در زمینی به مساحت 35 هکتار و مسیر لوله‌گذاری آب 11 کیلومتری به همراه  سایر زیر بناهای لازم از جمله برق آن به صورت مستقل به تست سرد رسید.»

آیا شرکت نورکم علاوه بر سرمایه‌گذاری در اعزام متخصص و آموزش نیروی کار نیز، مشارکت داشت؟

کارخانجات اترک کار خود را با 153 کارشناس خارجی آغاز و به آموزش متخصصان داخلی در کنار کارشناسان خارجی پرداخت

کلاس‌های 6 ماهه آموزشی نیز برگزار شد. بخش اعظمی از مراحل نصب و بهره‌برداری که 28 ماه به طول انجامید، توسط نیروهای ایرانی انجام شد. در حال حاضر از 153 کارشناس خارجی حدود 15 نفر در شرکت مانده و مشغول به کار هستند و بقیه پرسنل را افراد ایرانی تشکیل می‌دهند. حدود 600 نفر به طور مستقیم در این مجموعه مشغول به فعالیت هستند.

از همان ابتدای تاسیس شرکت اترک به دلیل این که کیفیت برای ما بسیار حایز اهمیت بود، بهترین تولیدکننده در دنیا یعنی شرکت هانسول را الگوی خود قرار دادیم. کیفیت مقواهای هانسول را مد نظر قرار داده و تلاش کردیم به کیفیت بالاتر از آن دست پیدا کنیم. با توجه به تلاش‌های انجام شده توانستیم در مدت زمان کوتاهی به کیفیتی برسیم که شوینده‌ها محصول ما را برای بسته‌بندی قبول کنند. در آن زمان مساله تحریم مطرح نبود و شوینده‌ها به انتخاب خودشان به سمت ما آمدند و نه به دلیل تنگناهای اقتصادی، این جزو افتخارات ماست.

بر اساس صحبت ما با تعدادی از تولیدکنندگان شوینده‌ها، برخی از کیفیت محصول شرکت اترک راضی نبودند. لطفا در این باره توضیحاتی بفرمایید.

حساس ترین و عمده ترین مصرف‌کنندگان این  محصول، شوینده‌ها هستند. در بسته‌بندی شوینده‌ سرعت چاپ و بسته‌بندی بسیار بالاست، بنابراین یکدستی شیت مقوا بسیار حایز اهمیت است. ‌هرگونه تلرانسی در ضخامت مقوا سبب کج شدن، چروک شدن و ... در چاپ می‌شود.

چون شما با همه تولیدکنندگان مواد شوینده صحبت نکرده‌اید، نمی‌توانید قضاوت صحیحی داشته باشید.  شرکت پاکشو و تاژ از ابتدا حدود نیم درصد نیاز خود را از اترک تامین ‌کرده‌اند. بنابراین نمی‌توانند قضاوت صحیحی نسبت به کیفیت محصول  اترک که در حال حاضر از بالاترین سطح آن برخوردار است، داشته باشند. شرکت‌های بزرگی مثل کندر، پارس بین الملل پاکنام و ... مدت ها است از ما خرید می‌کنند و از کیفیت محصول ما نیز راضی هستند.

اما بعضی از مصرف‌کنندگان مقوای اترک، از وجود پرز در مقوا که باعث وقفه و آسیب در کار چاپ می‌شود، گلایه داشتند و مشتریان قدیمی شما از نبود شیتر در کارخانه و بردن رول به مرکز رول بازکنی گلایه داشتند.

در رابطه با پرز، شرکت اقدام به  واردات Sheeter عظیم خود که آخرین نسل Sheeter های هوشمند است از شرکت پاسابان اسپانیا با سرمایه گذاری 7/6 میلیون یورو نمود و نصب گردیده و  مسئله پرز کاملاً برطرف شد.

ادعای ما این است که کیفیت محصول تولیدی اترک از هانسول بالاتر است. کره‌ای‌ها نمی‌توانستند قبول کنند شرکتی بتواند در ایران مقوای دوبلکس تولید کند و شایعاتی بود که مقوا از خارج تهیه می‌شود و در ایران به شیت تبدیل می‌شود.

شرکت هانسول و دایهان کره، پالتی از مقواهای ما را برده و مورد بررسی قرار داده‌اند، آنها از تولید این محصول در ایران بسیار تعجب کرده بودند.

هانسول تولید خود را بصورت Blue shade ارائه می دهد و ادعا دارد تنها تولیدکننده این محصول در دنیاست ولی در حقیقت محصول آنها Blue shade نیست، با اضافه کردن رنگ قرمز به سفیدی دست یافته که به این نام معروف شده است. اترک تنها تولیدکننده Blue shade در دنیاست که بر روی لیبل‌های بسته‌بندی ما این موضوع با مارک فلامینگو ثبت شده است.

ادعای دیگری که ما آن را به اثبات رسانده‌ایم ضد باکتری بودن مقواهای تولیدی ماست. وزارت بهداشت آزمایشگاه نان رضوی مشهد را به عنوان محل آزمایش مقواهای پشت طوسی برگزید. فقط شرکت اترک توانست تاییدیه ضد باکتری بودن را دریافت کند. 

آیا ممکن است گزارش مستند آزمایشگاه مستقلی را در مورد مقایسه محصول خود با محصول شرکت‌های دیگر ارایه فرمایید؟

کیفیت محصولات اترک از نظر تمامی پارامترها از هانسول بالاتر است. به منظور تجهیز آزمایشگاه اترک بیش از 60 ملیون یورو سرمایه‌گذاری انجام شده است

برای اثبات کیفیت اترک چندین بار در آزمایشگاه برای مشتریان نمونه تولیدی خود و شرکت‌های هانسول و دایهان را مورد آزمایش قرار داده‌ایم و این مدعا ثابت شده است.

آیا اگر تعرفه واردات مقوای پشت طوسی کاهش پیدا کند، از توان رقابت خود با محصولات وارداتی اطمینان دارید؟

در حال حاضر ظرفیت تولید فاز اول شرکت اترک 100 هزار تن است که برای تامین نیازهای داخل کشور مصرف می‌شود. این صنعت در داخل کشور ما با بی مهری‌های فراوانی رو به رو شده است. دلیل آن هم این است که تولید این مقدار مقوا در داخل کشور به ضرر دلالان است. بیش از یک سال در تلاش بوده‌ایم که تعرفه واردات را از 4٪ به 25٪ برسانیم. پس از گذشت این دو سال در سال 1391 با تعرفه 11٪ موافقت شد

طرح توسعه شرکت در چه زمانی اجرا می‌شود و چه دستاوردهای اقتصادی و فنی باید از آن انتظار داشت؟

فاز دوم پروژه که حدود 30٪ کارهای زیربنایی و انتخاب ماشین‌آلات آن انجام شده است 250 هزار تن تولید خواهد داشت. در حال حاضر علی‌رغم سرمایه‌گذاری‌های انجام شده به دلیل نابسامانی‌های ناشی از تحریم‌ها، محدودیت گشایش اعتبار و عدم حمایت مسوولان، این پروژه متوقف شده است. مسوولان اگر هزینه یک سال خروج ارز از کشور برای این محصول را در جهت انجام فاز دوم پروژه اترک هزینه کنند، کشور از واردات این کالا بی‌نیاز می‌شود و می‌تواند در منطقه به عنوان اولین صادرکننده مقوای پشت طوسی فعالیت کند. ولی متاسفانه هنوز اتفاقی نیفتاده است. ما امیدواریم از طرف دولت جدید تمهیداتی در این زمینه انجام شود.

در مجموع می‌توان گفت اگر دولت پشتیبانی‌های لازم برای راه‌اندازی فاز دوم را انجام دهد 350 هزار تن تولید خواهیم داشت که حدود 250 تا 300 میلیون دلار واردات را در سال جبران می‌کند. 

از نظر دانش فنی پشتوانه‌ای مثل دانشگاه برای صنعت کاغذ ایجاد کرده ایم، مثلا تعمیر غلطک‌های کاغذسازی در ایران امکان‌پذیر نبوده است و با هزینه بسیار زیاد به خارج از کشور فرستاده می‌شد. هم‌اکنون با پیشرفت دانش فنی این امکان در داخل کشور به وجود آمده است.

به عنوان نمونه چند سال گذشته تعمیر یک غلطک در آلمان تا سقف 26 هزار یورو برای ما هزینه‌ در برداشت

گردش کار و ایستگاه‌های کارتن

در ادامه مدیرعامل شرکت اترک گردش کار کارخانه را شرح می‌دهد.

«گردش کار (work flow) این مجموعه به شکل U است. در حقیقت کار کارخانه اترک  بخش SFT این است که یک جسم مرده (ضایعات)را به خمیر تبدیل می‌کند و این خمیر از الیاف کوتاه تشکیل شده است. ما کاغذهای باطله را از سراسر کشور جمع‌آوری می‌کنیم، این کاغذها با مواد دیگری مثل پلاستیک و ناخالصی های دیگر مخلوط هستند. روزی 20 تن پلاستیک را جداسازی می‌کنیم شایان ذکر است که در کنار تولید این محصول کمک بزرگی به حفظ محیط زیست می‌گردد: 1- درختی بریده نمی‌شود و از اجسام مرده الیاف تولید می‌شود. 2- پلاستیک‌هایی که در طبیعت رها شده جمع‌آوری می‌کنیم و از آنها پالت می‌سازیم.

3- آب خروجی حاوی خمیر کاغذ سبب رونق کشاورزی می‌شود. داخل این آب ،الیاف ریز وجود دارد که کار کود  را انجام می‌دهد. اگر مسیر آب خروجی اترک را پی بگیرید متوجه رشد چشمگیر درختان منطقه خواهید شد.

با توجه به این دلایل شرکت اترک سال گذشته وارد صنعت سبز شد. مبلغ 18 میلیارد تومان برای تجهیز فاضلاب صنعتی این شرکت هزینه شده است.»

گام به گام با خط تولید

با این سخنان به آقای عباس حاج رضایی مدیر تولید شرکت اترک می‌رسیم و او بخش‌های این کارخانه و چرخه تولید مقوای پشت طوسی را شرح می‌دهد:

«مقواهای تولید شده توسط شرکت اترک برای جعبه‌های شوینده از جمله داروئی، غذایی، بهداشتی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد و قابلیت چاپ‌پذیری دارد.

مقوای پشت طوسی از چند لایه اصلی تشکیل شده است. لایه میانی آن از کاغذهای بازیافتی و لایه سفید رنگ رویی شامل 50 درصد خمیر دست اول (Vergin)- خمیر ساخته شده از درختان پهن برگ- و 50 درصد ضایعات کاغذ سفید است.

خمیر دست اول از خارج از کشور و پوشال سفید از داخل تهیه می‌شود.

همانطور که اشاره شد این مجتمع عظیم بصورت U ساخته شده که متشکل از واحدSFT (تولید خمیر)، واحد CCK، واحد یوتیلیتی، واحد BM(خط مقوا)و واحد FH (تبدیل و برش) تشکیل گردیده است که خلاصه ای از این واحد ها بشرح ذیل است.

1- واحد SFT: دانش فنی و تجهیزات آن  توسط سازنده اروپایی به نام Andritz خریداری شده که در حقیقت Andritz بهترین سازنده این تجهیزات در دنیا می باشد .

2- واحد CCK: تجهیزات این واحد از شرکت GAW اتریش که از سازندگان معروف است خریداری و نصب شده است 

3- واحد BM: این واحد از بهترین های جهان مثل Voith ، Black Clawson خریداری و نصب شده است.

4- واحد FH: همانطور که در فوق اشاره شد کلیه تجهیزات این بخش اخیراً با سرمایه گزاری 7/6 میلیون یورویی از شرکت Pasaban اسپانیا خریداری و نصب گردید. این خط کلاً هوشمند است و هر گونه خراش و یا آثاری را در روی محصول ملاحظه کند از خط بسته بندی خارج می نماید از مهمترین مشخصه این تجهیزات شمارش دقیق تعداد برگ هر پالت می باشد و حتی برش بصورتی است که هیچ گونه پرزی را ایجاد نمی کند.

این چند واحد فوق تشکیل شده از هزاران Drive ، Automatic Valve و دیگر قطعات است  که توسط دو سیستم QCS و DCS شرکت معروف ABB کنترل می شود و کل خط از شروع تا انتها هوشمند و بطور اتوماتیک می باشد.