کارتن سازی و مقوای پشت طوسی
یکی از پرمصرف‌ترین مواد مصرفی در صنعت چاپ و بسته‌بندی، مقوای پشت طوسی است. محصولی که از مواد بازیافتی ساخته می‌شود. دوستداران طبیعت از این که برای بسیاری از مصارف، از این گونه محصول استفاده شود، استقبال می‌کنند، چرا که حرکتی در جهت حفظ منابع جنگلی و اکوسیستم قلمداد می‌شود. اما از سوی دیگر این فراورده، اگر در جای مناسب خود استفاده نشود، تهدیدی برای سلامت جامعه است. فرایند بازیافت به گونه‌ای است که هیچ مرجع معتبری و حتی سازندگان و فروشندگان این محصول آن را برای مصارف دارویی و غذایی توصیه نمی‌کند. حتی برای بسته‌بندی ثانویه که تماس مستقیمی با مواد دارویی و غذایی نداشته باشد، احتیاط جدی صورت می‌گیرد. علاوه بر جنبه بهداشتی از نظر خواص فیزیکی و کاربردی نیز مسایل مختلفی برای مصارف گوناگون این محصول مطرح می‌شود. بنابراین شناخت گونه‌های متنوع آن، همچنین خواص فیزیکی و شیمیایی و نیز چاپ‌پذیری و قابلیت‌های لازم برای عملیات تکمیلی و تبدیلی در صنعت چاپ و بسته‌بندی حایز اهمیت بسیار است. این محصول همچنین از نظر قیمت تمام شده و مسایل تجاری نیز نکته‌هایی تامل برانگیز دارد. مصرف کشور چه مقدار است؟ چه میزان در داخل کشور تولید می‌شود و چه میزان متکی به واردات است؟ برندهای پرمصرف در بازار کدامند و چگونه می‌توان انتخابی بهتر داشت؟ می‌بینید که مقوای پشت طوسی، پرونده‌ای سنگین و پیچیده دارد و قضاوت در مورد آن چندان آسان نیست. جوانب مختلف این محصول در بازار چندان شفاف به نظر نمی‌آید. در ادامه این مطلب پرونده مقوای پشت طوسی را ورق می‌زنیم و ابتدا با نظر و شکواییه‌های مصرف‌کنندگان مواجه می‌شویم، سپس پاسخ تولیدکننده و کمی دیرتر، دیدگاه واردکنندگان را جویا می‌شویم. علاوه بر جنبه‌های تجاری، مسایل فنی و نظارتی را با مراجعه به آزمایشگاه‌ها و مراجع رسمی و مصاحبه با کارشناسان متخصص و مقامات مسوول در میان می‌گذاریم. باشد که بازخوانی این پرونده، تصویری روشن از این سوژه خاکستری در خاطر خوانندگان به جا بگذارد.
تولیدی‌های شوینده مصرف‌کنندگان عمده
عمده‌ترین مصرف‌کنندگان مقوای پشت طوسی، تولیدکنندگان پودرهای شوینده هستند. سالانه چند میلیارد جعبه مقوایی برای بسته‌بندی پودر لباسشویی و عرضه در شبکه فروش، از دروازه کارخانه‌های تولیدکننده بیرون می‌رود. با توجه به قیمت‌گذاری تعزیراتی، ارزش نهاده‌های این محصول و کاهش قیمت تمام شده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. چاپخانه‌هایی که جعبه پودر چاپ می‌کنند، اغلب از سخت‌گیری شرکت‌های تولیدی پودر در تعیین دستمزد چاپ، گلایه‌مند هستند. به همین ترتیب قیمت و شرایط خرید مقوای پشت طوسی- به عنوان عمده‌ترین قلم هزینه بسته‌بندی – برای این شرکت‌ها حایز اهمیت جدی است. علاوه بر قیمت، کیفیت مقوا و مشخصات فنی آن برای این محصول پرمصرف، بسیار مهم است، چرا که هرگونه اشکالی می‌تواند در خط تولید و سپس در نگهداری و حمل و نقل موثر باشد و در نهایت رضایت یا نارضایتی مصرف‌کننده نهایی از دوام و استقامت جعبه پودر و ثبات حالت فیزیکی و چاپ آن می‌تواند تاثیری جدی بر فروش و سود این شرکت‌ها به جا بگذارد. بنابراین، جا دارد برای طرح مسایل فنی و تجاری مقوای پشت طوسی، سراغ کارخانه‌های تولیدی شوینده‌ها برویم. با این توضیح که انتقادات آنها در ارتباط با مقوای تولید داخل کشور را در ادامه همین مطالب در مصاحبه با مدیر عامل کارخانه اترک در میان می‌گذاریم. مدیر بازرگانی شرکت پاکشو و کارشناس چاپ و بسته‌بندی شرکت بهداد شیمی، طرف صحبت ما در این گزارش هستن.
محمود بهرامی مدیر بازرگانی شرکت پاکشوبا کسب اطلاعات از مهندس رضازاده : مواد مصرفی این شرکت برای تولید جعبه پودر رختشویی را اینگونه معرفی می‌کند: «برای تولید جعبه‌های پودر رختشویی از مقوای پشت طوسی یا پشت خاکستری که نوعی مقوای بازیافتی با گرماژ 350 است استفاده می‌کنیم. برای تولید جعبه‌های پودر و نیز نمک ماشین ظرفشویی از مقوای E فلوت میباشد.
وی شرایط خرید از کره را چندان مشکل نمی‌داند: «هنگام خرید مقوا از کشور کره اگر فروشنده اعتبار اسنادی را قبول کند، شرایط مطلوبی برای خرید به وجود می‌آید که بهتر از خرید از ایران است. زیرا قیمت تمام شده مقوای خارجی با ارز مبادله‌ای ارزان‌تر از مقوای ایرانی است و علاوه بر آن، اگر از LC استفاده کنیم، میتوانیم 70 درصد هزینه را زمانی که محموله به گمرک می‌رسد، پرداخت کنیم. در مورد خریدهای داخلی، شرکت اترک 50 درصد قیمت خرید را به صورت پیش پرداخت می‌گیرد و در ازای هر محموله‌ای که حمل می‌کند 50 درصد مابقی را دریافت می‌کند. البته ممکن است در آینده شرایط خرید تغییر کند، همانطور که در گذشته متفاوت بوده است.
در گذشته شرایط خرید از شرکت اترک بسیار خوب بود. این شرکت سه تا چهار ماه پس از تحویل جنس، پول آن را دریافت می‌کرد، ولی زمانی که تحریم‌ها پیش آمد شرایط عوض شد. ابتدا به صورت نقدی می‌فروخت، حالا به صورت پیش پرداخت مقوا می‌فروشد. در حال حاضر شرایط دریافت پول آنها برای ما چندان مناسب نیست. ضمن اینکه قیمت مقوای کره‌ای با ارز آزاد نزدیک به قیمت مقوای اترک است. بنابراین قیمت مقوای کره‌ای با ارز مبادله‌ای کمتر از مقوای اترک خواهد بود.»
بهرامی مزیت‌های استفاده از مقوای ایرانی را برمی‌شمرد: «مهم‌ترین هدف استفاده از مقوای ایرانی، حمایت از صنایع داخلی بوده است. دومین عاملی که باعث می‌شود از مقوای ایرانی استفاده کنیم این است که در مواقع بحرانی خرید از شرکت ایرانی مطمئن‌تر است، چون بعد مسافت وجود ندارد و با سرعت بیشتری جنس به دست ما می‌رسد.»
مدیر بازرگانی شرکت پاکشوپس از مذاکرات با مهندس رضازاده به بررسی کیفی مقوای اترک می‌پردازد: «متاسفانه ضخامت مقوای اترک در مواردی مشکلاتی داشته است. برای مثال در همه سطوح یکنواخت نبوده و در بعضی موارد گرماژ مقوا متفاوت بوده است. کوتینگ روی مقوا هم می‌تواند بهتر از این باشد.
گاهی مقواها برش‌های متفاوتی دارند که باعث نارضایتی چاپخانه‌ها می‌شود. درجه شقی در کل مقواهای خریداری شده یکسان نیست. بعضی از آنها از میزان شقی خوبی برخوردارند و بعضی دیگر قابل قبول نیستند. حیف است که این مشکلات موردی، به اعتبار کارخانه‌ای مهم لطمه بزند.
شرکت اترک قابلیت تولید مقوای خوب را دارد، ولی در حال حاضر به دلیل اینکه مشتری در نوبت دارد، این مشکلات را جدی نمی‌گیرد. شاید اگر روزی رقابت زیاد شود شرکت اترک هم به کیفیت محصول تولیدی خود توجه بیشتری نشان دهد. همانطور که می‌دانید مواد اولیه‌ای که مقوا از آن ساخته می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار است. انواع آخال در بازار وجود دارد که هر چه در تولید مقوا از آخال کاغذهای سفیدتر استفاده شود، مقوای مرغوب‌تری خواهیم داشت. هرچه از آخال کاغذهای سفید و یا گلاسه استفاده شود، خروجی با کیفیت‌تری خواهیم داشت. کاغذهای سفید به علت اینکه دست اول (Virgin) هستند، الیاف بلندی دارند و برای بار اول است که بازیافت می‌شوند. الیاف بلند کمک می‌کند که مقوا استحکام بهتری داشته باشد.»
وی به مشکلی که حالا حل شده نیز اشاره می‌کند: «خوشبختانه حدود یکسال است که مقواها را به صورت شیت از شرکت اترک دریافت می‌کنیم، ولی قبل از آن به صورت رول تحویل داده می‌شد که مشکلات زیادی برای شیت کردن آن داشتیم.»
موارد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد براقیت، یکنواختی سطح و چاپ‌پذیری مقواست. در تولید جعبه پودر نکته حایز اهمیت این است که مقوا باید قابلیت شکل‌پذیری جعبه را داشته باشد و بتواند به شکل جعبه عرضه شود. همچنین باید به میزان رطوبت‌پذیری مقوا توجه شود، چون به طور معمول جعبه‌های پودر در محیط‌های مرطوب قرار می‌گیرند. در واقع ما استاندارد خاصی داریم که بر مبنای آن مقوا را خریداری می‌کنیم.»
وی مشکلات چاپخانه‌ها با مقواهای ایرانی را مورد بررسی قرار می‌دهد: «مشکلات چاپخانه‌ها با مقواهای ایرانی تاحدی بیشتر از مقواهای خارجی است. سرعت ماشین چاپ برای مقوای ایرانی به اندازه مقوای کره‌ای نیست. طبق صحبت چاپخانه‌ها استفاده از مقوای ایرانی باعث کاهش سرعت ماشین چاپ می‌شود.
بعضی چاپخانه‌های مجری سفارش‌های ما می‌گفتند که سطح مقوای ایرانی یکنواخت نیست و پرز دارد. در خط تولید مقوای کره‌ای سیستم وکیوم وجود دارد که پرز مقوا را مکش کرده و آن را می‌گیرد، خوب است مقوای اترک نیز به این مهم، توجه بیشتری مبذول دارد. این پرزها دشمن سیلندر چاپ و پلیت هستند و تعداد دفعات توقف ماشین و تمیز کردن آن را بالا می‌برند. وقتی که ضخامت مقوا درکل سطح یکسان نباشد، خروجی چاپ خوبی را هم نخواهیم داشت، در عین حال ضایعات مقوا بیشتر می‌شود.»
بهرامی اندازه شیت مقوای تولید پودر را توضیح می‌دهد: «اندازه شیت مقوای مورد مصرف ما به ماشین چاپ بستگی دارد. دو سایز برای اندازه شیت وجود دارد که سایز کوچک آن 82×5/65 سانتی‌متر و سایز بزرگ آن 122×5/82 سانتی‌متر است. خروجی شیت کوچک 4 جعبه و خروجی شیت بزرگ 9 جعبه است.
قیمت مقوای یک جعبه خالی پودر با ارز مبادله‌ای 100 تومان است. هزینه چاپ هر جعبه از 10 تا 35 تومان متغیر است. در کل حدود 7 تا 9 درصد از قیمت محصول نهایی، بابت قیمت جعبه چاپ شده است.»
مدیر بازرگانی پاکشو در پایان پیشنهاداتی جهت بهتر شدن مقوای پشت طوسی ایرانی می‌دهد: «شرکت اترک در شروع فعالیت خود با مشورت مصرف‌کنندگان و چاپخانه‌داران به مشکلات مقوای خود پی برده و در جهت رفع مشکلات گام برداشت و محصول خروجی با کیفیتی تولید کرد.
در بازه زمانی که محصول شرکت اترک جوابگو بود، ما و تعدادی از تولیدکنندگان شوینده خرید مقوا از خارج را حذف کرده و فقط از مقواهای شرکت اترک استفاده میکردیم و کاملا به این شرکت متکی شدیم. ولی در مقطعی نیازهای ما برآورده نشد. مثلا شب عید سال گذشته اترک مقوای ما را نمی‌توانست تامین کند و ما در بازار به دنبال خرید مقوا می‌گشتیم.
در حال حاضر مقوای تولیدی شرکت اترک به اندازه نیاز داخل کشور نیست. یکی از دلایلی که شرکت‌های تولیدکننده پودر به سمت واردات رفتند این بود که اترک نمی‌توانست میزان مقوای مورد نیاز آنها را با کیفیت مطلوب، تامین کند. اگر شرکت اترک پالپ مورد استفاده برای تولید مقوا و کیفیت مقوای تولیدی خود را مورد بررسی قرار دهد، می‌تواند بازار داخلی را به طور با ثبات در اختیار داشته باشد.»
کارشناس چاپ و بسته‌بندی بهداد شیمی: مقوای ایرانی و خارجی؛ کیفیت، قیمت و شرایط فروش
محسن سعیدجو کارشناس چاپ و بسته‌بندی شرکت بهداد شیمی، نحوه بسته‌بندی محصولات این شرکت و مشکلات آن را توضیح می‌دهد: «برای بسته‌بندی محصولات به خصوص پودر شوینده، از مقوای پشت طوسی استفاده می‌کنیم. سه سال گذشته برای بسته‌بندی صابون دست و صورت از مقوای پشت سفید استفاده میکردیم که با توجه به رقابتی بودن بازار شوینده‌ها و هزینه بالا، دوباره به سمت استفاده از مقوای پشت طوسی روی آورده‌ایم.»
سعیدجو کیفیت مقوای خارجی را بهتر از مقوای ایرانی ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «زمانی که شرکت اترک شروع به کار کرد، مدیرعامل شرکت بهداد شیمی تاکید داشت مقوای مورد نیاز را از این شرکت تامین کنیم. پس از بررسی‌های انجام شده حدود 2000 تن مقوا از شرکت اترک خریداری کردیم. اما به دلیل مسایل کیفی، قیمت و شرایط فروش، از زمستان سال گذشته همکاری با این شرکت ادامه نیافت. سالیان گذشته از چین، عربستان، اتریش، آلمان، اندونزی، کره و ایران مقوا خریداری کرده‌ایم. هنگامی که محصول چاپ شده از چاپخانه می‌آید باید مشخص کرد که با چه گرماژی و با مقوای کدام شرکت سازنده تولید شده است. در لابراتوار خودمان کیفیت و درصد ضایعات با سایر مقواها مقایسه می‌شود. بر اساس این اطلاعات و دریافت نظر چاپخانه‌ها، مناسب‌ترین مقوا را انتخاب می‌کنیم.»
می‌پرسیم مشکلات مقوای ایرانی به طور مشخص کدامند؟ «عمده‌ترین مشکل ما با مقواهای ایرانی، عرضه آن به صورت رول بود که به تازگی شنیده‌ام این مشکل برطرف شده است. هنگامی که مقواها را به صورت رول دریافت میکردیم، فرایند دیگری به چرخه کاری ما اضافه می‌شد. رول‌ها را به رول بازکنی می‌فرستادیم تا به صورت شیت درآیند. این مرحله علاوه بر ضایعات بالا، مشکلات دیگری نیز داشت. مقواهای شیت که به چاپخانه فرستاده می‌شد، گونیا نبود و تغییر اندازه اضلاع آن بسیار مشهود بود. به علت مناسب نبودن تیغ برش پرز زیادی ایجاد می‌شد که در فرایند چاپ مشکلاتی را ایجاد می‌کرد. ما برش رول‌های مقوا را به کارخانه شیت کنی در جاده شورآباد می‌فرستادیم؛ محلی که روی آن هیچ‌گونه نظارتی وجود نداشت. به همین دلیل مقواهایی که تحویل می‌دادند ممکن بود کثیف و همراه گردوغبار باشد، در بعضی موارد حتی مقواها روغنی و شیرینک نشده به دست ما می‌رسید.
مشکل دیگر مقوای ایرانی که گاهی مشاهده می‌شد، وجود اجسام خارجی در بافت مقوا بود. ضخامت در کل سطح مقوا یکسان نبود و راندمان کار چاپخانه را پایین می‌آورد، در حالی که چاپخانه باید کار را زود انجام دهد تا صرفه اقتصادی داشته باشد. چون تیراژ کار جعبه پودر هم بالاست، چاپخانه‌ها ترجیح می‌دهند از مقوای چینی و عربستانی استفاده کنند.
سوالی که برای من مطرح است، این است که چرا دولت در کشور برای تولید مقوا سرمایه‌گذاری نمی کند. در سال‌های گذشته حدود 2 تا 3 سال از عربستان مقوا خریداری میکردیم. عربستان کشوری نیست که جنگل و درخت داشته باشد، ولی شرکت‌های اروپایی در این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند و این کشور تولیدکننده مقوا با برند و مشخصات غربی شده است.
باید واقع‌بینانه گفت شرکت اترک با توجه به اینکه هزینه‌های زیادی را صرف تجهیز کارخانه کرد، ولی نتوانست انتظارات را برآورده کند و ما هنوز با مشکل تهیه مقوا روبه‌رو هستیم.
اگر دولت در کنار شرکت اترک مجموعه دیگری را راه‌اندازی کند تا کمی از مشکلات بازار رفع شود، کمک شایانی به تولیدکنندگان می‌شود.»
سعیدجو شرایط خرید مقوا را اینگونه بیان می‌کند: «اوایل مقایسه‌ای بین قیمت مقوای ایرانی و مقواهای خارجی داشتیم و به این نتیجه رسیدیم که قیمت آن مناسب است، کم‌کم قیمت‌ها افزایش پیدا کرد و به جایی رسید که در حال حاضر مقواهای وارداتی اگر ارزان‌تر از مقواهای ایرانی نباشد، هم قیمت آن است. به همین دلیل عقل حکم می‌کند که از مقوای کره‌ای که از نظر کیفیت هم بالاتر است، استفاده کنیم و جعبه‌های با کیفیت‌تری داشته باشیم.
به تازگی اداره استاندارد از جعبه‌های موجود در بازار نمونه تهیه می‌کند و آن را مورد آزمایش قرار می‌دهد. اگر جعبه‌ها مقاومت و کیفیت لازم را نداشته باشد، شرکت تولیدکننده باید پاسخگو باشد. پس به این نتیجه رسیدیم که از مقواهای استاندارد استفاده کنیم. البته شرکت تولیدکننده مقوای ایرانی موارد استاندارد را گذرانده و گواهینامه استاندارد را دارد، ولی در عمل مقوای خارجی بهتر است.
طبق صحبت با مسوولان شرکت اترک با بالا رفتن قیمت ارز و آخال، قیمت مقوا هم به صورت پلکانی بالا رفت تا جایی که به قیمت مقوای خارجی رسید، ولی کیفیت آن هیچ‌وقت به مقوای خارجی نرسید.»
کارشناس چاپ شرکت بهداد شیمی استاندارد مقوا را برای تولید جعبه پودر چنین بیان می‌کند: «از نظر بهداشتی استفاده از مقوای پشت طوسی مشکلی ایجاد نمی‌کند. چون محصولی که در آن می‌ریزیم نیاز ندارد با مقوای فودگرید بسته‌بندی شود. اداره استاندارد ویژگی‌هایی مانند شقی، لعاب روی مقوا، مقاومت طولی و عرضی مقوا را اندازه‌گیری می‌کند.
تولیدکننده مقوا به این موضوع توجه نمی‌کند که مقوا برای بسته‌بندی چه محصولی استفاده می‌شود و فقط استاندارد خود مقوا را در نظر می‌گیرد. در اینجا ما مجبور هستیم محصولی در جعبه بریزیم که رطوبت بالایی نداشته باشد و مقوا تغییر شکل ندهد.
برای محصولات مختلف از گرماژ مختلفی از مقوا استفاده می‌کنیم. مقوای جعبه‌های خمیردندان و صابون 300 گرمی است، البته جعبه‌های صادراتی با مقوای 150 گرمی تولید می‌شوند. برای بسته‌بندی بقیه محصولات از مقوای 350 گرمی استفاده می‌شود.
اندازه ورقی که برای چاپ جعبه پودر استفاده می‌کنیم 120×83 سانتی‌متر است که 9 جعبه پودر از آن به دست می‌آید.»
مشکلات شما با چاپخانه‌ها چیست؟ مشکلات بیشتر بر سر مسایل کیفی چاپ است. هر سه ماه یک بار چاپخانه‌ها را بر اساس ضایعات و کیفیتی که به ما می‌دهند رتبه‌بندی می‌کنیم و بر این اساس با آنها کار و یا قطع همکاری می‌کنیم.
آیا مرکب مورد استفاده محصولات شما باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد؟ برای ما خیلی مهم نیست که از مرکب‌های چه برندی استفاده می‌کنیم؛ مهم کیفیت محصول نهایی است که به ما تحویل می‌دهند و این به چاپخانه بستگی دارد که بر اساس هزینه‌هایش از چه نوع مواد اولیه استفاده کند.
اداره استاندارد بررسی‌های لازم را نسبت به محصولی که در بازار است انجام می‌دهد. چه بسا جعبه را باز کند و محصول موجود در جعبه را بررسی کند که آیا مرکب به آن منتقل شده است یا نه. بعضی تولیدکنندگان صابون برای جلوگیری از نفوذ مرکب، آن را وکیوم می‌کنند، یا با سلفون می‌پوشانند و بعد در جعبه قرار می‌دهند. در بعضی موارد هم از جعبه‌های پشت سفیدی که داخل آن سلفون لمینیت شده است استفاده می‌کنند و بعد صابون را درون جعبه می‌گذارند. به‌طور عمده حساسیت و دقت روی صابون بیشتر است. برای دریافت گواهی حمایت از حقوق مصرف‌کننده، عواملی همچون نظر مصرف‌کننده، کیفیت محصولات و نوع بسته‌بندی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد
