ورمی کمپوست طلای سیاه

 بارشدروزافزون جمعيت،افزايش سطح رفاه و تنوع كمي وكيفي درمصرف موادغذايي،توسعه صنايع تبديلي ورشدپديده شهرنشيني،دفع زباله ومواد زايدآلي به يك مشكل به ويژه درشهرهاي بزرگ تبديل شده است. امروزه فرآوري مواد زايد آلي به سه روش سوزاندن، دفن در محل هاي خاص و بازيافت يا استفاده مجددانجام مي پذيرد.روش بازيافت علاوه بر اينكه در حفظ محيط زيست و كاهش آلودگي موثر است مي تواند مواد زايد را به عنوان مواد خام، مجددادر چرخه مصرف قراردهدوازتخريب بيشتر محيط زيست پيشگيري كند. از بين انواع محصولات بازيافتي ميتوان به ورمي كمپوست (vermicompost) يا كمپوست كرمي كه در كشورهاي مختلف جهان با استقبال گسترده اي روبه رو شده است، اشاره كرد.
ورمي كمپوست چيست؟
ورمي كمپوست، عبارت است از كود آلي بيولوژيك كه دراثر عبور مداوم و آرام مواد آلي در حال پوسيدگي از دستگاه گوارش گونه هايي ازكرم هاي خاكي ودفع اين موادازبدن كرم،حاصل مي شود.اين موادهنگام عبور از بدن كرم آغشته به مخاط دستگاه گوارش (موكوس)، ويتامين ها و آنزيم ها شده كه در نهايت به عنوان يك كودآلي غني شده وبسيارمفيدبراي ساختمان وبهبود عناصر غذايي خاك، توليد و مورد مصرف واقع مي گردد. بنابراين، ورمي كمپوست عبارت است از فضولات كرم به همراه درصدي از مواد آلي و غذايي بستر و لاشه كرم ها.
برتري ورمي كمپوست به كمپوست معمولي
ورمي كمپوست ماده اي شبيه به پيت(peat)است كه به خوبي تغييرفرم يافته وساختار،تخلخل، تهويه، زه كشي و ظرفيت نگهداري رطوبت آن در حد آلي مي باشد. توليد ورمي كمپوست تعداد ريز موجودات بيماري زاي گياهي (pathogenic microganisms) را به شدت كاهش داده و بنابراين از اين نظر برتري نسبي به كمپوست معمولي دارد. توليد كمپوست به عنوان يك فرآيند هوازي منجر به معدني شدن (mineralization) نيتروژن مي شود كه در مورد توليد ورمي كمپوست،استفاده ازكرم هاي خاكي باعث تسريع اين روند مي گردد. فرآيند هوموسي شدن (Humification) كه در مرحله رسيدگي (Maturation stage) كمپوست سازي اتفاق مي افتد، در طول فرآيند توليد ورمي كمپوست، بزرگتر و سريع تر اتفاق مي افتد. كود توليدي در اين روش به علت بالا بودن نسبت كربن به ازت (C/N15) فاقد بوي نامطبوع و فعاليت حشرات مزاحم مي باشد.2700 گونه كرم خاكي، عامل تهيه كمپوست به طور كلي در حدود 2700 گونه مختلف از كرم هاي خاكي وجود دارند كه بسته به موضوع كار و هدف، گونه انتخابي متفاوت خواهد بود.
    اين اهداف مي تواند شامل موارد ذيل باشد:
    1 ـ افزايش حاصلخيزي خاك و بهبود ساختمان و مديريت خاك
    2 ـ افزايش محصول
    3 ـ توليد مكمل غذايي جهت خوراك دام و آبزيان
    4 ـ توليد مواد آرايشي
    مناسب ترين گونه كرم خاكي براي توليد ورمي كمپوست
    به طور مثال گونه Lampite mauritti به منظور مديريت و بهبود ساختمان خاك مورد استفاده قرار مي گيرد. ولي مناسب ترين گونه براي توليدورمي كمپوست،گونه Eisenia foetida بوده كه به رنگ قهوه اي مايل به قرمز و كوچكتر از كرم هاي خاكي معمولي مي باشد. كرم ها جزو جانوران هرمافروديت مي باشند، يعني هر كرم اندام هاي نرومادگي راتوامان دارد،ولي نهايتاكرم با اتصال به جفت ديگر از طريق دو كليتلوم(clitellum) و تبادل اسپرم عمل جفت گيري راانجام مي دهد.سپس هركرم يك كيسه تخم ريزي دركليتلوم خود تشكيل مي دهد. (كليتلوم قسمتي برجسته در تنه كرم است و در بند هاي نزديك سر يك كرم بالغ قرار دارد). كيسه هاي تخم ريزي يا همان كوكون ها به رنگ زرد كهربايي بوده و در داخل آن حدود 7-3 نوزاد لارو وجود دارد.
    بنابراين افزايش تعداد كرم ها در هر نسل به صورت تصاعد نسبتا هندسي، خواهد بود. وزن هر كرم بالغ بين 5/0 تا 1 گرم بوده و در هر كيلوگرم حدود 1000 تا 2000 نخ كرم وجود دارد. فاصله بين دو نسل (از تخم تا تخم) در شرايط نرمال حدود 3 ماه بوده و عمر كرم ها بين يك تا دو سال متغير است.
    كاديلاك كرم ها
    گونه ايزينيا فتيوا كه در آن كرم كود و كاديلاك كرم ها نيز گفته مي شود، از بستري كه شامل مواد نيمه پوسيده مانند كود گاوي، كود اسبي (كودها بايد خشك باشند)، كاه و كلش غلات و برخي زايدات و بقاياي گياهي مي باشد، تغذيه مي كند. در داخل اين بستر اصلي مي توان مواد تازه اي چون زايدات سبزيجات و ميوه جات، مواد آلي و قابل تجزيه زباله هاي خانگي، پسماندهاي كارخانجات غذايي و حتي لجن و فاضلاب (به جز فاضلاب صنعتي)، اضافه نمود. رطوبت مطلوب بستر، هوادهي، تغذيه و جلوگيري از سفت شدن بستر و نگهداري PH در حد 8-7 از نكات كليدي در توليد ورمي كمپوست مي باشد.
    كود مرغي براي كرم ها سمي است
     به طور كلي بايد عنوان نمود كه بقاياي آلي غني از نيتروژن به جز كودمرغي كه براي كرم هاسمي است، براي بستر لازم و ضروري است. اين كرم ها در خارج از سفره غذايي حركت نمي كنندوبه همين خاطر جمعيت اين كرم هابسته به دسترسي آنهابه موادغذايي رشدكرده و تثبيت ميشود.اين كرم ها از نور آفتاب و بارندگي گريزان بوده، بايد آنها را از اين دو عامل محافظت نمود.
    روش هاي توليد كمپوست
    روش هاي مختلفي براي توليد ورمي كمپوست وجود دارد كه ساده ترين راه آن، روش پشته اي مي باشد كه براي انجام آن مي بايست:
    1 ـ زميني مسطح، بدون سنگ و كلوخ وخرده شيشه انتخاب و سطح آن را مرطوب و سپس كاملا كوبيد تا سفت شود. علت اين امر جلوگيري از ايجاد هيبريد كرم هاي مورد استفاده با كرم هاي خاكي معمولي و زايل شدن آنها مي باشد.
    2 ـ ايجاد سايبان براي محافظت كرم ها در برابر بارندگي و نور آفتاب
    3 ـ ايجاد پشته اي از كود گاوي نيمه پوسيده به شكل گنبدي به عرض 70 و ارتفاع 50 سانتي متر و طول دلخواه و آبياري فراوان آن به منظور خروج شيرابه كود
    4 ـ ايجاد شيار در طول خط الراس پشته به عمل 15 سانتي متر و ريختن كرم ها به داخل آن و سپس برگرداندن كود روي كرم ها
    5 ـ آبپاشي پشته به صورت روزانه به منظور حفظ رطوبت آن
    6 ـ جداسازي كرم ها از پشته پس از توليد ورمي كمپوست با استفاده از غربال
    كرم ها و كاربرد آن
    همان طور كه در اين مقاله آمده است كاربرد اين كرم ها شامل:
     - مديريت كود در مزارع پرورش گاو، اسب و خرگوش و پسماند كارخانجات توليد لبنيات
    - كاهش زباله هاي مدارس، بيمارستان ها و موسسات
    - تبديل زباله هاي غذايي و جامدات آلي به ورمي كمپوست در مقياس بزرگ
    - استفاده از ورمي كمپوست در بهبود و اصلاح خاك مزراع و گلخانه ها و به تبع آن افزايش كيفيت و كميت محصولات
    - توليد پروتئين كرم به عنوان جيره غذايي آبزيان و طيور با استفاده از خشك كردن و پودر كردن لاشه بدن كرم هاي مسن مي باشد. همچنين استفاده از ورمي كمپوست در تهيه چاي كمپوست توليد مثل كرم ها و به تبع آن افزايش جمعيت كرم ها و فروختن آنها به واحدهاي متقاضي را نيز مي توان افزود.
    توجيه اقتصادي اين طرح
     قيمت هر كيلوگرم كود ورمي كمپوست بسته بندي شده در حدود 400 تومان و قيمت يك كيلوگرم كرم زنده حدود30تا 35 هزار تومان مي باشد. در توليد مكانيزه، قيمت تمام شده هر كيلوگرم بين 100 تا150 تومان بوده و در كشاورزي ارگانيك و كشت هاي گلخانه اي، پاك ترين و مناسب ترين بستر مي باشد كه، سبب بازدهي بيشتر محصولات كشاورزي خواهد گرديد.
    اميد است در كشور ما نيز همچون كشورهاي توسعه يافته به جاي كودهاي شيميايي كه متاسفانه چندين دهه است استفاده از آن در مزارع كشاورزي به طور فزآينده اي رو به گسترش بوده و داراي خطرات زيست محيطي بالقوه و خطرناكي مي باشند، به تدريج از اين كودهاي ارگانيك و طبيعي استفاده شود.واحدتحقیق وتفحص گلوازسینان