ورمی کمپوست چیست
استفاده از كرم‌هاي خاكي جهت بهينه‌سازي -كود كمپوست زباله‌هاي شهري
توانايي كرم‌هاي خاكي در پردازش
مواد زائد آلي و تبديل آنها به كرمي كمپوست به نظر راه حل ايده‌آلي در از بين بردن
زباله‌هاي شهري مي‌باشد. ضمن آنكه در اين فرايند مسائل و مشكلات موجود در كمپوست توليد
شده از زبالة شهري بر طرف شده، يك منبع پروتئين ارزان قيمت بدست مي‌آيد و در نهايت
باعث ايجاد اشتغال و رونق اقتصادي مي‌گردد.دراين طرح با استفاده از دو روش پرورشي
(حوضچه‌اي و پشته‌اي) اقدام به پرورش كرم‌هاي خاكي نموديم، PH مناسب 7/5ـ7، رطوبت 65ـ70 درصد و بهترين دما بر آنها C23 بود. در هر دو آزمايش از كمپوست زبالة شهري سازمان بازيافت
بعنوان غذا و بستر اصلي كرم‌هاي خاكي استفاده شد. نتايج بدست آمده نشان دهندة آن
بود كه رشد كرم‌هاي خاكي در زبالة شهري قدري با تأخير نسبت به ساير مواد زائد آلي
(مانند كود گاوي) انجام مي‌شد و به آب كمتري جهت مرطوب شدن نياز داشت. بيوكمپوست
حاصل از فعاليت‌هاي كرم‌هاي خاكي كاملاً با مواد اوليه متفاوت بوده و از نظر خواص
فيزيكي و شيميايي و بيولوژيك تغيير يافته بود، به گونه‌اي كه كرمي كمپوست توليد
شده فاقد بو، عوامل پاتوژن داراي دانه‌بندي يكنواخت بوده و خصوصيات شيميايي مناسب‌تري
براي رشد گياهان زراعي پيدا كرده است.
1ـ مقدمه
استفاده از كرم‌هاي
خاكي براي تبديل پسماندهاي خانگي به كود بيولوژيك كمپوست، ديگر ايده
جديدي نيست و اين كار مدتها پيش در ايالت متحده امريكا، ژاپن و ساير
كشورهاي اروپايي و آسيايي به اجرا در آمده است و در حال حاضر اين كشورها براي
توجيه اقتصادي آن برنامه‌ريزي گسترده‌اي انجام داده‌اند.ترويج كمپوست‌سازي
از پسماندهاي آلي در خانه‌‌ها، پيامدهاي مفيد زيست محيطي گسترده‌اي در بر خواهد
داشت چرا كه احتياج به حمل و جمع‌آوري زائدات نداشته و هزينه مربوط به حمل
و نقل از هزينه‌هاي شهري حذف مي‌گردد همچنين اثرات منفي مانند سوزاندن و
يا تخريب خاك را بدنبال ندارد.بعبارتي مي‌توان گفت كه كرم‌هاي خاكي با
تبديل پسماندهاي آلي ( كود حيواني، ضايعات كشاورزي، زباله‌‌ها و...) محيط
زيست ما را از هر گونه آلودگي حفظ مي‌نمايند و در واقع يك مدافع بسيار خوب
براي محيط زيست سالم مي‌باشند زيرا تمامي روشهاي بكار گرفته شده، توسط آنها مناسب
و حافظ اكولوژي طبيعي خاك است. كمپوست توليد شده توسط شهرداري داراي بوي
نامطبوع، بافت ناهمگون و PH متمايل به اسيدي مي‌باشد،
علاوه بر اينها هزينة بالاي توليد آن باعث شده در مقايسه با ساير كودهاي آلي قابل
رقابت نباشد.
در كارخانه سوداك(Sovadac)در جنوب فرانسه با استفاده از
روش كرمي كمپوست كه از سال1991به اجرا گذاشته شده است. اين كارخانه 20 تن مواد
زائد خانگي را در روز فرآيند مي‌كند. بدين ترتيب كه پس از جداسازي فلزات، شيشه‌ها،
پلاستيك‌ها، منسوجات، كاغذ و مقوا، باقي زائدات به طريق هوازي به كمپوست تبديل مي‌شود
و دماي محيط كمپوست تا 70 درجه سانتي‌گراد نيز مي‌رسد و در نتيجه پاتوژن‌ها و ديگر
موجودات آلي زيان‌آور آن از بين مي‌روند. پس از اين مراحل، زائدات براي پردازش
بيشتر به 36 مخزن كه هر يك ظرفيت 15 تن را دارند، ارسال مي‌شوند، آنگاه يك تا 2000
ميليون كرم قرمز از نوع E.anderi به آن اضافه مي‌شود.
مثال ديگـري در اين زمينه شركت
توسعه كود كمپوست كارناتاكا (Karnataka) مي‌باشد. اين شركت واقع در
شهر بنگلور هندوستان بوده و براي توليد دويست تن كود كمپوست در روز طراحي شده است
ولي عملاً فقط روزانه بين 90 تا 100 تن زباله (در حدود چهارده درصد كل زباله)
روزانه تحويل اين شركت مي‌شود.
در سامانه هندي براي تهيه يك تن
مواد آلي (كود بيولوژيك كمپوست) در روز نيازمند هزار و پانصد متر مربع (m2 1500 فضا و 6 نفر كارگر مي‌باشند
و با اين روش ساليانه در حدود 70 تن كرم خاكي توليد مي‌نمايند. در حال حاضر شركت
توسعه كود كمپوست كارناتاكا از يك كشاورز هندي، هر تن كرمي كمپوست را به قيمت 1000
روپيه خريداري مي‌نمايد. كيسه‌هاي 50 كيلوگرمي كرمي كمپوست اين شركت كه جنبه
صادراتي نيز دارد به قيمت 50 دلار در بازارهاي جهاني، طرفداران بسياري دارد.
2ـ روش‌ها و ابزار
كشتكاران كرم خاكي
در جهان روشهاي متفاوتي را براي توليد خود اتخاذ كرده‌اند، بگونه‌اي‌كه از فنّاوري‌هاي
ساده در مقياس كوچك و با نيروي انساني زياد تا روشهاي پيچيده مكانيزه در مقياس
گسترده و راكتورهاي جريان پيوسته، متفاوت مي‌باشند و اين امر بيشتر به فنّاوري،
امكانات موجود و اقتصادي بودن روش مورد استفاده بستگي دارد.
در اين طرح ما با
يك فنّاوري بسيار ساده و در مقياس كوچك توليد كرم خاكي و بيوكمپوست را با
استفاده از وسايلي مانند بيل، فرغون، صندوقهاي چوبي، گوني كتاني و سرند دستي شروع
نموديم. فعاليت‌ها قابل تقسيم به دو بخش كاملاً مجزا مي‌باشند كه عبارتند از:
الف:
پرورش در صندوقهاي چوبي
جهت تطابق كرم‌هاي
خاكي با شرايط آب و هوايي و اقليمي منطقه ابتدا يكسري از كرم‌هاي خاكي
گونه E.Fetida در درون صندوقهاي چوبي به ابعاد30‚40‚50
تكثير مي‌گرديدند و سپس تعداد اين صندوقها افزايش مي‌‌يافت تا آنجائيكه آماده
براي شرايط بيرون از صندوق گردند.
صندوقها
را با محتويات كود دامي و كمـپوست زباله‌شهري پر نموديم. كود دامي و كمپوستي
شهري كه قرار بود بعنوان بستر استفاده شود ابتدا سرند شده تا سنگ و قطعات
درشت نامطلوب مانند شيشه، پلاستيك و... از آن جدا گردند در همينجا لازم
بذكراست كه كود كمپوست تهيه شده از سازمان بازيافت حاوي مقادير بسيار
زيادي شيشه خرده بود كه امكان جداسازي كامل آنها از بستر نبود حدودا پس از
45روز، كرم‌هاي خاكي آورده شده تكثير و رشد و نمو كافي نموده بودند.
ورمي كمپوست، عبارت است ازكودآلي بيولوژيك كه دراثرعبور مداوم و آرام موادآلي درحال پوسيدگي از دستگاه گوارش گونه هايي از كرم هاي خاكي و دفع اين مواداز بدن كرم،حاصل مي شود. اين مواد هنگام عبور از بدن كرم آغشته به مخاط دستگاه گوارش (موكوس)،ويتامين ها و آنزيم ها شده كه در نهايت به عنوان يك كودآلي غني شده وبسيارمفيدبراي ساختمان وبهبود عناصر غذايي خاك، توليد و مورد مصرف واقع مي گردد. بنابراين، ورمي كمپوست عبارت است از فضولات كرم به همراه درصدي از مواد آلي و غذايي بستر و لاشه كرم ها.
برتري ورمي كمپوست به كمپوست معمولي
ورمي كمپوست ماده اي شبيه به پيت است كه به خوبي تغييرفرم يافته وساختار،تخلخل،تهويه، زه كشي و ظرفيت نگهداري رطوبت آن در حد آلي مي باشد. توليد ورمي كمپوست تعداد ريز موجودات بيماري زاي گياهي را به شدت كاهش داده و بنابراين از اين نظربرتري نسبي به كمپوست معمولي دارد. توليد كمپوست به عنوان يك فرآيند هوازي منجر به معدني شدن نيتروژن مي شود كه در مورد توليد ورمي كمپوست،استفاده ازكرم هاي خاكي باعث تسريع اين روند مي گردد. فرآيند هوموسي شدن كه در مرحله رسيدگي كمپوست سازي اتفاق مي افتد، در طول فرآيند توليد ورمي كمپوست، بزرگتر و سريع تر اتفاق مي افتد. كود توليدي در اين روش به علت بالا بودن
نسبت كربن به ازت فاقد بوي نامطبوع و فعاليت حشرات مزاحم مي باشد.2700گونه كرم خاكي، عامل تهيه كمپوست به طور كلي در حدود 2700 گونه مختلف از كرم هاي خاكي وجود دارند كه بسته به موضوع كار و هدف، گونه انتخابي متفاوت خواهد بود.
اين اهداف مي تواند شامل موارد ذيل باشد:
1 ـ افزايش حاصلخيزي خاك و بهبود ساختمان و مديريت خاك
2 ـ افزايش محصول
3 ـ توليد مكمل غذايي جهت خوراك دام و آبزيان
4 ـ توليد مواد آرايشي
مناسب ترين گونه كرم خاكي براي توليد ورمي كمپوست
به طور مثال گونه Lampite maurittiبه منظور مديريت و بهبود ساختمان خاك مورد استفاده قرار مي گيرد. ولي مناسب ترين گونه براي توليدورمي كمپوست،گونه Eisenia foetida بوده كه به رنگ قهوه اي مايل به قرمز و كوچكتر از كرم هاي خاكي معمولي مي باشد. كرم ها جزو جانوران هرمافروديت مي باشند، يعني هر كرم اندام هاي نرومادگي راتوامان دارد،ولي نهايتاكرم با اتصال به جفت ديگر از طريق دو كليتلوم و تبادل اسپرم عمل جفت گيري راانجام مي دهد.سپس هركرم يك كيسه تخم ريزي دركليتلوم خود تشكيل مي دهد. (كليتلوم قسمتي برجسته در تنه كرم است و در بند هاي نزديك سر يك كرم بالغ قرار دارد). كيسه هاي تخم ريزي يا همان كوكون ها به رنگ زرد كهربايي بوده و در داخل آن حدود 7-3 نوزاد لارو وجود دارد. بنابراين افزايش تعداد كرم ها در هر نسل به صورت تصاعد نسبتا هندسي، خواهد بود. وزن هر كرم بالغ بين 5/0 تا 1 گرم بوده و در هركيلوگرم حدود 1000 تا 2000 نخ كرم وجود دارد. فاصله بين دو نسل (از تخم تا تخم) درشرايط نرمال حدود 3 ماه بوده و عمر كرم ها بين يك تا دو سال متغير است.
