بحران آب یا بحران مدیریت آب!؟

اگر در سالیان گذشته بحران کم آبی بیخ گوش خاورمیانه بود،در شرایط فعلی در دل خاورمیانه خشکی و کم آبیچمبره زده، معضلی که تمامی ابعاد حیات را تحت تاثیر قرار می دهد و در صورت تداوم وضعیت موجود شاهد پایداری همیشگی بحران ریزگردها در خاورمیانه و ایران خواهیم بود.

کارشناسان،صاحبنظران و فعالان بخش خصوصی نسبت به احتمال تشدید ریزگردها هشدار می دهند،ریزگردهایی که یکی از عوامل اصلی شیوع و بروز آن بحران کم آبی و خشکسالی است،البته مساله ریزگردها،صرفا معطوف به کمبود آب نمی شود و عوامل بسیاری در این معضل زیست محیطی تاثیرگذار هستند،اما بخشی از این معضل،شامل کاهش بارش ها و تنزل سفره های زیرزمینی و منابع آبی کشور است.

بطور طبیعی در شرایط کم آبی و بی آبی،پوشش گیاهان بیش از پیش به مخاطره می افتد و سیر گستره بیابانی شدن  تشدید و تسریع می شود.

در حال حاضر،اکثریت قریب به اتفاق تالاب های کشور با خطر کم آبی و خشکسالی مواجه است و همین تالاب ها خود به کانون هایی برای انتشار ریزگردها مبدل شده اند.

حفر بی رویه چاه ها و بحران زیست محیطی

چندی پیش محسن جلال پور،رئیس اتاق ایران در همایشی تحت عنوان روز ملی آب،از بسته شدن 7 هزار و 200 حلقه چاه مجاز در کشور در طول 11 ماهه گذشته خبر داده بود و طبق اظهارات وی،بسته شدن چاه های غیرمجاز با سرعت و شتاب کنونی مستلزم صرف زمان بسیاری خواهد بود.

این در حالی است که همواره در کشور شاهد حفر چاه های غیرمجاز هستیم و در مقایسه ای میان حفر چاه‌های غیر مجاز و بسته شدن آن به این نتیجه می‌رسیم که سرعت حفر چاه‌های غیر مجاز بر میزان و تعداد بسته شدن آن،غلبه دارد .

وی معتقد است در دولت،اثری از فعال شدن دیپلماسی آب مشاهده نمی‌شود و به عقیده وی هنوز مشخص نیست به چه شیوه و روشی به دنبال حل مساله تامین سهم زیست محیطی تالاب های انتهایی رودخانه‌های دجله و فرات خواهیم بود تا حداقل بخش اعظم ریزگردها قابلیت کنترل و مهار را پیدا کنند.

رئیس اتاق ایران در ادامه نسبت به موضوع دیگری نیز هشدار می‌دهد که بسیار تامل برانگیز و مخاطره آفرین به نظر می‌رسد.

وی نه تنها تالاب‌ها و محیط های آبی را مستعد خشک شدن عنوان می کند بلکه تمامی بخش های طبیعی کشور را در معرض این خطر بالقوه قلمداد می‌کند که این امر می‌تواند باعث دائمی شدن پدیده ریزگردها در کشور شود.

توقف طرحی که به مصالح کشور نبود

محمد حسین شریعتمدار،دبیر همایش روز ملی آب،چندی پیش با اشاره به انجام اصلاحات ارضی در سال 1341 عنوان کرد:در واقع با انجام چنین اصلاحاتی،سنگ بنای بحران آبی گذاشته شد و به واقع با تغییر اقلام بهره وری و عدم جایگزینی اقلام مناسب و مدیریت بعد از اصلاحات ارضی،مساله آب آغاز و به تدریج به سمت بحران آبی پیش رفته ایم.

شریعتمدار با بیان تصویب قانون تعیین تکلیف چاه های غیر مجاز در سال 84 و همچنین طرح فدک در سال 90 که مصوبه دولت را نیز به همراه داشت افزود:هر دو قانون مذکور در جهت مصالح آبی کشور نبودند و اتاق ایران توانسته با رایزنی  و تلاش های خود اجرای قانون مورد اشاره را متوقف کند.

قوانین و بند و تبصره به تنهایی قادر به رفع بحران آب نیست

سعدا...نصیری قیداری،دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو نیز با اشاره به لزوم ارائه راهکار ملی برای بحران آب و آگاهی همه افراد جامعه به این بحران تاکید می کند که در برنامه های توسعه و بسیاری قوانین کشور بندهای مختلفی راجع به آب وجود دارد،اما بودن این قوانین به تنهایی کافی نیست و در بهبود شرایط موثر نخواهد بود.

فقدان دسترسی 700 میلیون نفر در جهان به آب سالم

مک گیور،دبیر برنامه بین الملل علوم زمین یونسکو،بحران آب را موضوعی اساسی با مقیاس گسترده توصیف می‌کند و این در شرایطی است که بخش بسیاری از مناطق،مانند جزایر موجود در سطح دنیا منابع آب شیرین خود را از دست داده‌اند و برخی دیگر از مناطق نیز رو به خشکی هستند و این اتفاقات در شرایطی در حال رقم خوردن و فراگیری است که با بهره‌گیری از علوم جدید می‌توان از تداوم روند شور شدن و خشکی ذخایر آبی جلوگیری کرد.

ایرینا بوکوآرا،مدیر کل یونسکل در پیامی به این همایش با بیان اینکه هنوز 700 میلیون نفر در جهان به آب طبیعی و سالم دسترسی ندارند عنوان می کند که توسعه تنها با تامین آب محقق نمی‌شود بلکه تامین بهداشت محیط اشتغال نیز امر حائز اهمیتی به شمار می‌رود.

وی لازمه عبور از بحران آبی را پذیرفتن بحران آب،پذیرش مسئولیت در برابر آن و درگیر ساختن تمامی ذی‌نفعان این مساله عنوان می‌کند.

برخی از کارشناسان و صاحب نظران معتقدند به ازای هر یک دلار سرمایه گذای در بخش اّب و بهداشت،4 تا 10 دلار کاهش هزینه در بخش سلامت محقق می‌شود.

از سوی دیگر کاهش آب و منابع سفره های زیرزمینی آنچنان نگران کننده است که پیش بینی مخاطرات و خسارات آن امری دشوار به نظر می رسد و این امر موید عمق و حجم آسیب ها و تهدیداتی است که در آینده بی آبی و خشکسالی برای مردمان جهان و بخصوص منطقه خاورمیانه با آن همراه و مواجه خواهد بود.

رفع و حل و فصل تهدیدات موجود،صرفا با موعظه،سخنرانی و پند و اندرز میسر نمی شود،برنامه ریزی،هماهنگی و همسویی،عزمی همگانی و البته تامین اعتبارت ویژه،لازمه عبور از معضل کم آبی است،چالشی که حیات را تهدید می کند.