چرا از بیابان‌های ایران برق تولید نمی‌شود؟
سید محمدصادق میرمحمدی ، کارشناس انرژی و مدیر سایت قدرتی به نام برق در الف. نوشت: قرارداد ۲۰۰ میلیارد دلاری عربستان با یک بانک ژاپنی برای ساخت نیروگاه خورشیدی در عربستان عنوان تیتر بسیاری از خبرگزاری‌های جهان در فروروردین ماه بود.
این پروژه قرار است ۱۰۰ هزار شغل مستقیم در عربستان ایجاد کند، ۴۰ میلیارد دلار در هزینه برق عربستان صرفه جویی کند و ۲۰۰ گیگاوات ساعت به ظرفیت برق عربستان در سال ۲۰۳۰ اضافه کند، چیزی در حدود ۴ برابر، هنگام پرمصرف‌ترین زمان مصرف در ایران.
جنگ‌های آینده بشر در زمینه انرژی خواهد بود. میزان تولید انرژی یکی از فاکتور‌های تأثیر گذار در رتبه اقتصادی و توسعه کشورهاست. با این تفاسیر آیا کشور ما ایران توان تولید انرژی خورشیدی در سطح کلان را دارد؟ در ادامه به این سؤال پاسخ داده می‌شود.
جغرافیای ایران
ایران از کشور‌های خشک و کم باران جهان است. دارابودن مساحت وسیعی از بیابان‌های گرم، مزیتی است که می‌تواند مارا بر آن دارد که در آینده کشور از آن استفاده پایدار کنیم.در حال حاضر سطح بیابان ها، کویر‌ها و شنزار‌های کشور ۳۴ میلیون هکتار و مراتع فقیرکویری ۱۶ میلیون هکتار برآورد می‌شود. جمع این دو عدد، عدد ۵۰۰ هزار کیلومتر مربع را به ما می‌دهد. تقریباً ۳۰ درصد مساحت ایران. (ایران دیزرت)
پتانسیل تولید انرژی خورشیدی
هر ۱۰ مگاوات ساعت تولید انرژی فتوولتائیک حدود ۵۰ هزار متر مربع مساحت لازم دارد. (سولار انرژی پنلز). چنانچه ۵۰ درصد مساحت ۵۰ میلیون هکتاری ایران قابل استفاده برای نیروگاه‌های خورشیدی باشد و ۲۰ درصد این مساحت بابت تأسیسات و تجهیزات قدرت و انتقال و زیرساخت‌های برق مورد نیاز باشد، حدود ۳۰ درصد این مساحت یعنی حدود ۱۵۰ هزار کیلومتر مربع و این مساحت توان بالقوه تولید ۳۰ هزار گیگاوات ساعت برق را دارد.
فرهنگ مصرف
کشور ما از نظر فرهنگ استفاده سرانه انرژی جایگاه بسیار بدی دارد. ما حدوداٌ به اندازه چین ۱ میلیارد نفری گاز مصرف میکنیم و به اندازه یک کشور ۲۰۰ میلیون نفری برق مصرف میکنیم. (ویکی پدیا). ۶ برابر میانگین جهانی بنزین و ۲ برابر میانگین جهانی آب مصرف میکنیم.
مصرف بی رویه و فرهنگ غلط ساختاری به حدی است که کارشناسان پیش بینی می‌کنند اصولاً ایران در صد سال آینده چیزی برای سوزاندن و فروختن و مصرف کردن ندارد. پس باید چاره‌ای اندیشید. ۲ راه پیش پای کشور وجود دارد. راه اول تغییر نگرش و فرهنگ جامعه در استفاده درست از انرژی و منابع طبیعی و راه دوم سرمایه گذاری در جهت یافتن راه‌هایی برای بدست آوردن انرژی رایگان و پایدار و تمیز.
سرمایه گذاری صرفاً فرهنگی، مار از پیشرفت مهندسی دنیا عقب می‌اندازد و باعث زیان در آینده می‌شود؛ بنابراین به نظر مؤلف بهترین راه، درکنار راه فرهنگی، استفاده از ظرفیت‌های جغرافیایی کشور و استفاده احسن از این امکانات خدادادی است؛ و در این میان روی آوردن به انرژی خورشیدی در کلان کشور می‌تواند بهترین گزینه باشد.
هزینه‌های انرژی در کشور
ما نزدیک به ۳۰ میلیارد لیتر بنزین در سال می‌سوزانیم (اقتصاد آنلاین). اگر این مقدار در عدد حداقل لیتری ۳۵۰۰ تومان (به دلار الان) قیمت فوب منطقه‌ای ضرب کنیم، مبلغی حدود ۱۰۵ هزار میلیارد تومان در سال فقط در بخش حمل و نقل بنزینی می‌باشد. در بخش گاز ما حدود ۱۹۰ میلیارد متر مکعب در سال گاز مصرف میکنیم (اکو نیوز)؛ که با احتساب ۸ سنت بر متر مکعب قیمت گاز صادراتی ایران، مبلغ ۱۶.۸ دلار که چنانچه دلار را ۷۰۰۰ تومان در نظر بگیریم. حدود ۱۰۶ هزار میلیارد تومان در بخش گاز هزینه می‌شود.
در بخش مصرف برق رتبه ۱۸ دنیا با مصرف سالیانه ۲۱۸ میلیارد کیلو وات ساعت (ویکی پدیا ۲۰۱۴) را داریم. هزینه تولید برق در برخی از نیروگاه‌ها تا ۳۰۰ تومان برای هر کیلو وات ساعت می‌رسد (اقتصاد آنلاین). در برخی اظهار نظر‌ها که از طرف مدیرعامل توانیرگفته شده، ایران ۶۰ میلیارد دلار سالیانه هزینه تولید برق می‌کند (عیارآنلاین).
در بخش سرمایش خانگی حدود ۱۶ میلیون کولر آبی در کشور که هرکدام به طور متوسط در شبانه روز حداقل ۲۰۰ لیتر آب مصرف کنند و چنانچه در سال ۱۱۰ روز روشن باشند حدود ۳۵ میلیارد متر مکعب آب را در سال به مصرف غیر از شرب می‌رسانند. اگر هزینه تولید هر متر مکعب آب ۱۴۰۰ تومان باشد (ایسنا)، ضرب این دوعددحدود ۵ هزار میلیاردتومان هزینه این بخش می‌باشد. این در شرایطی است که کشور دچار بحران حاد کم آبی است. همچنین کمبود آب باعث کاهش توان تولید برق آبی شده و کشور را دچار بحران کم برقی هم می‌کند.
هزینه احداث نیروگاه‌های خورشیدی
هزینه احداث و سرمایه گذاری یک نیروگاه خورشیدی بالاست. طبق نظر انجمن انرژی نو آمریکا درسال ۲۰۱۷ هزینه ساخت یک نیروگاه فتوولتائیک mw ۱۰ حدود ۱۷ میلیون دلار می‌باشد. با احتساب دلار ۴۳۰۰ تومان (نرخ دولتی) برای احداث یک نیروگاه بزرگ ۱۰۰۰ مگاواتی حدود ۷۳۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری لازم است و این هزینه بالایی است. اما با نگاه به هزینه‌های بسیار زیادسالیانه دولت دربخش انرژی این عدد توجیه پذیر می‌باشد. صنعت برق از صنایع زیرساختی می‌باشد و آرزوی هر کشوری است در دنیا به انرژی پاک ارزان و پایدار دسترسی پیدا کند. زیرا این زیرساخت مهم کشور‌ها را به مقاصد مهمی می‌رساند که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.
حمل و نقل
حمل و نقل از ضروریات زندگی امروز می‌باشد. استفاده از وسیله نقلیه در همه جای دنیا رفاه و آسایش را به همراه می‌آورد. اما این رفاه با مخاطراتی از جمله آلودگی هوا، ترافیک، تلفات جانی و مالی همراه است. استفاده از خودرو‌های برقی چاره‌ی کار است. وقتی دسترسی به منابع رایگان انرژی دارید می‌توانید با خیال راحت از خودرو‌های برقی استفاده کنید. خودرو‌های برقی عموماً کوچک اند و سرعت کمی دارند و آلایندگی ندارند.
به این ترتیب مشکل آلودگی هوا، ترافیک و تلفات جانی و مالی به حداقل می‌رسد. حوزه‌ی حمل و نقل بسیار گسترده و سودآور می‌باشد. استفاده از قطار‌های تندرو برقی، اتوبوس‌های برقی و سایر وسیله‌های نقلیه‌ی عمومی راهکار بسیار مهمی در بحث درآمدزایی و افزایش راندمان سیستم حمل و نقل عمومی می‌باشد.
بخش خانگی
استفاده از هیتر‌های برقی، اجاق‌های برقی، آب گرمکن برقی یا خورشیدی، کولر گازی و وسایل برقی به جای وسایل گازسوز می‌تواند علاوه بر ضریب امنیت بالا، مصرف انرژی فسیلی را به حداقل برساند. ضمن اینکه استفاده از کولر‌های گازی مصرف آب را به حداقل رسانده و رفاه بیشتری نیز به همراه دارد.
محیط زیست
استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی باعث کاهش گرمای تولیدی در نیروگاه‌های حرارتی و کاهش آلودگی هوا می‌شود. کاهش انتشار گاز‌های گل خانه یی و کمک به بهبود وضعیت آب و هوایی حفظ منابع آبی، استفاده از تکنولوژی روز جهت تصفیه آب و برگشت به چرخه مصرف (که غالباً انرژی بر هست) از مزایای مهم محیط زیست است.
اقتصادی
کشورما به لحاظ اقتصادی وضعیت مناسبی ندارد. با تغییر رویکرد کلان به سمت انرژی خورشیدی و پوشش بیشتر مساحت بیابان‌ها و کویر‌های ایران با نیروگاه‌های خورشیدی و موارد مطرح شده می‌توان یک انقلابی را در اقتصاد ایجادکرد. کارخانه‌های سازنده‌ی صفحات خورشیدی و ادوات آن دایر شده و شروع به فعالیت می‌کنند.
شرکت‌های تولیدکننده‌ی باتری، کارخانه‌های تولیدکننده‌ی خودرو ولوازم یدکی، واردکنندگان تکنولوژی و در این بین نیاز به خیل عظیمی از نیرو‌های ساده و متخصص می‌که به صورت پیمانکاری یا در مجموعه‌ی شرکت‌ها و کارخانجات شروع به فعالیت می‌کنند. کاهش سریع نرخ بیکاری و رشد اقتصادی از مزایای پیاده سازی این سیستم می‌باشد.
تفاوت سرمایه گذاری اقتصادی در حوزه‌ی صنعت با حوزه‌ی انرژی در این است که در حوزه‌ی صنعت تازمانی که تقاضا وجود دارد تولید و سودآوری هم وجود دارد و به صرفه خواهد بود و زمانی که تقاضا به هر ترتیبی (تحریم، درآمدکم، وضع اقتصادی بد و...) کم یا قطع گردد تولید وسرمایه گذاری انجام گرفته از بین خواهد رفت. اما حوزه‌ی انرژی حوزه ایست با تقاضای همیشه روبه افزایش و نامحدود و بی پایان و زمانی که برای تولید انرژی نیاز به سوخت نداشته باشیم هیچ زمانی سرمایه گذاری، هرچند زیاد از بین نخواهد رفت. در واقع از نظر اقتصادی همواره حوزه‌ی انرژی هزینه‌ی خود را مستهلک خواهد کرد.
مطالب گفته شده در بالا تنها بخشی از مزایای استفاده از انرژی خورشیدی است. پیشنهاد می‌شود از ظرفیت‌های صندوق توسعه‌ی ملی و سرمایه گذاری شریک در سود (فاینانس) خارجی برای تامین مالی این پروژه‌های استفاده شود.
می‌توان بیابان‌های ایران را به صورت بخش بخش و پروژه‌ای به شرکت‌ها در قالب فرصت سرمایه گذاری ارائه کرد و تسهیلات مناسبی را برای آن‌ها مهیا نمود. این پروژه‌ها می‌تواند چشم انداز سی ساله‌ی آینده‌ی ایران باشد، باید شروع کرد تا دیر نشده.
