رئیس انجمن صنایع خورشیدی ایران در گفت‌وگو با مجله «ساختمان»
رئیس انجمن صنایع خورشیدی ایران در گفت‌وگو با مجله «ساختمان»
مافیای نفتی مانع پاگرفتن انرژیهای تجدیدپذیر/ پيش‌بيني بحران کمبود انرژي در آينده‌اي نه‌چندان دور
با وجود ظرفیت‌های فراوان انرژی خورشیدی در ایران و امکان استفاده از این ظرفیت برای اینکه بتواند جای سایر انرژیهای کشور را بگیرد، متاسفانه در مرحله عمل، استفاده از این پتانسیل در کشور ما مورد غفلت واقع شده است.
برای واکاوی این مسئله با دکتر داود فدایی، رئیس انجمن صنایع خورشیدی ایران و نایب‌رئیس انجمن علمی انرژی خورشیدی ایران، به گفت‌وگو نشسته‌ایم که متن آن به شرح ذیل است:
ابتدا درباره ضرورت استفاده از انرژیهای خورشیدی در ساختمان‌ها و کاربردهای انرژی خورشیدی درکشورمان توضیح دهید.
با مصرف بي‌رويه انرژي فسيلي در ساختمان‌ها به‌ويژه ساختمان‌هاي مسكوني و با توجه به افزايش جمعيت، بحران کمبود انرژي در آينده‌اي نه‌چندان دور پيش‌بيني می‌شود.
عملكرد اخير کشورهاي توسعه‌يافته در ساخت‌وساز با هدف کاهش مصرف انرژي‌هاي فسيلي و استفاده از انرژی خورشیدی نشان مي‌دهد اين کشورها، بحران در حال شكل‌گيري را درك کرده و جهت‌گيري‌هاي منطقي و اصولي را در پيش گرفته‌اند.
اين در حالي است که در کشور ما، علی‌رغم سابقه پیشین در معماری خورشیدی، توجه به ساخت‌وساز بر این مبنا کمتر لحاظ شده است و برخلاف پتانسیل فراوان موجود، تجهیزات مرتبط کمتر در ساختمان‌ها استفاده می‌شوند.
از سوی دیگر، آمار و ارقام نشان مي‌دهد ٤٠ درصد از سهم مصرف انرژي کشور به بخش ساختمان اختصاص دارد که اين ميزان در مقايسه با کشورهاي صنعتي ٣ تا ٥ برابر بيشتر است.
در حال حاضر، ایران صادرکننده انرژي‌هاي اصلي مانند نفت و گاز است؛ اما روند رو به افزايش مصرف در داخل نشان‌دهنده اين واقعيت است که در آينده‌اي نه‌چندان دور، تمام اين سرمايه‌هاي ملي بايد به مصرف داخلي اختصاص داده شود.
علاوه بر آن، هزينه‌هاي گرمايش و سرمايش حتي با اعمال يارانه از طرف دولت رو به افزايش است و خانواده‌ها و دستگاه‌هاي دولتي و خصوصي بايد مبالغ هنگفتي را برای تامين گرما يا سرماي فضاي مورد استفاده خود بپردازند.
این در حالی است که با استفاده از اصول بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان‌ها و به‌کارگیری تجهیزات خورشیدی در تامین سرمایش، گرمایش و انرژی الکتریکی ساختمان‌ها، می‌توان بسیاری از مصارف انرژی کشور در این حوزه را پوشش داد.
آیا در این روش، همه انرژیهای روشنایی و سرمایش و گرمایش این سازه از طریق انرژی تجدیدپذیر خورشیدی تامین می‌شود؟
در حوزه روشنایی و تامین برق این قابلیت وجود دارد که تمامی نیازهای یک ساختمان از طریق تجهیزات خورشیدی تامین شود؛ ولی به این نکته باید توجه شود که استفاده از وسایل پرمصرف برقی و اصرار بر تامین برق آنها از خورشید، به دلیل هزینه سرمایه‌گذاری اولیه هنگفت، توجیه ندارد و در مرحله اول باید اصول بهینه‌سازی مصرف انرژی را در ساختمان رعایت و سپس از سیستم‌های برق خورشیدی استفاده کرد.
اما به‌طور معمول، در حوزه برق خورشیدی به دلیل همین هزینه سرمایه‌گذاری در کنار اصول بهینه‌سازی سعی می‌شود به‌صورت مکمل از این سیستم‌ها استفاده شود. توسعه سیستم‌های برق خورشیدی متصل به شبکه به همین دلیل است که در مواقع کمبود یا نبود نور خورشیدی از برق شبکه استفاده می‌شود؛ مگر اینکه دسترسی به برق شبکه میسر نباشد که در این حالت سیستم‌های مستقل از شبکه با استفاده از باتری برای ذخیره الکتریسیته تولیدی و استفاده در شب به کار می‌رود. درخصوص سیستم‌های آبگرمکن خورشیدی برای گرمایش هوا یا تامین آبگرم نیز به همین روال است و به‌طور معمول، برای اطمینان از تامین مداوم نیازهای گرمایشی ساختمان، این سیستم‌ها به‌صورت مکمل استفاده می‌شوند. البته در این حالت نیز در ایران به دلیل آفتاب مناسب، قابلیت استفاده از این سیستم‌ها به‌صورت مستقل حداقل در نه ماه سال وجود دارد.
لطفاً به سابقه سایر کشورها در تولید انرژیهای تجدیدپذیر نیز اشاره کنید.
در حال حاضر، 19 درصد از کل انرژی تولید در جهان از منابع انرژیهای تجدیدپذیر تامین می‌شود و بسیاری از کشورها در سیاست‌گذاری‌های آتی خود، افزایش کاربرد این انرژی‌ها را مدنظر قرار داده‌اند. افزایش سرمایه‌گذاری‌های کشورهای جهان از 232بیلیون دلار در سال 2013 به 270بیلیون دلار در سال 2014 در زمینه انرژیهای تجدیدپذیر و سهم 50 درصدی برق خورشیدی در این سرمایه‌گذاری‌ها، نشانگر توجه روزافزون کشورهای جهان به پتانسیل این منابع انرژی پاک به‌ویژه انرژی خورشیدی در این میان است.
نشانه رشد این توسعه، افزایش ظرفیت تولید برق و آبگرم از خورشید در جهان طبق آخرین آمار ارائه شده است. سیستم‌های برق خورشیدی با رشد سالانه 30 درصدی هم‌اکنون 177 گیگاوات نیروگاه در حال فعالیت در جهان را در اختیار دارد. در این بین، بیشترین ظرفیت تولید متعلق به کشورهای آلمان، چین و ژاپن است. میزان نصب کلکتورهای حرارتی خورشیدی به‌منظور تامین گرمایش در سال 2014، رشدی حدود 20 درصد را تجربه می‌کند که کشورهای چین و ترکیه سهم عمده تولید را در این میان دارند. در کشورهای خاورمیانه، وقتی به آمارهای مرتبط توجه می‌کنیم که سازما‌ن‌های جهانی منتشر می‌کنند، کشورهایی همچون اردن و امارات‌متحده عربی جزء کشورهای برتر این ناحیه در زمینه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر نام برده می‌شوند و از کشور ما سخنی در میان نیست.
این سرمایه‌گذاری‌ها و پیشرفت‌ها در جهان، لزوم توجه به این انرژی به‌ویژه در بخش سیاست‌گذاری‌های ملی را نشان می‌دهد. این موارد در حالی است که علی‌رغم آرمان‌های ایدئال در نظر گرفته شده در این خصوص، سهم استفاده از این انرژی در کشور نزدیک به صفر است و برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران از پتانسیل‌های علمی و فنی موجود در این زمینه به‌ویژه در بخش خصوصی استفاده نمی‌کنند.
آیا استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر به‌ویژه انرژیهای خورشیدی برای استفاده شخصی نیز امکان‌پذیر است؟
در صورتی که استفاده از تجهیزات خورشیدی (آبگرمکن خورشیدی و برق خورشیدی) در ساختمان‌ها را در زمره استفاده شخصی به حساب نیاوریم، بسیاری از تجهیزات هم‌اینک در بازار وجود دارند که هر فرد به‌صورت پرتابل در تامین برق وسایل شخصی خود می‌تواند از آن استفاده کند. ازجمله این موارد می‌توان به شارژر‌های خورشیدی برای موبایل و لپ‌تاپ و تجهیزات الکترونیکی، چراغ قوه‌های خورشیدی، چراغ‌های خورشیدی پرتابل، سیستم‌های پرتابل برق خورشیدی، ماشین‌های خورشیدی و... اشاره کرد.
اگر به همین صورت در تامین انرژی ساختمان‌ها از روش‌های سنتی استفاده شود، به نظر شما چه تهدیدهای در پیش روی ما وجود دارد؟
تهدیدها هم‌اینک نیز خود را نشان داده‌اند؛ بحث اخطارهای خاموشی برق در تابستان به دلیل کمبود آب در سدها به‌عنوان یکی از منابع تولید برق، بحث اخطار قطعی گاز به دلیل مصرف زیاد، بحث آلودگی زیست‌محیطی ناشی از به‌کارگیری منابع سوخت فسیلی به‌ویژه در بحث تامین گرمایش و... همه اینها مواردی هستند که ضرورت توجه به این مبحث را نشان می‌دهند.
آیا به نظرتان زمینه‌های فرهنگی برای بهره‌گیری از سوخت‌های خورشیدی وجود دارد؟
خیر، عموم مردم هنوز با مزایای این انرژی آشنا نیستند. هرچند برنامه‌هایی از این دست در جهت فرهنگ‌سازی به‌صورت پراکنده در رادیو و تلویزیون ساخته می‌شود، اما مداومت‌نداشتن آن، تاثیرپذیری را کاهش داده است. آموزش‌های ما در مدارس در این خصوص متناسب با پتانسیل فراوان این انرژی نیست و نیازمند آموزش‌های کاربردی‌تری در این حوزه هستیم.
به‌طور کلی، برای تجیهز واحدهای مسکونی به سیستم‌های مبدل انرژی خورشیدی چقدر سرمایه لازم است؟
برآورد این هزینه به میزان مصرف هر خانوار از لحاظ نیاز گرمایشی یا تامین برق (عمده تجهیزات پر‌کاربرد خورشیدی) وابسته است و پس از آن، برآورد کلی انجام می‌پذیرد. اما در حالت کلی، هزینه یک آبگرمکن خورشیدی برای تامین آبگرم ساختمان برای خانواری چهار‌نفره، حداقل یک میلیون تومان و یک کیلووات برق خورشیدی متصل به شبکه (بدون باتری) حداقل نه میلیون تومان و یک کیلووات برق خورشیدی مستقل از شبکه (همراه ذخیره باتری برای دو روز ابری)، حداقل پانزده میلیون تومان است.
به نظر جنابعالی، ورود به مسئله انرژیهای تجدیدپذیر برای ایران جذابیت سرمایه‌گذاری دارد و فرصت‌های کسبوکار در این حوزه در کشور ما چگونه است؟
پیش از این در حوزه نیروگاهی، تعرفه‌های مناسبی که برای خرید برق از شبکه از جانب دولت ارائه شده بود و ورود سرمایه‌گذار توجیه داشت؛ اما اخیراً با کاهش تعرفه‌ها، این توجیه‌پذیری نیز زیر سوال رفته است. فرصت کسبوکار مناسب، آن‌گونه که بشود سودآور دانست، به‌جز نیاز به توسعه اقتصادی کلان کشور نیز تنها در صورت توسعه فرهنگ کاربرد این تجهیزات در سطح جامعه فراهم خواهد شد و همه این موارد نیازمند بازنگری سیاست‌گذاری‌های کلان کشور در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر است. البته شرکت‌های بسیاری در این حوزه فعال هستند که پروژه‌های متعددی را اجرا کرده‌اند؛ اما مسلماً پتانسیلی که در کشور در این خصوص وجود دارد، با همراهی سیاست‌گذاران در سطح کلان کشور است که بالفعل خواهد شد و قادر خواهد بود رکن اقتصادی ایران شود.
شما در یکی از مصاحبه‌های خود گفته‌اید مافیای نفتی مانع پاگرفتن انرژی تجدیدپذیر است. لطفاً در این باره بیشتر توضیح دهید؟
تا زمانی که اقتصاد کشور وابسته به نفت است و سهم مناسبی از انرژیهای تجدیدپذیر در طرح جامع انرژی کشور در نظر گرفته نشود، این حوزه قادر نخواهد بود فعالیت موثری داشته باشد. تا زمانی که قیمت‌های حامل‌های انرژی از منابع فسیلی ارزان است، کسی سراغ انرژی تجدیدپذیر نمی‌آید و تا زمانی که درصدی مناسب از سود حاصل از تجارت منابع نفتی به حوزه تجدیدپذیر سر‌ریز نشود، نمی‌توان انتظار داشت با وجود پتانسیل بسیار این منابع، پیشرفتی منطقی و متناسب در این حوزه داشته باشیم. تا زمانی که همچنان صرفاً حرف باشد، بدون عمل و دستور بر روی کاغذ باشد، بدون پشتوانه اجرا، تا سال‌های سال فقط در این مورد بدون گام موثر رو به جلو خواهیم نوشت و خواهیم خواند.
