رقابت آسیایی‌ها در استفاده از انرژی‌های نو
جاه‌طلبی شهرهای بزرگ آسیایی و در نتیجه کشورهای آسیایی این روزها رنگ و بویی تازه گرفته است.
سخن از طرح‌های بلندپروازانه ساخت آسمانخراش‌ها نیست؛ سخن از ساخت و توسعه شهرهای جدیدی مانند پوتراجایا نیست.
این‌بار کشورهای بزرگ جهان با تکیه بر قدرت اجرایی مدیران شهری در تلاش هستند تا نفت را از بازارهای جهانی حذف کنند.
انرژی‌های نو و تجدیدپذیر،بزرگترین سلاح مقابله در دگردیسی تمدنی است.
خورشید،بادو منابع زیست توده،دیگر تنها محدود به یک کشور نیست. تمامی کشورها و شهرهای بزرگ جهان در تلاش هستند تا هر چه بیشتر از این منابع خدادادی استفاده و آینده زمین را نیز بیش از پیش تضمین کنند. روزگار نفت به سرآمده است. اگرچه غوغای دادوستد نفت هنوز هم در بازارهای جهانی وجود دارد، اما این محصول آخرین شعله‌های تمدن نفت‌سوز را روشن می‌کند و چندی دیگر جهان با تکیه بر انرژی خورشید، باد و زیست توده، روشن خواهد شد.تلاش برای استفاده بیشتر از منابع انرژی‌های نو در سراسر جهان امروزه به یک رقابت تمام‌عیار تبدیل شده است. گذشته از چند کشور پیشرو در این عرصه، بسیاری از کشورهای در حال توسعه برای بهره‌مندی بیشتر از منابع انرژی‌های تجدیدپذیر تلاش چشمگیری را آغاز کرده‌اند؛ تلاشی که سهم عمده آن بر عهده مدیریت‌های محلی و شهری است و دولت‌های مرکزی نیز تلاش دارند تا با اعمال سیاست‌های کلان و نظارت گسترده، نحوه و زمان دستیابی به اهداف مورد نظر را کاهش دهند. شاید قاره کهن، بیش از هر جای دیگری رقابت فشرده‌ای برای دستیابی به منابع انرژی‌های پایدار را آغاز کرده است؛ تلاشی که از کوچک‌ترین کشور این قاره -تایوان- گرفته تا بزرگترین کشور آن‌را دربرمی‌گیرد و هر سرزمین به‌دنبال دست یافتن به منابع انرژی‌های تجدیدپذیر است.نفت این روزها بیش از هر زمان دیگری رو به فراموشی است و چشم مردم جهان به انرژی خورشیدی است؛ به باد است و آنچه خود تولید می‌کنند؛ یعنی طلای کثیف. چندان عجیب نیست که 100سال بعد در جایی که امروزه محل دادوستد نفت است، عده‌ای بر سر قیمت منابعی چون زباله و پسماند بر سر هم فریاد بزنند و بورس‌های جهان براساس تولید زباله شهرهای بزرگ به نوسان بیفتد. این یک رؤیای خام نیست؛ این بخشی از واقعیت است که دیر یا زود به حقیقت می‌پیوندد. فقط باید منتظرش باشیم و اتفاقا برای آن روز آماده شویم.
china | چیـــن
چین در سال2013 بزرگترین نیروگاه خورشیدی خود را در ایالت جین‌چانگ به مساحت 48کیلومترمربع و با سرمایه‌ای به ارزش 2میلیارد یوان و با ظرفیت 300میلیون کیلووات ساعت برق به بهره‌برداری رساند. این اقدام چین هشداری جدی برای کاهش بازار مصرفی نفت بوده است. در کنار این نیروگاه، شهرداری‌های شهرهای بزرگ چین مانند شانگهای، پکن و شنزن در تلاش هستند تا با سیاست‌های تشویقی، مالکان ساختمان‌ها را به استفاده از سلول‌های خورشیدی برای استفاده بیشتر از انرژی پاک ترغیب کنند؛ در این راستا نیز دولت مرکزی به ازای هر کیلو وات ساعت برق 0.42یوان معادل 0.049یورو (تقریبا معادل 200تومان) پرداخت می‌کند و خرید تضمینی دارد.
india | هنـــد
کشور هند به‌دلیل نزدیکی به خط استوا و شدت تابش خورشیدی تلاش کرده‌است بیشترین سرمایه‌گذاری را در صنعت برق خورشیدی داشته باشد. از آنجا که هند کشوری گسترده است، ازاین‌رو سیاستگذاری برای استفاده از منابع تجدیدپذیر به‌صورت ایالتی بوده و دولت مرکزی چندان دخالتی در این عرصه ندارد. اگرچه هند تا سال2011 تنها 370مگاوات برق از منابع تجدیدپذیر به‌دست می‌آورد اما در عرض یک سال این ظرفیت را افزایش سه‌برابری داد و به بیش از 930مگاوات ساعت رساند. تلاش برای تأمین انرژی بیشتر از منابع تجدیدپذیر خیلی زود در دستور کار وزارت انرژی‌های تجدیدپذیر هند قرار گرفت. قرار است این کشور تا 2022 به ظرفیت 20گیگاوات ظرفیت برق متصل به شبکه و 2گیگاوات مستقل خارج از شبکه دست یابد که رسیدن به این هدف گام بسیار بزرگی است.
japan | ژاپن
سهم اژدهای خفته در این رقابت امیدبخش اندک نیست. این هیولای تکنولوژیکی در شرق آسیا درست بعد از فاجعه فوکوشیما و بحران نیروگاه هسته‌ای که برایش شکل گرفته، به منابع انرژی فسیلی ازجمله نفت بیشتر روی آورد. اما خیلی زود تلاش چشم‌بادامی‌های جسور و سخت‌سر برای استفاده از منابع تجدیدپذیر آغاز شد. چشم‌بادامی‌ها قصد دارند در یک حرکت حیرت‌آور و در عین حال جاه‌طلبانه تمامی طرح‌های توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر جهان را به چالش بکشند. آنها قرار است تا 2030 در حدود 53گیگاوات انرژی از محل منابع تجدیدپذیر تولید کنند. تا سال2030 نیز آنها می‌خواهند تمامی نیروگاه‌های هسته‌ای خود را از مدار خارج کنند. ژاپن هم مانند بسیاری از کشورهای آسیایی برای خرید تضمینی انرژی تولیدشده از منابع تجدیدپذیر برنامه‌ای جامع دارد. اما جالب است بدانید که بیشترین مشارکت را در تأمین انرژی پاک، شهروندان ژاپنی انجام داده‌اند. به‌نحوی که تا پایان سال2012 در حدود 1.5گیگاوات برق از سوی شهروندان ژاپنی تولید شد و تنها یک سال بعد یعنی2013 دولت ژاپن بیش از 7گیگاوات ساعت برق از شهروندانش خرید کرد. در برابر این هیولای عظیم مشارکت و تکنولوژی هیچ برنامه‌ای یارای برابری ندارد.
indonesia انــــدونـزی
باوجود آنکه اندونزی به‌تازگی به جمع کشورهای عضو اوپک پیوسته اما جمعیت زیاد این کشور و مصرف انرژی زیادتر آن باعث شده است توجه جدی این کشور به سمت انرژی‌های‌نو جلب شود. اندونزی برای ورود به رقابت بازار انرژی‌های نو به نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس روی آورده است و تاکنون وزارت انرژی و منابع معدنی این کشور احداث بیش از 100پروژه به ظرفیت 200مگاوات را در دستور کار دارد. سیاست مشارکتی این کشور هم با خرید تضمینی انرژی به قیمت حدود 250تومان از شهروندان نیز به‌صورت جدی پیگیری می‌شود.
Saudi Arabia عربستان سعودی
بزرگترین بازار در بخش برق خورشیدی بین 6کشور شورای همکاری خلیج‌فارس مربوط به عربستان سعودی است. این کشور برای استفاده کمتر از منابع سوخت‌های فسیلی درنظر دارد تا انرژی خورشیدی و بادی خود را توسعه دهد. عربستان تاکنون تنها کمتر از 20مگاوات ظرفیت نصب شده برق خورشیدی دارد اما در سال2014 نخستین دور مناقصه با ظرفیت 700مگاوات برنامه‌ریزی شده و این مناقصه به‌صورت انحصاری مربوط به پارک‌های خورشیدی به ظرفیت حداقل 5مگاوات است. در شورای همکاری خلیج فارس، کشور عربستان سعودی بدون‌شک مهم‌ترین محرک توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بوده است و قصد دارد ظرفیت سیستم‌های خود را تا سال2020 به 8گیگاوات برساند و تا سال2030 به 16مگاوات توسعه دهد.
malaysia مــالـــزی
قانون خرید تضمینی برق در این کشور توانسته هم‌اکنون در این کشور بخشی از سیاست توسعه انرژی‌های نو را به پیش ببرد. هم‌اکنون مالزی با تولید برق بیش از 60مگاواتی از بخش خصوصی قدم در راه رقابت برای تولید برق از منابع تجدیدپذیر گذاشته است. همچنین سیاست این کشور برای تولید برق تا سال2013 به ظرفیت 482مگاوات رسیده است. اما قوانینی نیز در این کشور وجود داد که اندکی کنترل‌کننده است؛ ازجمله آن افراد حقیقی نمی‌توانند ظرفیت برق بالای 5مگاواتی داشته باشند . با این همه این کشور نیز خیلی آرام و به‌تدریج وارد این رقابت شده است.
هند و واگن‌های انرژی‌زا
تلاش هند برای استحصال انرژی از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی تنها محدود به ساختمان‌ها و مراکز ثابت نیست. هند با اجرای برنامه‌های جدید به سراغ تولید انرژی از خورشید رفته‌است. این کشور به‌دنبال موفقیت حاصل‌شده از پروژه آزمایشی نصب سیستم پنل‌های خورشیدی روی سقف قطارها، برنامه خود را برای حمایت مالی طرحی مشابه ولی در ابعاد بزرگ‌تر انجام داده‌است. گفته می‌شود که دولت این کشور یارانه‌ای را برای راه‌آهن این کشور جهت نصب اینگونه سیستم‌ها قرار داده است. این سیستم‌ها برای تأمین برق روشنایی، تهویه مطبوع و فن‌ها به‌کار می‌روند.
این برنامه به راه‌اندازی 500مگاوات ظرفیت انرژی خورشیدی پشت‌بامی ایستگاه‌های قطار اضافه شده‌است. انتظار می‌رود این برنامه‌ها صرفه‌جویی مالی بزرگی در این کشور ایجاد کند، چراکه راه‌آهن هند خود به‌تنهایی یکی از بزرگترین مصرف‌کننده‌های انرژی این کشور محسوب می‌شود. راه‌آهن هند در سال ۲۰۱۴- ۲۰۱۳ به میزان ۵/۱۷ میلیارد کیلووات ساعت برق مصرف کرده که این مقدار ۸/۱ درصد از کل برق تولیدی این کشور است. برنامه‌ریزی این کشور در بخش راه‌آهن این است که ۱۰درصد از تقاضای برق مورد نیاز خود را از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۲۰ تأمین کند. وزارت راه‌آهن هند در سال گذشته اعلام کرد که در طول ۵ سال آینده یک گیگاوات ظرفیت خورشیدی راه‌اندازی خواهد کرد. با تلاش هند به نظر می رسد که این کشور در حال توسعه خیلی زود بتواند همتای کشور چین به توسعه تامین منابع تجدید پذیر دست پیدا کند.
کشورهای اقیانوسیه
در کنار کشورهای آسیایی، کشورهای اقیانوسیه نیز تلاش گسترده‌ای را برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر آغاز کرده‌اند. بزرگترین منبعی که این کشورها به آن توجه نشان داده‌اند، انرژی خورشیدی است. از آنجا که محل استقرار کشورهای اقیانوسیه در نزدیکی خط استواست، این کشور به‌دلیل داشتن روزهای آفتابی در بخش عمده‌ای از روزهای سال، تلاش دارند تا بیشترین بهره‌وری را از انرژی خورشیدی به‌دست آورند؛ اگرچه تلاش آنان برای استفاده از انرژی آب‌های آزاد نیز قابل توجه است. در سال2013 کل ظرفیت نصب‌شده در سراسر این منطقه 4/4گیگاوات ساعت بود. اما استرالیا تنها در سال2104 ظرفیتی معادل 567مگاوات ساعت برق را نصب کرده و آن‌را به بهره‌برداری رسانده‌است. دقیقا این رقم معادل همان بخشی است که این کشور در سال2013 نصب کرده بود. در واقع استرالیا به تنهایی توانسته به رقم قابل توجه 3806مگاوات ساعت برسد. با توجه به تحقیقات انجام شده اخیر توسط بانک شورای انرژی، تقریبا 15درصد از برق کشور استرالیا در سال 2013توسط منابع تجدیدپذیر تأمین شده است؛ اگرچه این کشور تلاش دارد تا در مزارع بادی بزرگ و همچنین مزارع انرژی خورشیدی بسیار عظیم در صحرای استرالیا، توان تولید انرژی خود را در سال‌های پیش رو افزایش دهد. تلاش این کشور برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر باعث شده است تا هزینه کشور استرالیا برای تأمین انرژی ظرف سال‌های گذشته یعنی از 2013تا2015 تقریبا کاهشی 80درصدی داشته باشد.
آفریقا؛ ثروتمند فقیر
توان اکولوژیکی کشورهایی مانند ژاپن و چین در مقایسه با توان اکولوژیکی کشورهای آفریقایی بسیار محدود است. در واقع کشورهای آفریقایی با توجه به نزدیکی به خط استوا و میزان روزهای آفتابی هر سالشان، توان قابل توجهی در بازیابی انرژی خورشیدی دارند. در واقع آنان در بهشت تولید منابع انرژی تجدیدپذیر زندگی می‌کنند. اما به‌واقع میزان بهره‌مندی آنان از این توان، بسیار حداقل و اندک است. کشورهای آفریقایی شاید در زمینه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر جزو محروم‌ترین کشورها باشند. ظرفیت موجود در آفریقا نزدیک به یک گیگاوات ساعت است. اما از این ظرفیت عظیم کمتر استفاده شده‌است. آفریقای جنوبی با نصب 560مگاوات در مجموع 570مگاوات ظرفیت دارد. این اتفاق در بین کشورهای آفریقایی می‌تواند گامی مهم محسوب شود. به جز آفریقای جنوبی، کشور مراکش نیز به جمع کشورهایی پیوسته که برای استحصال انرژی از منابع خورشیدی آغاز به‌کار کرده است. هرچند مراکش در طول سال‌های گذشته تلاش چشمگیری انجام داده است، اما باز هم توان اکولوژیکی این کشور برای دست یافتن به منابع انرژی بیش از آن‌چیزی است که قابل تصور باشد. مراکش در طول سال‌های گذشته توانسته یک مزرعه بادی با ظرفیت 300مگاوات ایجاد کند. مصر هم موفق شده است با ساخت چند مزرعه خورشیدی ظرفیت 60مگاواتی تولید برق را طی سال‌های گذشته به‌وجود آورد و کل ظرفیت تولیدی‌اش از محل منابع تجدیدپذیر را به 610مگاوات ساعت برساند.
سرمایه‌گذاری جدید
رشد سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو تنها برای استحصال انرژی تجدیدپذیر نیست بلکه براساس پژوهش صورت‌گرفته در مؤسسه بلومبرگ (BNEF) بیانگر این نکته است که وقتی جهان بین سال‌های 2004 تا 2014 دچار بحران اقتصادی شده و بیکاری و رکود اقتصادی تمام کشورهای جهان را دربرگرفته بود، یکی از صنایعی که توانست رشد اقتصادی را در بسیاری از کشورهای جهان تضمین کند، سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی‌های نو بود. بین سال‌های 2004 تا 2014 یعنی در عرض 10سال، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو در سراسر جهان رشدی 5برابری داشت. در سال2004 میزان سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته برای تولید انرژی پاک در حدود 60میلیارد دلار بود که در سال2014 به 310میلیارد دلار رسید. از طرفی سرمایه‌گذاری برای تأمین انرژی از منابع تجدیدپذیر در سراسر جهان روندی رو به افزایش دارد. در این گذار کشورهای در حال توسعه بیشترین سرمایه‌گذاری را برای تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر به اجرا گذاشته‌اند؛ کشورهای در حال توسعه‌ای که دارای جمعیت زیادی هستند و برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو رشدی قابل توجه داشته‌اند؛ به‌نحوی که برزیل، چین و هند به‌ترتیب 88، 32 و 14درصد از کل سرمایه‌گذاری خود را در این مسیر به‌کار گرفته‌اند. دلایل آن هم مشخص است. در واقع این کشورها به‌دلیل آنکه زیرساخت‌های لازم برای تأمین انرژی مورد نیاز جمعیت خود را ندارند و احداث انرژی‌های نو زیرساخت‌های بسیار کمتری می‌برد، به این انرژی‌ها روی آورده‌اند.
سهم 5درصدی ایران از انرژی‌های نو
ایران تنها 5درصد از انرژی مصرفی‌اش را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کند. این، گزارش بانک جهانی است که چندی پیش منتشر شد. در واقع ایران نیز مانند تمامی کشورهای جهان در رقابت تأمین انرژی از منابع تجدیدپذیر گام‌های بزرگی برداشته است. تنها در پایتخت ایران مدیریت شهری توانسته است با تولید 20مگاوات برق از منابع تجدیدپذیر اعم از خورشید و زیست توده، برنامه‌های گسترده خود را برای تأمین انرژی از منابع تجدیدپذیر آغاز کند.
سیاست‌های دولت مرکزی ایران برای تأمین نیروگاه‌های کوچک و تلاش برای ترغیب شهروندان شهرهای بزرگ و کوچک برای تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر ادامه دارد؛ به‌نحوی که دولت ایران با اتخاذ سیاست تشویقی گسترده تلاش دارد تا برق تولیدی توسط بنگاه‌ها، اشخاص و شهروندان را با قیمتی دو برابر قیمت معمول در کشورهای آسیایی تضمینی خریده و وارد شبکه کند.
براساس مصوبه دولت، هر کیلو وات برق تولیدی توسط اشخاص و بنگاه‌ها و نهادهای خصوصی به قیمت 450تومان خریداری می‌شود که این رقم در مقایسه با خرید تضمینی برق کشورهایی مانند ژاپن، هند و چین بیش از 2 برابر است.
بنابر آمار بانک جهانی، کشور ایران در سال1990 تقریبا 10درصد از انرژی مصرفی‌اش را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کرد. این روند تا سال2006 ادامه داشت و از سال2007 روند نزولی طی کرد تا اینکه در سال2008 به پایین‌ترین درصد از میزان تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر رسید. در این سال ایران کمتر از 2.5 درصد از انرژی مصرفی خود را از منابع انرژی پاک به‌دست آورد. از سال2012 روند تولید انرژی از منابع پاک افزایش پیدا کرد و امروزه به بیش از 5درصد رسیده‌است.
جالب این است که کشور ایالات متحده نیز روندی مشابه ایران داشت. ایالات متحده در سال1990 تنها 10درصد از انرژی مصرفی خود را از منابع پاک تأمین می‌کرد. این روند از سال1994 روندی کاهشی به‌خود گرفت و در سال2001 به کمترین میزان خود رسید. در این سال 6درصد از کل انرژی مصرف‌شده در ایالات متحده از منابع پاک به‌دست می‌آمد. در سال2012 ایالات متحده توانست سرانجام به تولید 12درصدی از انرژی مصرفی خود از منابع پاک دست یابد و روندی صعودی را به‌خود بگیرد. در این میان کشور برزیل دارای بیشترین روند رشد در تولید انرژی پاک به‌ویژه از منابع تجدیدپذیر بوده است. در سال1990 برزیل بیش از 94.5درصد از انرژی مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر به‌دست آورد. این روند تا به امروز اگرچه روندی کاهشی داشته، اما همچنان این کشور را در صدر کشورهای تولید‌کننده منابع انرژی پاک قرار داده‌است. هم‌اکنون 82درصد از انرژی مصرفی برزیل از منابع تجدیدپذیر و انرژی پاک است. براساس گزارش بانک جهانی، در سال2012 یک‌پنجم از برق تولیدی در جهان از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند خورشید، باد، زمین‌گرمایی و آبی بوده‌است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که تا سال2020 تولید انرژی پاک در جهان بتواند به اندازه‌ای باشد که یک‌چهارم انرژی‌های تولیدی کل ساکنان کره زمین را تشکیل دهد.
