استفاده از انرژی خورشیدی در صنعت کشاورزی، ضرورتی مغفول مانده در کشور
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اهمیت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در حوزه های مختلف از جمله کشاورزی گفت: بهره گیری از این نوع انرژی در کشاورزی با وجود کاربردهای مختلف، فعلا محدود به بعضی گلخانه ها و واحدهای دامداری است.
فرزاد جعفرکاظمی روز شنبه در پاسخ به پرسش خبرنگار علمی ایرنا در مورد کاربردهای انرژی خورشیدی در صنعت کشاورزی گفت: به طور کلی از انرژی خورشیدی می توان برای تولید حرارت و برق استفاده کرد؛ بنابر این در هر کاربردی اعم از کشاورزی یا غیر آن که به برق یا حرارت نیاز باشد، می توان از انرژی خورشیدی بهره گرفت. برای نمونه از کاربردهای حرارتی در کشاورزی گرم کردن آب مصرفی واحدهای کشاورزی و خشک کن های محصولات کشاورزی است.
وی ادامه داد: مصارف روشنایی و راه اندازی سایر لوازم برقی، آبیاری با پمپ خورشیدی و سیستم های تولید برق پرتابل برای عشایر، نمونه هایی از کاربردهای الکتریکی انرژی خورشیدی هستند.
نویسنده کتاب «تبرید و تهویه مطبوع» ادامه داد: البته در سال های اخیر با افزایش قیمت خرید تضمینی برق از منابع تجدیدپذیر، این امکان برای همگان از جمله کشاورزان وجود دارد که با تولید برق و فروش آن به شبکه سراسری از این طریق درآمد داشته باشند.
دانشیار دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب تاکید کرد: برخی کاربردها مانند سرمایش خورشیدی برای فرایندهای مورد نیاز یا نگهداری اقلام کشاورزی و آب شیرین کن خورشیدی به هر دو طریق یعنی هم با استفاده از برق و هم حرارت خورشیدی قابل اجرا هستند.
جعفرکاظمی در مورد وضعیت استفاده از انرژی خورشیدی در صنعت کشاورزی ایران نیز گفت: استفاده از انرژی خورشیدی در صنعت کشاورزی ایران چندان قابل توجه نیست و در موارد محدودی در گلخانه ها، واحدهای دامداری، مرغداری ها و عشایر و زنبورداران از برق یا حرارت خورشیدی استفاده می شود. در مواردی نیز در منازل مسکونی روستاییان کشاورز از آبگرمکن های خورشیدی استفاده می شود؛ «البته تحقیقات ارزشمندی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی مرتبط با کشاورزی صورت گرفته است؛ لیکن بخش عمده ای از این تحقیقات به سطح تجاری و کاربردی راه پیدا نکرده اند».
وی در مورد دلیل راه نیافتن انرژی خورشیدی به صنعت کشاورزی و موانع پیش روی آن توضیح داد: قیمت بالای بعضی فناوری های استفاده از انرژی خورشیدی، یکی از دلایل است. البته مقایسه قیمت باید با در نظر گرفتن عوامل مختلف صورت گیرد و نمی توان در این خصوص یک نظر کلی ارائه کرد.
این کارشناس انرژی خورشیدی گفت: به عنوان مثال استفاده از آبگرمکن های خورشیدی برای گرم کردن آب مصرفی واحدهای کشاورزی و صنعتی اکنون و حتی با قیمت های فعلی انرژی در کشور مقرون به صرفه است و دوره بازگشت سرمایه کوتاهی دارد. همچنین در مورد خشک کن های خورشیدی به دلیل سادگی ساخت، امکان استفاده از آنها با قیمت بسیار مناسب وجود دارد.
وی تصریح کرد: با این حال، در مورد تولید برق خورشیدی با استفاده از پانل های خورشیدی نمی توان با قطعیت این نظر را ارائه کرد. در این مورد فاصله از شبکه برق سراسری و عوامل دیگر می توانند تاثیر گذار باشد. در برخی موارد نیز بومی سازی فناوری می تواند تاثیر زیادی در کاهش قیمت ها و به صرفه بودن استفاده از آنها داشته باشد.
ارزان بودن قیمت حامل های انرژی دلیل بی توجهی به انرژی خورشیدی
این استاد دانشگاه قیمت پایین حامل های انرژی را دلیل دیگری بر نبود اقبال به انرژی خورشیدی دانست و افزود: با وجود آن که افزایش یا عدم افزایش قیمت حامل های انرژی موافقان و مخالفان خود را دارد، اما همگان اتفاق نظر دارند که قیمت انرژی در ایران در مقایسه با بسیاری کشور ها پایین است.
به گفته جعفرکاظمی، طبق یک اصل کلی، مصرف کننده ترجیح می دهد از گزینه تامین انرژی با قیمت کمتر استفاده کند. با توجه به اختلاف قیمت قابل توجه بین تامین انرژی از سوخت های فسیلی با تامین انرژی از خورشید، ترجیح مصرف کننده استفاده از انرژی فسیلی است.
نویسنده کتاب «ابزار دقیق مقدماتی» شناخت ناکافی از فناوری های موجود برای استفاده از انرژی خورشیدی و لزوم آموزش این موارد را از دیگر دلایل برشمرد و خاطرنشان کرد: شناخت فناوری های استفاده از انرژی خورشیدی می تواند منجر به بسط و گسترش استفاده از این نوع انرژی شود.
***نقشه راه کشور برای استفاده از انرژی های تجدیدپذیر کدام است
جعفرکاظمی گفت: علاوه بر مسئولیت سنگینی که در این راستا بر عهده دولت است، متخصصان و رسانه ها می توانند سهم قابل توجهی در این امر داشته باشند. به عنوان مثال ایجاد نمونه های کاربردی توسط دولت در اقصی نقاط کشور و آشنا کردن کشاورزان با این کاربردها به صورت عملی بسیار مفید است.
دانشیار رشته مکانیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب همچنین بر لزوم حمایت بیشتر و هدفمند از تولید یا استفاده از فناوری های مبتنی بر انرژی های تجدیدپذیر تاکید کرد و گفت: برای صیانت از منابع ملی و جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی ناشی از سوخت های فسیلی، بسیاری کشورهای جهان برنامه های بسیار جدی برای حمایت از تولید کنندگان و کاربران انرژی های تجدیدپذیر دارند.
جعفر کاظمی افزود: با وجود آن که در ایران نیز اقداماتی در این خصوص انجام شده است، اما این برنامه ها در وهله اول باید بر مبنای یک نقشه راه مشخص انجام شوند. به عنوان مثال باید مشخص شود کدامی ک از انواع انرژی های تجدیدپذیر برای کشاورزی کدام منطقه از کشور و برای چه نوع کاربردی مناسب است.
نویسنده کتاب «طراحی سیستم های تبرید و سردخانه» اضافه کرد: برنامه کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت کشور در این خصوص و حمایت ها از بخش ها و ساز و کار آن باید مشخص شود. تنها در این صورت می توان انتظار آینده روشن برای استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در بخش کشاورزی را شاهد بود. در غیر این صورت جمع همه فعالیت های خودجوش پراکنده و بدون هدف در این زمینه نتایج مطلوبی را نخواهد داشت.
وی در این مورد که در بعضی کشورها (مانند هند) از پانل های خورشیدی برای پوشاندن کانال های آب مزارع کشاورزی استفاده شده تا هم آب تبخیر نشود و هم از نور خورشید برای تولید برق استفاده کنند و امکان استفاده از چنین راهکارها و نوآوری هایی در صنعت کشاورزی ایران گفت: به طور کلی هر گونه استفاده از انرژی خورشیدی مفید و مطلوب است. اخیرا علاوه بر هند، نمونه بسیار بزرگی از این نوع نیروگاه ها در چین و ژاپن نیز راه اندازی شده است. یکی از دلایل دیگر استفاده از این روش استفاده بهینه از زمین است که در اطراف شهرها نایاب است.
وی یادآور شد: لیکن در این موارد باید به جنبه های مختلف زیست محیطی توجه داشت. به عنوان مثال برخی فعالان زیست محیطی معتقدند پوشاندن سطح آب می تواند باعث تغییر در اکوسیستم موجودات آبی شود؛ زیرا پوشاندن سطح آب مانع رسیدن نور آفتاب به آن می شود. به نظر من این امر قبل از اجرا در سطح وسیع باید از جنبه های دیگر زیست محیطی توسط متخصصان مربوطه بررسی شود.
این استاد دانشگاه در پایان در مورد اقدامات دولت برای زیرسازی و بهره گیری از انرژی خورشیدی در صنعت کشاورزی نیز گفت: برنامه ریزی برای کاهش مصرف انرژی و آب در کشاورزی در کنار پرداختن به انرژی خورشیدی، لزوم تدوین نقشه راه استفاده از انرژی خورشیدی در بخش های مختلف؛ از جمله کشاورزی، ایجاد همسویی بین وزارتخانه ها و سازمان های مسئول برای ایجاد هم افزایی و جلوگیری از کارهای موازی و بی نتیجه، شفاف تر کردن پروژه هایی از قبیل طرح برق دار کردن چاه های آب کشاورزی و ... برای استفاده عموم، آموزش و آگاه سازی کاربردی از جمله اقداماتی است که دولت می تواند انجام دهد.
جعفرکاظمی گفت: به عنوان مثال تهیه دستورالعمل های ساده در خصوص نحوه به کار گیری انرژی خورشیدی یا انرژی های تجدیدپذیر دیگر در شاخه مشخص از صنعت کشاورزی و بیان منافع آن، انتخاب فناوری های اولویت دار و تلاش در راستای بومی سازی آنها، یادگیری تجربیات کشورهایی که در این زمینه تجربیات خوبی دارند نیز می تواند مفید باشد.
