مینا کاری یا مینا سازی
میناکاری یا میناسازی هنری است که سابقه‌ای در حدود پنج هزار سال دارد و از صنایع دستی محسوب میشود. امروزه این هنر بیشتر بر روی مس انجام میشود ولی می‌توان بر روی طلا و نقره نیز آن را به عمل آورد. طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمیشود از اینرو امکان اجرای طرحی همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمامتر بر روی مینا را ایجاد می کند در حالی که میناهای مسین و نقره ای چنین کیفیتی را ندارند. شکل‌گیری مینا نیز از ترکیب اکسیدهای فلزات و چند گونه نمک در مجاورت حرارت بالا می‌باشد که رنگها در طول زمان و بر اساس دما بوجود می‌آیند. امروزه در ایران کانون تولید میناکاری شهر اصفهان می‌باشد و استادان برجسته‌ای در تولید آثار مینا مشغول به فعالیت هستند.
میناکاری هنری با پیشینه‌ای در حدود پنج هزار سال است که برای زیبایی بخشیدن زیور آلات و ظروف مختلف استفاده می‌شده‌است. این هنر ترکیبی از آتش و خاک است که با هنرنقاشیآمیخته می‌گردد و نقش‌های زیبایی را می‌آفریند. به گفته برخی کارشناسان و در پی تطبیق دادن میناکاری‌هایبیزانسبا آثار ایرانی، این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشورها رفته‌است. البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشنیه‌ای بسیار طولانی دارند. برای نمونه شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد درقبرسیافت شده که نمونه‌ای از میناکاری مرصع می‌باشند.[۲]همچنین مجسمه معروفزئوسکه دریونانپیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد می‌باشد.
همچنین در مورد لعاب شیشه‌ای مینا بر روی فلز؛ و در کاوش‌هایی که درنهاوندصورت گرفت یک جفت گوشواره طلا به دست آمده‌است که سبک زرگری آن به سده هفتم تا هشتم پیش از میلاد مربوط می‌باشد.
یکی از این نمونه‌های قدیمی بازوبندی از طلا به همراه میناکاری‌های تزیین شده بر روی آن است که مربوط به دورانهخامنشیانمی‌باشد. در حال حاضر این اثر باستانی درموزه ویکتوریا و آلبرتلندننگهداری میشود.
اوج هنری این هنر در دورهسلجوقیانبوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری مرسومیت داشته است و این آثار به کشورهای همسایه نیز فرستاده می شده است. یکی از نمونه های ارزشمند این دوره «سینی آلب ارسلان» است که میناکاری بر روینقرهاست و در موزه صنایع ظریفهبوستوننگهداری می شود. این اثر توسط استادی به نام «حسن الکاشانی» ساخته شده و نامش باخط کوفیبر روی آن حک شده است.
بشقابهایساسانیکه درارمنستانکشف شده در موزه هنرهای اسلامیبرلینو درموزه متروپولیتن نیویورکنگهداری می شوند، نمونه های از آثار باستانی میناکاری ایرانی می باشند.[۳]همچنین درموزه آرمیتاژسن پترزبورگو موزه هایانگلستانوفرانسهنیز آثار دیگری از میناکاری ایرانی موجود می باشد.
میناکاری هنری با پیشینه‌ای در حدود پنج هزار سال است که برای زیبایی بخشیدن زیور آلات و ظروف مختلف استفاده می‌شده‌است. این هنر ترکیبی از آتش و خاک است که با هنرنقاشیآمیخته می‌گردد و نقش‌های زیبایی را می‌آفریند. به گفته برخی کارشناسان و در پی تطبیق دادن میناکاری‌هایبیزانسبا آثار ایرانی، این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشورها رفته‌است. البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشنیه‌ای بسیار طولانی دارند. برای نمونه شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد درقبرسیافت شده که نمونه‌ای از میناکاری مرصع می‌باشند.[۲]همچنین مجسمه معروفزئوسکه دریونانپیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد می‌باشد.
همچنین در مورد لعاب شیشه‌ای مینا بر روی فلز؛ و در کاوش‌هایی که درنهاوندصورت گرفت یک جفت گوشواره طلا به دست آمده‌است که سبک زرگری آن به سده هفتم تا هشتم پیش از میلاد مربوط می‌باشد.
یکی از این نمونه‌های قدیمی بازوبندی از طلا به همراه میناکاری‌های تزیین شده بر روی آن است که مربوط به دورانهخامنشیانمی‌باشد. در حال حاضر این اثر باستانی درموزه ویکتوریا و آلبرتلندننگهداری میشود.
اوج هنری این هنر در دورهسلجوقیانبوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری مرسومیت داشته است و این آثار به کشورهای همسایه نیز فرستاده می شده است. یکی از نمونه های ارزشمند این دوره «سینی آلب ارسلان» است که میناکاری بر روینقرهاست و در موزه صنایع ظریفهبوستوننگهداری می شود. این اثر توسط استادی به نام «حسن الکاشانی» ساخته شده و نامش باخط کوفیبر روی آن حک شده است.
بشقابهایساسانیکه درارمنستانکشف شده در موزه هنرهای اسلامیبرلینو درموزه متروپولیتن نیویورکنگهداری می شوند، نمونه های از آثار باستانی میناکاری ایرانی می باشند.[۳]همچنین درموزه آرمیتاژسن پترزبورگو موزه هایانگلستانوفرانسهنیز آثار دیگری از میناکاری ایرانی موجود می باشد.
]
آثار مینا
میناسازان آثار متفاوتی را تولید می‌کنند که برخی از رایج ترین آنها چنین می‌باشند:[۸]
- بشقاب، گلدان، کاسه و قدح، قابهای عکس، تابلوهای مینا که با هنرهای دیگر مانندطلاکاری،خاتم‌کاری،مینیاتور،جواهرسازیترکیب میشود.
- درها، پنجره‌ها و ضریح‌های میناکاری شده در مکان‌های مذهبی به ویژه حرم امامان شیعی.
- اشیای تزیینی: جعبه‌های آرایش زنانه، جعبه‌هایخاتم‌کاریو میناکاری، سرویس چایخوری و شربت خوری، قلیان، جعبه قرآن، زره، آیینه، قلمدان، کمربند، حبابهای میناکاری، گلاب پاش، آلبوم عکس، انفیه دان، غلاف خنجر .
- زیور آلات: گوشواره، سینه ریز، گلوبند، انگشتر، مدال.
نوع رنگها
رنگهایی که در میناکاری بکار میروند:
- رنگهای گیاهی که در چیت سازی هم بکار می‌رود.
- رنگهای معدنی که در نقاشی و میناکاری به کار می‌رفتند.
- رنگهای فلزی که روی شی کار میشود.
ابزار کار
ابزارهای مورد نیاز برای ساخت ظروف مینا:[۹]
- ورقه (طلا، نقره، مس، ورشو، آهن و برنج) به جهت چکش خوارگی بیشتر واکسید نشدن در دمای ذوب مینا بیشتر ازطلای ناب استفاده میشد.
- هاون
- ماده ابگینه ای مینا
- کاغذ کپی
- چکش
- سندان
- گیره
- اره کمانی و اره فلز بر
- قیچی فلز بر
- قلم مو
- رنگ (گیاهی، معدنی یا فلزی)که درمینای اصیل میناهای رنگین پودر شده که دمای ذوب نسبتا پایینی از مینای زیرین دارند.
- کوره
- سیلیس،کربنات،سدیم،پتاسیم،آهکوقلعوسربنیز از مواد شیمیایی مورد نیاز می‌باشند.
