باروری و مواد مغذی و موثر در آن

شاید یکی از مهم‌ترین اعضای خانواده ویتامین B برای باروری و رشد سالم جنین ویتامین B9 یا فولات باشد. فولات هم برای باروری مردان و هم زنان اهمیت دارد.

رژیم غذایی برای ابعاد مختلف زندگی انسان اهمیت دارد و باروری نیز از این قاعده مستثنی نیست. بدن ما ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز خود را از رژیم غذایی روزانه دریافت می کند و خلق یک زندگی جدید نیز به این مواد مغذی نیاز دارد. در نتیجه، این پرسش مطرح می شود که کدام مواد مغذی برای باروری اهمیت دارند؟

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "وری‌ول فمیلی"، این که رژیم غذایی و ریزمغذی ها چگونه به صورت مستقیم بر باروری تاثیر می گذارند هنوز به طور کامل روشن نیست، اما پژوهشگران با گذشت هر روز به یافته های جدیدی دست می یابند. ما می دانیم که برخی کمبودها می توانند موجب مشکلات باروری شوند. همچنین، از این موضوع آگاه هستیم که برخی بیماری های موثر بر توانایی بدن در جذب مواد مغذی، مانند بیماری سلیاک درمان نشده، می توانند خطر ناباروری را افزایش دهند.

آیا باید مکمل های ویتامین را مصرف کنید؟

دریافت مواد مغذی مورد نیاز بدن از طریق یک رژیم غذایی سالم یا با کمک مکمل ها در صورت توصیه پزشک اهمیت دارد. برای افرادی که با کمبود مواد مغذی خاص مواجه هستند، مصرف مکمل ها ممکن است مفید باشد.

اما اگر از نظر دریافت مواد مغذی کمبودی نداشته باشید، آیا مصرف یک مکمل ویتامین می تواند موجب تقویت باروری شود؟ پاسخ این پرسش به طور دقیق مشخص نیست. برخی مطالعات نتایج مثبت در این زمینه را نشان داده، در شرایطی که برخی دیگر هیچ گونه بهبود در عوامل باروری به واسطه مصرف مکمل ها در مقایسه با دارونماها را نشان نداده اند. با این وجود، در ادامه با برخی از ویتامین ها و مواد معدنی که تصور می شود برای سلامت باروری ضروری هستند، بیشتر آشنا می شویم.

ویتامین های B

از ویتامین های B می توان به B3 (نیاسین)، B6 (پیریدوکسین)، B9 (فولات یا اسید فولیک) و B12 اشاره کرد. تمام انواع ویتامین های B در تشکیل و عملکرد درست گلبول های قرمز خون نقش دارند. کمبود ویتامین B12 می تواند موجب کم خونی (آنمی) شود که به واسطه سطوح بسیار پایین گلبول های قرمز خون یا میزان هموگلوبین شکل می گیرد. عملکرد عصبی درست و انرژی سلول نیز به سطوح سالم ویتامین های B بستگی دارند.

زمانی که موضوع باروری مطرح می شود، ویتامین های B6 و B9 ضروری‌ترین مواد مغذی از این خانواده محسوب می شوند.

ویتامین B6 و باروری

مطالعه ای که در سال 2007 منتشر شد، نشان داد زنانی با سطوح بالاتر ویتامین B6 در خون خود احتمال بیشتری دارد بارور باشند. اما آیا این به معنای آن است که ناباروری زنان تنها با افزایش سطوح ویتامین B6 قابل درمان است؟ متاسفانه، همچنان این مساله اثبات نشده است.

یک دلیل احتمالی برای ارتباط ویتامین B6 با باروری ممکن است با سطوح هموسیستئین، اسید آمینه ای در جریان خون، پیوند خورده باشد. در سطوح بالا، هموسیستئین با افزایش خطر سکته مغزی و بیماری قلبی مرتبط است.

همچنین، سطوح بالای هموسیستئین در فولیکول ها با مشکلات تخمک گذاری مرتبط است. در عین حال، سطوح پایین هموسیستئین، ممکن است احتمال بارداری را افزایش دهد. در مطالعه ای کوچک که در سال 2017 منتشر شد، مصرف مکمل فولات، ویتامین B6 و B12 به کاهش سطوح هموسیستئین در زنانی با سابقه سقط جنین منجر شد.

ویتامین B9 و باروری

شاید یکی از مهم‌ترین اعضای خانواده ویتامین B برای باروری و رشد سالم جنین ویتامین B9 یا فولات باشد. فولات هم برای باروری مردان و هم زنان اهمیت دارد.

برای زنان، ما می دانیم که مصرف کم فولات با افزایش خطر نقائص لوله عصبی هنگام تولد، مانند اسپینا بیفیدا یا مهره شکاف‌دار، مرتبط است. پژوهشی در سال 2012 نشان داد که مصرف فولات به میزان کافی ممکن است بر سطوح هورمون پروژسترون تاثیر گذاشته و سطوح پایین ویتامین B9 نیز به تخمک گذاری نامنظم منجر می شود.

برای مردان، سطوح پایین فولات در مایع منی با سلامت ضعیف اسپرم مرتبط است. مردانی که به میزان کافی فولات مصرف نمی کنند، احتمال بیشتری دارد دارای درصد بیشتری از اسپرم هایی با DNA آسیب دیده باشند. در برخی موارد، مصرف فولات همراه با ماده معدنی روی ممکن است به بهبود نتایج آنالیز مایع منی کمک کند.

فولات در برابر اسید فولیک

اسید فولیک شکل مصنوعی ویتامین B9 است. زمانی که غذاها با ویتامین B9 غنی شده باشند، تقریبا همواره از اسید فولیک برای این کار استفاده شده است. همچنین، بیشتر مکمل های ویتامین حاوی اسید فولیک هستند. این به دلیل ارزان بودن اسید فولیک و تولید آسان آن است. اما در حالت ایده آل، اگر تصمیم به مصرف مکمل گرفته اید باید فولات و نه اسید فولیک مصرف کنید. در همین راستا، روی برچسب محصول به دنبال 5-متیل‌تتراهیدروفولات یا 5-MTHF به جای اسید فولیک باشید. اگرچه اسید فولیک تقریبا به خوبی 5-MTHF جذب و به شکل فعال تبدیل می شود، مصرف مکمل های اسید فولیک ممکن است مشکلات بالقوه با سطوح پایین ویتامین B12 را پنهان کند.

زمانی که مکمل های اسید فولیک را مصرف می کنید، بدن شما باید آن را به فولات تبدیل کند. در غیر این صورت، سلول های بدن نمی توانند از این ماده مغذی استفاده کنند. فولات شکلی از ویتامین B9 است که به صورت طبیعی در غذاهایی مانند عدس، نخود، سبزیجات برگدار تیره، مارچوبه و بروکلی وجود دارد. شما می توانید مکمل های ویتامین حاوی فولات را به جای اسید فولیک استفاده کنید، اما آنها به طور معمول کمتر رایج بوده و گران‌تر هستند.

افزون بر این، بدن برخی افراد به خوبی ویتامین B9 را در شکل اسید فولیک جذب نمی کند. این به معنای آن است که آنها می توانند دوز درست از اسید فولیک را از غذاهای غنی شده یا مکمل ها دریافت کنند اما به دلیل ناتوانی سلول ها در استفاده از این ویتامین، همچنان آنچه را که نیاز دارند را دریافت نکنند.

افرادی با جهش ژنتیکی MTHFR می توانند این شرایط را تجربه کنند. زنان دارای این جهش ژنتیکی ممکن است در معرض خطر بیشتری برای سقط جنین، برخی عوارض بارداری و داشتن فرزندی با نقص لوله عصبی باشند، که این خطرات ممکن است با جذب ضعیف اسید فولیک/فولات مرتبط باشند.

ویتامین C

ویتامین C در میوه ها و سبزیجات مختلفی از جمله مرکبات، توت ها، و فلفل ها وجود دارد. این ویتامین به حفط سلامت بافت همبند کمک می کند و همچنین برای بهبود زخم و عملکرد درست سیستم ایمنی نیاز است.

ویتامین C یک آنتی اکسیدان قوی نیز است. این خواص آنتی اکسیدانی نقش مهمی در باروری ایفا می کنند. آنتی اکسیدان ها اثر منفی رادیکال های آزاد را کاهش می دهند که به کاهش آسیب سلولی در بدن منجر می شود. اغلب در ترکیب با ویتامین E در مطالعات پژوهشی، ویتامین C نشان داده است که سلامت اسپرم را بهبود بخشیده و آسیب دیدگی های DNA اسپرم را کاهش می دهد.

کلسیم

کلسیم یک ماده معدنی است که برای سلامت و عملکرد درست استخوان ها به آن نیاز دارید اما آیا می دانستید این ماده در سلامت قلب، عملکرد عضلانی، انتقال عصبی، و تعادل هورمونی نیز نقش دارد؟

مطالعه ای که در سال 2013 منتشر شد، نشان داد زنانی که محصولات لبنی (سرشار از کلسیم و غنی شده با ویتامین D هستند) بیشتری مصرف می کنند دارای سطوح سرم ویتامین D بالاتر هستند و در معرض خطر کمتری برای اندومتریوز و مشکلات تخمک گذاری قرار دارند. این ممکن است به اهمیت کلسیم برای باروری اشاره داشته باشد.

کوآنزیم کیو10

کوآنزیم کیو10 که بیشتر به نام CoQ10 شناخته می شود، یک آنتی اکسیدان است که سلول های بدن انسان برای ارائه عملکرد درست و تولید انرژی به آن نیاز دارند.

کوآنزیم کیو10 ممکن است به بهبود عملکرد اسپرم کمک کند. مردانی با سطوح بالاتر این ماده در مایع منی احتمال بیشتری دارد دارای تحرک بهتر اسپرم باشند، با این وجود، آنالیزی در سال 2013 این گونه نتیجه گیری کرد که مصرف مکمل کوآنزیم کیو10 توسط مردان ارتباطی با افزایش نرخ های زاد و ولد یا بارداری ندارد.

در زنان، پژوهش های صورت گرفته درباره آثار کوآنزیم کیو10 بر باروری بیشتر به نمونه هایی با حضور زنانی که روند لقاح آزمایشگاهی (IVF) را دنبال می کردند، محدود بوده، اما نتایج امیدوارکننده بوده اند. مطالعه ای در سال 2017 نشان داد که سطح بالاتر کوآنزیم کیو10 (به طور طبیعی در فولیکول ها وجود دارد) با تخمک هایی با کیفیت بالاتر و نرخ بالاتر بارداری در بیماران IVF مرتبط بوده است. دو مطالعه دیگر در سال 2018 نشان دادند که مصرف کوآنزیم کیو10 پیش از یک چرخه IVF به طور قابل توجهی کیفیت و کمیت تخمک را افزایش داده است که با تخمک های بارور شده بیشتر و درصد بالاتر جنین های سالم مرتبط بوده است. با این وجود، به مطالعات بیشتر برای بررسی آثار مثبت کوآنزیم کیو10 خارج از فضای لقاح آزمایشگاهی نیاز است.

ویتامین D

ویتامین D در منابع غذایی محدودی وجود دارد و در درجه نخست از طریق قرار گرفتن پوست در معرض نور خورشید تامین می شود. ویتامین D همراه با کلسیم به حفظ سلامت استخوان ها کمک می کند. اما این ماده مغذی برای رشد سلولی، عملکرد سیستم ایمنی، و تنظیم التهاب در بدن نیز اهمیت دارد.

سطوح پایین ویتامین D با ناباروری مرتبط بوده است. اندام های تولیدمثلی مردان و زنان حاوی گیرنده های ویتامین D و آنزیم های متابولیز کننده هستند که نشان می دهد ویتامین D ممکن است برای باروری سالم حیاتی باشد. سطوح پایین ویتامین D با مشکلات تخمک گذاری و افزایش خطر اندومتریوز مرتبط بوده است. میزان موفقیت لقاح آزمایشگاهی به طور معمول در مردان و زنانی با سطوح بالاتر ویتامین D بیشتر بوده است.

آهن

آهن یک ماده معدنی است که ما برای تولید گلبول های قرمز خون و عملکرد درست آنها به آن نیاز داریم. سطوح پایین آهن می تواند به کم خونی منجر شود که به نوبه خود می تواند موجب ناباروری شود. در شرایطی که آهن یک ماده معدنی است که معمولا آن را از مصرف پروتئین حیوانی دریافت می کنیم اما امکان دریافت آن از منابع گیاهی مانند لوبیا، عدس، اسفناج و غلات صبحانه غنی شده نیز وجود دارد.

سلنیم

سلنیم یک عنصر کم‌مقدار و ضروری برای سلامت انسان است. این ماده در عملکرد درست تیروئید، سنتز DNA، محافظت در برابر استرس اکسیداتیو و تولید مثل نقش دارد. آجیل برزیلی حاوی سطوح بالایی از سلنیم است و از دیگر منابع آن می توان به ماهی های تن، هالیبوت، ساردین و میگو اشاره کرد.

در زنان، مصرف ناکافی سلنیم خطر نقص فاز لوتئال را افزایش می دهد. مطالعه ای کوچک در سال 2017 با حضور مردانی با تحرک اسپرم کم نشان داد که استفاده از مکمل سلنیم به میزان قابل توجهی تعداد، تحرک، زیست پذیری و ریخت‌شناسی عادی اسپرم را افزایش داده است.

روی

روی یک ماده معدنی ضروری و مسئول عملکرد درست سلولی، سیستم ایمنی، بهبود زخم، سنتز DNA، و تقسیم سلولی است. همچنین، این ماده معدنی برای رشد و نمو سالم از بارداری تا بزرگسالی نیاز است.

مطالعات بسیاری درباره باروری مردان و روی انجام شده اند. روی برای سلامت هورمونی مردان و همچنین رشد و بلوغ اسپرم ضروری است. کمبود روی با شمارش کم اسپرم و هیپوگنادیسم یا کم کاری غده های جنسی مرتبط است. مردانی با نتایج آنالیز اسپرم ضعیف به طور معمول دارای سطوح پایین روی هم در آزمایش های مایع منی و هم سرم خون خود هستند.