جلوگیری از ایجاد زخم بستر

آن‌هایی که در خانه بیمار جسمی و حرکتی، سالمند، بیمار مبتلا به دیابت نوع دو و ویلچرنشین دارند بیشتر با زخم بستر آشنا هستند و ممکن است با زخم‌هایی که گاهی بیمارشان را درگیر کرده، روبه‌رو شده باشند. به گفته پزشکان افرادی که زخم بستر دارند در این گروه‌ها جای می‌گیرند، زیرا همان‌طور که از اسم زخم بستر پیداست از یک جا نشستن افراد این زخم‌ها ایجاد می‌شود.

برخی از کارشناسان زخم بستر را زخم فشاری عنوان می‌کنند، زیرا معتقدند این زخم بر اثر فشار‌های طولانی مدت بر نقاط مختلف بدن، به‌خصوص نقاطی که دچار زخم یا جراحت شده‌اند، ایجاد می‌شود. این زخم معمولاً به دنبال جراحت پوستی ایجاد می‌شود، اما می‌تواند عمیق شده و به استخوان نیز برسد. در صورتی که زخم بستر درمان نشود، می‌تواند با جان فرد هم بازی کند. شاید همین امر است که این ضرورت را بیشتر از پیش عیان می‌کند تا افراد با این بیماری آشنا شوند، به همین دلیل در این گزارش به تمامی دانستنی‌هایی که باید از آن بدانید، پرداخته ایم.

افراد سالمند یا معلولی که در خانه هستند و نمی‌توانند تکان بخورند، بیشتر درگیر زخم بسترند. به همین دلیل با دیدن نخستین علایم از زخم در بیمار، باید جلوی آن گرفته شود. از همان زمانی که رنگ پوست تغییر کرد و بدن درگیر زخم شد، می‌توانید مانع از پیشرفت آن شوید. علایم درگیری ابتدایی را می‌توانید به راحتی روی پوست ببینید. در کسانی که رنگ پوست‌شان روشن است، پوست قرمز می‌شود و وقتی با انگشت به آن فشار می‌آورید سریع سفید نمی‌شود. روی پوست درد دارد و ممکن است دردناک، سفت، نرم‌تر، سردتر یا گرم‌تر از معمول شود. در چنین حالتی زخم کمترین عوارض را به همراه دارد و اگر مدام بیمار را جابه‌جا کرده و تغییر وضع دهید زودتر خوب می‌شود. اما در مرحله بعد لایه‌رویی پوست از بین می‌رود.

یک زخم فرو رفته، به رنگ صورتی یا قرمز در محل تشکیل و ممکن است تاول بزند. زخم وقتی پیشرفت می‌کند، پوست ناحیه باز و علایمی از مرگ بافت اطراف زخم مشاهده می‌شود، در چنین حالتی احتمال افزایش عفونت بالا می‌رود و کم‌کم محل زخم صورتی و قرمز می‌شود؛ اگر باز هم در این مرحله متوجه زخم شویم خوب است با آنکه بهبودی آن چند هفته طول می‌کشد، اما راحت‌تر می‌توان عفونت را از بین برد. یک پزشک، مرحله سخت را وقتی می‌داند که زخم بستر عمیق می‌شود و به لایه‌های چربی پوست راه پیدا می‌کند؛ در این حالت معمولا درمان زخم‌ها طولانی و گاهی با رنج زیاد بیمار همراه می‌شود. دراین مرحله چربی زیر پوست مشخص شده و زخم گود می‌شود. اگر دقت کنید می‌توانید ته زخم، بافت مرده زرد رنگی را ببینید، در چنین شرایطی همه پوست‌های اطراف محل زخم نیز دردناک می‌شود.

زخم به استخوان می‌رسد

شنیده‌اید که می‌گویند زخم به استخوان رسیده است؟ آن‌هایی که زخم بسترشان به مرحله حاد می‌رسد این جمله را کاملا درک می‌کنند. وقتی زخم به استخوان می‌رسد مرحله پیشرونده این بیماری به حساب می‌آید. عضله، تاندون یا استخوان نمایان و کف زخم بافت مرده و خشکیده دیده می‌شود. در این حالت زخم وسعت یافته و به زیر پوست به ظاهر سالم هم گسترش پیدا می‌کند که در این شرایط درمان سخت‌تر می‌شود و می‌تواند تا مرگ بیمار پیش برود، به همین دلیل نباید اجازه داد زخم بیمار تااین اندازه پیشرفت کند.

به محل استخوان‌ها توجه بیشتری داشته باشید

زخم بستر در نقاطی ایجاد می‌شود که پوست روی برجستگی استخوانی قرار می‌گیرد و بین آن‌ها عضله‌ای وجود ندارد. پشت سر، پشت استخوان‌های کتف، پشت استخوان خارجی درست بین دو برجستگی باسن و پشت پاشنه از محل‌هایی است که این زخم‌ها بیشتر دیده می‌شوند. ناتوان بودن فرد برای جابه‌جا کردن خود، او را در وضع سخت این بیماری قرار می‌دهد. اما در این گروه از افراد باید مواظب کناره‌های سر، گوشه لاله گوش و روی برجستگی کناری لگن نیز باشید.

بی‌حرکتی عامل اصلی زخم بستر

در هر کسی که زیاد حرکت نمی‌کند و نمی‌تواند به راحتی وضع خود را تغییر دهد، ممکن است زخم بستر ایجاد شود و این بی‌حرکتی می‌تواند عوامل زیادی داشته باشد. افرادی که بر اثر بیماری مجبورند مدت زیادی دراز بکشند و قادر به جابه‌جایی خود نیستند، بیشتر در معرض زخم بستر قرار دارند، مانند کسی که به کما رفته است و نمی‌تواند تکان بخورد. اما سن در افزایش این زخم‌ها تأثیرگذار است، هر چه سن بالاترمی‌رود، پوست ظریف‌تر، خشک‌تر و شکننده‌تر می‌شود، به همین دلیل در افرادی که سن بالایی دارند، ترمیم و تکثیر پوست کمتر می‌شود.

زخم وقتی در فرد گسترش می‌یابد که حس لامسه کاهش پیدا می‌کند. این اتفاق می‌تواند بر اثر آسیب به نخاع و دستگاه عصبی رخ دهد. در این شرایط، چون فرد دردی را احساس نمی‌کند، نمی‌تواند متوجه جای زخم خود شود و به همین دلیل زخم در او گسترش پیدا می‌کند. هر چند در موارد معدود شاهد زخم بستر در افرادی که کاهش وزن زیاد داشته‌اند نیز بوده‌ایم، در این گروه از افراد کاهش وزن شدید می‌تواند موجب کم‌شدن حجم عضلات و چربی زیر پوستی شود و حالت بالشتک نرمی را که این بافت‌ها در زیر پوست ایجاد می‌کنند، از بین ببرد. در اثر آن پوست تحت فشار زیاد قرار می‌گیرد و زخم‌می‌شود. تغذیه نامناسب، کنترل‌نکردن ادرار و مدفوع، پوست به‌شدت مرطوب یا خشک، اختلال جریان خون، سیگار، اختلال حواس و اسپاسم عضلات از عواملی است که می‌تواند سبب ایجاد زخم بستر شود.

چه کنیم تا فرد بیمار زخم بستر نگیرد؟

بیمار وقتی دچار زخم بستر می‌شود که مدام در حالت درازکش باشد و نتواند خودش را جابه‌جا کند، به همین دلیل مدام باید وضع خواب بیمار را تغییر داد تا فشار بر زخم کاسته شود. این اصلی‌ترین و بهترین راه برای پیشگیری از ایجاد زخم بستر است. استفاده از بالش‌های هوایی هم بی‌تأثیر نیست و این بالشتک‌ها می‌توانند در بهبود زخم تأثیر داشته باشند، اما تأثیر آن به اندازه بهبود در وضع تغذیه نیست. مصرف پروتیین، سبزیجات و میوه‌ها می‌تواند زخم‌های ناشی از زخم بستر را به سرعت بهبود بخشد.

درمان زخم بستر براساس مرحله، اندازه و عمق زخم صورت می‌گیرد. کاهش فشار وارد شده به ناحیه درگیر یکی از این راهکارهاست، به همین علت پوزیشن فرد باید مرتب تغییرکند. افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند، پوزیشن نشستن و وزن وارده به یک ناحیه باید هر ١٥ دقیقه یک بار تغییر کند. افراد بستری نیز باید هر دو ساعت یک بار حرکت داده شوند. برای درمان زخم بستر بهتر است ناحیه زخم با آب و صابون کاملا شست‌وشو شود و بافت مرده پوست از بین برود. این کار به تسریع روند بهبود زخم نیز کمک می‌کند.

اما این نکته را در نظر داشته باشید که زخم بلافاصله باید خشک شود. از آنجا که این بیماران هر روز پانسمانشان تغییر می‌کند، زخم فرصت ترمیم پیدا نمی‌کند، به همین دلیل توصیه می‌شود از پانسمان‌های بی‌منفذ استفاده شود تا به زخم فرصت ترمیم داده شود و سرعت بهبودی افزایش پیدا کند. این گروه از افراد نیاز به مراقبت پوستی دارند و یکی از راه‌های این مراقبت این است که آب مصرفی این بیماران افزایش یابد و مواد پروتیینی مانند ماهی را در سبد غذایی خود بیشتر کنند.

مصرف ویتامین ث هم می‌تواند تا حدود زیادی زخم را درمان کند، البته مقدار مصرف این ویتامین باید با نظر پزشک باشد. برای بهبود و درمان زخم بستر در درجات بالاتر و حادتر می‌توان از پانسمان‌های مخصوصی که حاوی سلول‌های بنیادی هستند، استفاده کرد. این پانسمان‌ها امکان رشد و نمو بافت‌های ازدست‌رفته را برای بیمار امکان‌پذیر می‌کند و در درمان زخم بستر بسیار موثر است. اما نباید اجازه داد که میزان زخم فرد تا این اندازه گسترش پیدا کند، به همین دلیل بهتر است در مراحل نخست جلوی پیشرفت آن را گرفت و در مراحل اولیه درمان کرد.

درمان‌های خانگی بی‌ضرر

اگر دسترسی به برخی از دارو‌ها برایتان مشکل بود و امکان تهیه وسیله‌ای مانند تشک را نداشتید، درمان‌های خانگی را امتحان‌کنید. حتما در خانه روغن نارگیل داشته باشید، زیرا این روغن اسید چرب دارد و می‌تواند به بهبود زخم کمک کند. روی محل زخم روغن نارگیل بریزید و به آرامی ماساژ دهید تا در پوست نفوذ کند، اما حواستان باشد روی زخم فشار نیاورید. عسل هم می‌تواند به بهبود زخم‌ها کمک کند، اما نه وقتی که زخم حاد شده باشد.

آن را روی زخمی که تازه شروع شده است، بریزید و اجازه دهید ٣٠دقیقه روی زخم باقی بماند و پس از آن محل زخم را شست‌وشو دهید، گرمایی که عسل روی پوست ایجاد می‌کند، می‌تواند خون‌رسانی بیشتری در محل زخم ایجاد کند. برخی از زردچوبه هم استفاده می‌کنند، به این طریق که روی زخم را با آب شور می‌شویند و بعد زردچوبه روی آن می‌ریزند و آن را می‌بندند. اطبای قدیمی اعتقاد دارند که زردچوبه خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و می‌تواند تا حدودی التهاب زخم را برطرف کند.

تابناک با تو