تاریخچه شیر

شیر (به فارسی افغانستان: نَل)‏ وسیله‌ای معمولاً فلزی است که برای بازوبست، تنظیم و کنترل جریان مایعات یا گازها در لوله‌کشی به کار می‌رود. امروزه انواع بسیاری از شیرها طراحی، ساخته و تولید می‌شوند که در صنعت و خانه به کار می‌روند. شیرآلات به گروه شیرهایی گفته مشود که خود بنا به کاربرد، نحوه کارکرد یا شکل آن به زیرگروهای مختلف دسته بندی می‌شود. که البته شیرهای ساختمانی خود از لحاظ زیست محیطی به چند نوع دیگر نیز تقسیم می شوند.

اولین شیرهایی که به‌وسیله انسان اختراع شد، همان چیزی است که اکنون به عنوان (دریچه) آب‌بند میشناسیم. دریچه‌ای که با گذاشتن یا برداشتن آن در مسیر آب، جریان را بسته، باز یا نیمه باز می گذاشتند. شیرهای دروازه‌ای امروزی در واقع همان آب بندهای قدیمی هستند.

شیرآلات خانگی و حمام که در انگلیسی به آن Faucet می‌گویند. شیرآلات صنعتی که در ایران آنرا والو میخوانند. 

شیرها یا برای باز و بست (قطع و وصل) جریان سیال استفاده می‌شوند، مانند:شیرهای توپی (Ball Valve)، شیرهای پروانه‌ای (Butterfly Valve)، شیرهای دروازه‌ای (Gate Valve)، شیر مخروطی (Plug Valve)

یا

برای تنظیم و کنترل جریان بکار می‌روند، مانند: شیرهای کره‌ای (Globe Valve)، شیر یکطرفه (Check Valve)، شیر سوزنی (Needle Valve)

غیر از موارد بالا می‌توان از شیرهای دیافراگمی-صفحه‌ای (Diaphragm Valve) نام برد. برخی از شیرهای فوق‌الذکر ممکن است برای هر دو کاربرد استفاده شود مانند شیر توپی یا شیر پروانه ای.

اغلب شیرها در ساختمان دارای اجزایی هستند که بین آنها مشترک است:

• بدنه (Body)
• دیسک (Disc) که در شیرهای توپی و مخروطی همان توپ یا استوانه مخروطی است.
• نشیمنگاه (Seat) محل نشستن دیسک و یا واسط بدنه و دیسک است. اغلب از جنس نرمی ساخته می‌شود تا کار آب بندی را انجام دهد.
• دسته (Stem) و فلکه (Handwheel)، فلکه با دسته به دیسک وصل می‌شود، معمولاً با چرخاندن فلکه شیر باز یا بسته می‌شود.

شیر یکطرفه که بطور خودکار تنها اجازه جریان در یک سو را می‌دهد، اجزای دسته و فلکه را ندارد.

بنا به کاربرد، مصالحی که در ساخت شیر بکار برده می‌شود، مختلف است. در کارهای ساختمانی شیرهای چدنی، برنزی، برنجی و گاهی استیل (SS) استفاده می‌شود. در کارهای صنعتی مانند، نیروگاهها، کارخانه‌های پتروشیمی، پالایشگاهها، کشتی سازی و صنایع دارویی / غذایی، بسته به نوع سیالی که از شیر عبور می‌کند ویا محیطی که شیر در آن قرار دارد، بدنه و دیگر اجزای آنرا از فولاد کربنی، فولاد آلیاژی، فولاد زنگ نزن(Stainless Steel) میسازند.

شیرها یا به‌وسیله دست یا عملگر خودکار (Actuator) باز و بست می‌شوند.