اصطلاحات تخصصی متالورژی- قسمت اول

Age Hardening
پیرسختی فرآیندی است كه فولاد به مروز زمان و یا با افزایش دما سختی و مقاومتش را افزایش می یابد و بطور معمول نرمی فولاد را كاهش می دهد. پیرسختی معمولاً به دنبال خنك سازی سریع یا سردكاری اتفاق می افتد و بر روی تمام ورقهای نوردسرد انباری تأثیر می گذارد. برای فولادهایی كشش ضمانت استاندارد 6 ماه می باشد.

Aging
پیری تغییرات در خواص فیزیكی و مكانیكی است و موقعی اتفاق می افتد كه فولاد كم كربن برای مدت زمانی انبار شود. و C و N بتوانند خود را به نابجایی ها برسانند و از لغزش صفحات كریستالی جلوگیری كنند. پیری همچنین با در معرض قرار گرفتن فولاد در درجه حرارت بالا شدت می یابد.

Annealing
بازپخت این یك روش عملیات حرارت دهی است كه بوسیله آن كلاف فولادی نوردسرد برای شكل پذیری و خم كاری آماده و مناسب تر می شود . ورق فولادی در یك درجه حرارت مشخص در مدت زمان كافی گرم می شود و سپس خنك می شود . دلیل انجام این عملیات حرارت دهی این است كه ساختار و دانه ها در هنگام نوردسرد ، به هم فشرده می شوند و بدین ترتیب فولاد ترد و شكننده می شود . عمل بازپخت در واقع ساختار ذرات كریستالی فولاد را با ایجاد دانه های جدید در درجه حرارت بالا دوباره بوجود می آورد . روش بازپخت به دو طریق می تواند انجام پذیرد: یك پخت (Batch) و مداوم (Continuos) در روش اول 3 تا 4 كلاف نوردسرد روی هم قرار می گیرند و محفظه ای از بالا روی آنها را می پوشاند . تا مدت 35-24 ساعت ، ‌فولاد در یك فضای بدون اكسیژن (بنابراین زنگ نمی زند) حرارت می بیند و به تدریج خنك می شود . روش دوم كه همان روش مداوم است معمولاً بخشی از یك خط اندودكاری ، كلاف فولادی باز می شود و از میان یك سری حلقه های عمودی در یك محفظه گرمكن عبور می كند و میزان حرارت و خنك سازی برای دستیابی به خواص مكانیكی فولاد كنترل می شود.

Argon – Oxygen Decarburization
كربن زدایی با گازهای اكسیژن - آرگون كربن زدایی با گازهای اكسیژن – آرگون ، روشی است برای تصفیه بیشتر فولاد زنگ نزن از طریق كاهش میزان كربن در فولاد زنگ نزن . انجام این فرآیند بدین خاطر است كه كربن در فولاد زنگ نزن باید كمتر از فولاد كربنی یا كمتر از فولاد آلیاژی باشد (برای نمونه فولاد حاوی عنصر آلیاژی كمتر از 5 درصد ) . در حالی كه كوره های قوس الكتریكی وسیله مرسوم برای ذوب و تصفیه فولاد زنگ نزن هستند . كربن زدایی با اكسیژن – آرگون (AOD) یك مكمل اقتصادی محسوب می شود بطوری كه زمان عملیات ذوب و درجه حرارت را در فولادسازی به روش كوره های قوس الكتریكی كوتاهتر و پایین تر می آورد. در این فرآیند ، فولاد مذاب و تصفیه نشده از كوره های قوس الكتریكی به داخل پاتیل جداگانه ای منتقل می شود و مخلوطی از گازهای اكسیژن و آرگون از كف پاتیل به داخل فولاد مذاب دمیده می شود سپس عاملهای تمیزكننده به همراه گازهای فوق الذكر به داخل پاتیل اضافه می شوند تا ناخالصی ها را حذف نمایند. در حالی كه اكسیژن با كربن موجود در فولاد تصفیه نشده تركیب می شود تا میزان كربن آن را كاهش دهد. وجود آرگون موجب تقویت میل تركیبی كربن با اكسیژن می شود و از این رو حذف كربن را تسهیل می كند.

Batch Anneal
بازپخت غیرمداوم فرآیندی است كه بوسیله آن تعدادی كلاف فولادی (4 كلاف بصورت عمودی روی هم قرار گیرند) به مدت طولانی در معرض عملیات حرارتی قرار داده می شوند . این فرآیند ورقهای نورد سرد را قادر خواهد ساخت تا با كریستالیزه شدن كامل به محصولی تا حد ممكن نرم تیدیل شوند تا خصوصیات مورد نظر مشتری را تأمین نمایند.

Calorizing
كالوریزه كردن پوشاندن آلیاژهای آهن دار با آلومینیم یا آلیاژهای آهن و آلومینیم است كه ایجاد یك لایه مقاوم در برابر اكسایش می كند. این عمل با حرارت دادن جسم در گرد آلومینیم در درجه حرارت 800 تا 1000 درجه سانتی گراد انجام می شود.

Carbo-Nitriding
كربورنیترید كردن فرآیند و روش سخت كردن فولاد است كه در آن اجزاء فولاد در یك اتمسفر حاوی كربن و نیتروژن حرارت داده می شود.

Carburising
كربن دهی وارد كردن كربن در لایه سطحی فولاد كه حاوی كربن كم است . این روش بوسیله حرارت دادن در واسطه كربن دار جامد ، مایع یا گاز انجام می شود. عمق نفوذ كربن در سطح فولاد با میزان حرارت و زمان عملیات كنترل می شود بعد از كربن دهی برای سخت كردن اجزاء تشكیل دهنده فولاد بوسیله حرارت دهی در درجه حرارت مناسب و سرمادهی لازم است .

Case – Hardening
برون سخت سازی فرآیند سخت سازی سطح فولاد در حالیكه داخل آن بدون تغییر می ماند ، فولادهای كربنی و آلیاژی برای برون سخت سازی مناسب هستند عناصر سخت پذیر در آنها . مقدار لازم موجود باشد. در این فرآیند مخصوصاً در مورد فولادهای آلیاژی با یك پوسته سخت و مغزی چقرمه بوجود می آورد.

Cladding
روكش كاری روكش كاری ،‌روش مورد استفاده در پوشش فولاد كربنی یا فولاد كم آلیاژی (فولاد حاوی عنصر آلیاژی زیر 5 درصد) با فولاد زنگ نزن است . این روش ، مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدگی فولاد معمولی را افزایش می دهد و در مقایسه با استفاده محض از فولاد زنگ نزن از هزینه بسیار كمتری برخوردار است . به سه روش این كار انجام می گیرد كه عبارتند از : 1) جوشكاری فولاد زنگ نزن بر روی فولاد كربنی 2) ریختن فولاد زنگ نزن مذاب در اطراف یك تختال فولاد كربنی جامد در قالب 3) قرار دادن تختالی از فولاد كربنی بین دو ورق فولاد زنگ نزن و اتصال آنها با نورد در درجه حرارت بالا در كارخانه نورد ورق .

Coating
اندودكاری ، رنگ كردن ، پوشش كردن فرآیندی است برای پوشش دادن فولاد با ماده دیگر كه غالباً برای مقاومت در برابر خوردگی است (مثل قلع ، روی یا كروم) . 1. شكلی از سطح حفاظتی یا تكمیل كاری زینتی است . سطوح حفاظتی در قبال خوردگی یا سایش با آبكاری الكتریكی ، رسوب شیمیایی ،‌ غوطه دادن ، جوشكاری ، پاشیدن ، تبخیر حرارتی در خلاء یا جوی از گازی خنثی صورت می گیرد كه همراه پیوندی مكانیكی یا نفوذی با فلز بنیانی است . 2. استفاده از پوشش محافظ در سطح ورقهای فولادی ‌، یكی از روشهای مؤثر كاهش اكسایش فلز و عیوب حاصل هنگام حرارت دیدن در حرارتهای زیاد است .

Cold Galvanizing
گالوانیزه كاری سرد روش كاربرد اندودهای محافظ روی است و شامل گرد روی بسیار نرم و یك چسب در یك حلال ، مانند پلی استیرن و غیره است . حلال تبخیرشده و لایه ای محتوی حدود 95 درصد روی از خود باقی می گذارد ، در حقیقت رنگ گردن با رنگ غنی از فلز روی است .

Corex
كوركس فرآیند كوركس یك روش ذوب با كاربرد زغال سنگ است كه فلز مذاب یا چدن خام تولید می كند. محصول این روش می تواند توسط كارخانجات ذوب فولاد به روش كوره های قوس الكتریكی یا به روش كوره بلند استفاده شود. در این فرآیند زغال سنگ كك نشده را در یك واكنشگر ذوب كه آهن مذاب نیز تولید می كند به گاز تبدیل می كند . زغال سنگ تبدیل شده به گاز به داخل یك كوره عمودی تزریق می شود و در اینجا اكسیژن از كلوخه سنگ آهن و یا گندله جدا می شود ، سپس آهن احیاء شده به واكنشگر ذوب ارسال و آن را تغذیه می كند.

Corex Process
فرآیند كوركس فرآیند كوركس با حذف باتریهای كك سازی ، از دو كوره تشكیل شده : كوره ذوب و مولد گاز و كوره احیاء كننده . در كوره ذوب و مولدگاز . زغال سنگ از بالا وارد گنبد آن گردیده و با سوختن و تولید حرارتی حدود oc1000 ، تجزیه حرارتی صورت گرفته و گازهای اكسیدكربن ،‌ گازكربنیك ، هیدروژن سولفوره (H2S) و Co2 تولید و حداكثر حدود 1 درصد گاز متان باقی می گذارد . این گازها پس از گردگیری وارد كوره دوم یعنی كوره احیاء می گردند. گرد حاصله وارد كوره اول می شود . در كوره احیاء ،‌ سنگ آهن یا گندله یا كلوخه و اضافات از بالا وارد و با گازهای احیاء كننده ،‌ كه از پهلو وارد آن شده برخورد و احیا و به آهن اسفنجی تبدیل می گردد. آهن اسفنجی حاصله وارد كوره ذوب و مولد گاز می شود. اكسیژن نیز از پایین وارد این كوره می گردد. آهن اسفنجی در این كوره ذوب و به فلز مذاب یا چدن تبدیلی و سرباره تبدیل كه به طرق سنتی به فولاد تبدیل می گردد. قسمتی از گازهای حاصله از كوره ذوب و مولد گاز بدین طریق استفاده می شود.

Decarburisation
كربن زدایی خارج شدن كربن از سطح فولاد در نتیجه حرارت دهی در محیط كم كربن ، در طی نورد فولاد ، سطوح داغ در معرض اثرات كربن زدایی اكسیژن در محیط قرار می گیرند و بدین صورت سطح فولاد از كربن تهی می شود.

Decopperisation
مس زدایی حذف مس از فولاد مذاب است .

Degassing
گاززدایی دفع گازهای محلول در فولاد مذاب قبل از ریخته گری با مواد گازهایی بی اثر مانند آرگون و یا با تركیبات خاص گازهایی مضر را (H2 - Co – N2 – o2) از فلز مذاب خارج می كنند .

Deoxidation
اكسیژن زدایی عناصری همچون سیلیس و آلومینیوم هنگامی به فولاد مذاب اضافه می شوند تشكیل اكسیدهای بادوامی را می دهند و مقدار اكسیژن محلول در مذاب را كاهش می دهند قابلیت حل شدن اكسیژن در فولاد با كم شدن درجه حرارت در هنگام جامد شدن فولاد كاهش می یابد و اكسیژن اضافی تركیب می شود و ایجاد منواكسید كربن می كند.

Desulfurization
گوگرد زدایی عملیاتی است كه توسط آن یك تركیب شیمیایی پایه قلیایی خاكی به داخل پاتیل حاوی فلز مذاب تزریق می شود تا گوگرد را قبل از بارگیری فلز مذاب به داخل كوره اكسیژنی خارج سازند .این عملیات بدین دلیل است كه گوگرد در عملیات ذوب در كوره بلند از طریق كك به فولاد وارد میشود و تعداد اندكی از فولادسازان وجود دارند كه قادر به خارج كردن گوگرد از فولاد هستند. به دلیل اینكه گوگرد اضافی در فولاد تأثیرمنفی تری گرم یا سرخ شكنندگی داشته بر ویژگیهای جوشكاری و شكل پذیری فولاد می گذارد، لذا ، كارخانجات فولاد باید این مرحله را به فرآیند فولادسازی خود اضافه نمایند.

Detining
قلع زدایی ، قلع گیری روش بازیابی قلع از حلبی ها قراضه است .

Dip Coating
اندودكاری غوطه ای اندودی است كه با فرو بردن فولاد در مذابی همچون قلع و روی ایجاد می شود.

Dipping Acid
فروشویی اسیدی فروبردن قطعه فولادی در حمام اسید برای اسیدشویی و پوسته زادیی و غیره است و این كار را می توان با اسیدكلریدریك و اسیدسولفوریك انجام داد.

Electroplating
آبكاری فرآیندی است كه با استفاده از الكترولیز فلزی را روی فلز پایه می نشانند. این پوشش دهی می تواند كاركردی (برای حفاظت از خوردگی) یا برای تزیین باشد.

Flux
كمك ذوب عامل تصفیه كننده آهن است . عناصر قلیایی خاكی از جمله سنگ آهك و آهك با ناخالصی های درون مذاب واكنش نشان می دهد و ایجاد سرباره میكند . سرباره بوجود آمده بر روی آهن مذاب كه نسبتاً سنگین تر است شناور می شود.

Gas Carburising
كربن دهی گازی شیوه عملیات حرارتی مورد استفاده در سخت گردانی فولاد است بدینوسیله كربن به داخل لایه های بیرونی سطح آهن با حرارت دادن در یك جریان گازی جذب می شود این گازها غنی از كربن هستند.

Graphitising
گرافیت زایی فرآیند بازپخت است كه در ریخته گری آهن وفولاد با كربن و سیلیسیم زیاد استفاده می شود و تمام یا قسمتی از كربن تركیبی به كربن گرافیتی یا آزاد تبدیل می شود.

Hardening
سخت گردانی سخت گردانی فرآیندی است كه طی آن سختی فولاد افزایش می یابد ، برای مثال درجه سختی كه فولاد در مقابل برش ،‌سایش ،‌خمش و كشش مقاومت خواهد كرد . این فرآیند برای افزایش پایداری است تا با سخت گردانی ، فولاد برای كاربردهای خاص و اضافی مناسب شود. سخت گردانی فولاد می تواند از طریق شیوه های مختلف حاصل شود كه عبارتند از : 1. عملیات حرارتی ، كه در این شیوه خواص فولاد با قرار دادن فولاد در معرض یك سری تغییرات درجه حرارت تغییر داده می شود. 2. سردكاری ،‌ در این شیوه تغییرات در ساختار و شكل فولاد از طریق نوردكاری ، چكش كاری یا تسطیح كاری فولاد در درجه حرارت نسبتاً پایین حاصل می شود.
-
Heat Treatment
عملیات حرارتی تغییر خواص فولاد با قرار دادن آن در معرض تغییرات حرارتی است . هدف از عملیات حرارتی بر روی فولاد افزایش سختی ،‌ پایداری یا قابلیت انعطاف پذیری فولاد است تا آن را برای كاربردهای بیشتر مناسب سازند. در عملیات حرارتی ،‌فولاد حرارت داده می شود و سپس برای ایجاد تغییرات در شكل ساختاری آن لازم است سرد شود تا خصوصیات دلخواه به آن منتقل شود . مدت زمان صرف شده برای هر حرارت و میزان خنك سازی تأثیر به سزایی در عملیات حرارتی دارند.

Heavy Coating
پوشش دهی ضخیم وضعیتی است كه موجب پوشش زیاد از حد بر روی ورق فولادی می شود.

Hot Dip Galvanizing After Fabrication
گالوانیزه كاری داغ بعد از ساخت فرآیندی است كه برای تولید پوشش فلز روی بر روی محصولات فولادی ساخته شده با غوطه ور كردن كامل محصول فولادی در حمام روی مذاب مورد استفاده قرار می گیرند . این فرآیند اندودكاری چند لایه متالوژیك با ضخامت 4 میلی متر كه شامل لایه های آلیاژی آهن – روی كه با عرض روی پوشش داده شده است را امكان پذیر میسازد.

 گرداوری رامین سعیدی

منبعhttp://smsm.ir