تقریبا ۴ سال از آن روز می گذرد؛ روزی که فهمیدم دارم مادر می شوم، روزی که صحبت های متخصص زنانم دکتر سیدمصطفی میرپور که از اساتید دانشگاه تهران هم هستند، نگاه مرا به زندگی تغییر داد و این برای مادر شدنم لازم بود. فکر می کردم چون با توجه به رشته دانشگاهی ام برخی اطلاعات پزشکی تسلط دارم، یک قدم از مادرهای دیگر جلوترم اما وقتی جواب آزمایش به دست، پرسیدم خب، دکتر! باید چه کار کنیم؟ با نگاه مهربان و لحن پدرانه، گفتند: «هیچ کار، دخترم! مگر تا اینجا ما کاری کرده ایم که از این به بعد نگران باقی معجزه بارداری باشیم؟! فقط باید نگاه کنیم و از این شگفتی و عظمت لذت ببریم...
اگر موضوع نگران کننده ای بود، با هم در موردش حرف می زنیم و آن را رفع می کنیم.» پرسیدم: «پس تست های این دوره، سونوگرافی هایی که می گویند و...» باز هم با همان لحن پدرانه حرفم را قطع کردند و گفتند: «مادری که سالم است، فقط باید سعی کند آرام باشد، خوب بخورد و خوب بخوابد. نقش پزشک هم این است که نگرانی او را با دانشی که دارد، بررسی کند پس به مشکلاتی که هنوز وجود ندارد فکر نکن؛ مگر اینکه به توانایی دست هایی که هر لحظه درونت معجزه می آفریند، شک داشته باشی.»
«معجزه بارداری»، عبارتی که دکتر به کار برد، برای من یک دنیا حرف داشت چون به چشم معجزه به آن نگاه نکرده بودم.
وقتی یک خانم متوجه می شود باردار است که در هفته ۴ یا ۵ بارداری قرار دارد. یعنی با اینکه این خانم هنوز منتظر است عادت ماهیانه اش اتفاق بیفتد و نمی داند باردار است، در درونش اتفاق هایی در حال وقوع است که علم در توصیف آن ناتوان مانده است. وقتی جواب آزمایش می رسد و به نظر مادر تازه یک اتفاق مهم افتاده، بی خبر است که بچه ای که قرار است تا چند ماه دیگر در آغوش بگیرد هم اکنون به اندازه دانه کنجد است اما قلبش می زند و هر کدام از سلول های در حال تقسیم او می دانند قرار است چه عضوی را بسازند.
آنچه من و شما که مادر شده ایم در هر سطح سواد و رتبه علمی فراموش می کنیم، این است که گمان می کنیم ما یا پزشک عهده دار مسوولیت رشد این جنین هستیم و همین باور غلط است که برایمان دلهره آور و استرس زاست.
باورمان نمی شود از عهده این کار بزرگ برآییم و ترس از ناشناخته ها برمان می دارد. شاید بی آنکه متوجه باشیم، غرق شدنمان در دنیای مدرن که تنها با یک کلیک انبوهی از اطلاعات را در اختیارمان می گذارد و شاید مدرک تحصیلی، یا صفرهای حساب بانکی مان باعث شده از یاد ببریم ما در طی شدن مراحل این معجزه بارداری، هیچ کاره ایم. باور کنید برای تجربه این حس خوب، فقط باید انتظار کشید، خوب خورد و خوابید و از زندگی لذت برد چون یک قادر مطلق انجام کارها را به عهده دارد و قدرتش توصیف نشدنی است و اطمینان به قدرت او چنان آرامشی به شما می دهد که هیچ استرسی آن را برهم نمی زند. باور کنید تا او نخواهد برگی از درخت نمی افتد.
اگر به حر ف هایم می خندید و باورش ندارید، سری به سایت های علمی بارداری بزنید یا در کتاب های جنین شناسی بگردید تا این جمله ها را ببینید «از نظر علمی هنوز مشخص نشده چرا...»، «با وجود این همه پیشرفت هنوز هیچ راهی برای تخمین زمان دقیق زایمان نیست و...»، «هنوز مکانیسم اینکه چطور این اتفاق می افتد، معلوم نیست...»
تفاوت بین نگرانی عادی و وسواس گونه را درک کنیم
همکاری داشتیم که متخصص پزشکی هسته ای بود. او حتی در دوران بارداری هم سرکار می آمد و با شکم برآمده اش، تعجب بیماران را برمی انگیخت. تعجب از اینکه چرا روی دیوارها نوشته ایم خانم باردار داخل نشود اما خودمان رعایت نمی کنیم. گاهی هم از او در این باره می پرسیدند و پاسخ این همکار ما که استاد دانشگاه هم بود، جالب بود: «احتیاط شرط عقل است اما هیچ عاقلی وقتی محتاطانه عمل می?کند نگرانی به خود راه نمی?دهد. من مراقب هستم که جنینم در معرض اشعه قرار نگیرد و به جایی که دارو در آن تهیه یا مواد رادیواکتیو تزریق می شود، نمی روم. به بیمارانی هم که دارو برایشان تزریق شده، نزدیک نمی شوم پس جای نگرانی نیست.
وظیفه ما رعایت نکات ایمنی است اما نباید مدام از احتمال خطرهایی که در محیط وجود دارند، نگران باشیم و بترسیم. این استرس هر روزه برای بچه ام سم است، نه گپ ۲ دقیقه ای با یک بیمار نیازمند به همدردی.» الان پسر او ۶ ساله است؛ سلامت و باهوش اما چه بسیارند خانم هایی که با استرس و ترس های بی مورد، سلامت خود و بچه هایشان را به خطر می اندازند. اگر نگرانی شما ناشی از بی اطلاعی است، خوب است مطالعه کنید اما نباید این انباشتگی اطلاعات متفاوت باعث بیشتر شدن نگرانی هایتان شود.
اولین نیاز زن باردار، فراگیری مدیریت استرس
پروفسور هابر، یکی از استادان جنین شناسی دانشگاه کالیفرنیا، می گوید: «یک خانم باردار در درجه اول به آموزش مدیریت استرس نیاز دارد.» این پزشک متخصص می گوید: «همان طور که غذای ناسالم یا نوشیدنی و داروی نامناسب می تواند به زن باردار و سلامت جنین او ضرر برساند، تصمیم های غلط و واکنش نامناسب در برابر عوامل بیرونی استرس زا برای او آسیب رسان است.» این پزشک ادامه می دهد: «مادر باردار باید در جایی که مدام جلوی دیدش باشد، بنویسد: «مادر! استرس تو من را نابود می کند» و این جمله را به عنوان اولین جمله، از جنین درون شکمش بپذیرد.»
اگر انجام دادن یا ندادن یک بررسی تشخیصی از نظر تامین هزینه یا ترس از ناشناخته ها به شما استرس وارد می کند یا درنهایت نتیجه این بررسی تاثیری در تصمیم شما برای طی روند بارداری ندارد، با پزشکتان یا همسرتان در این باره صحبت کنید. گاهی صرفنظر از انجام این کار و کاستن از شدت این استرس، برای شما و جنینتان مفیدتر از انجام دادن آن همراه با استرس است. متخصص دیگری از همان گروه محقق دانشگاه کالیفرنیا، با نام دکتر هایتر با بیان خاطره ای از یکی از بیماران می گویند: «استرسی که این مادر قرار بود از انجام تست آمینوسنتز داشته باشد، زیاد بود و به من می گفت حتی اگر مشکلی وجود داشته باشد، تا ختم بارداری صبر می کنم بنابراین بهتر دیدیم این کار را برایش انجام ندهیم چون استرس همیشه مشکلات را پیچیده تر می کند. گاهی استرس اینکه جنین سقط می شود یا نه، باعث می شود این موضوع به واقعیت تبدیل شود.»
تأثیر استرس بر بارداری
این محقق نکته جالبی در مورد استرس مادران و ترس های آنها در دوران بارداری می گوید که به نظرم نکته ای طلایی است: «مادری که در مورد هر آنچه می خواهد بخورد یا انجام دهد، استرس افراطی و وسواس گونه دارد، باید بداند شاید آ ن غذا یا فعالیت مضر نباشد اما استرس یک بیماری ساکت و خاموش است که جنین او را بیمار خواهدکرد.» نتیجه تحقیقات این گروه در مورد استرس نشان می دهد بیشتر مادران مضطرب دچار زایمان زودرس می شوند و به دلیل وزن کم حین تولد، احتمال مرگ ومیر این نوزادان بالاست.
دکتر هایتر می گوید: «حتی اگر بتوانیم به دلیل پیشرفت های علم، شانس زنده ماندن را در این نوزادان بالا ببریم، از ابتلای آنها به انواع بیماری های قلبی، دیابت، فشارخون و... نمی توانیم جلوگیری کنیم. از این بدتر اینکه اگر این بچه ها از بیماری های جسمی جان سالم به در ببرند، از مشکلات عصبی، پرخاشگری و افسردگی در بزرگسالی در امان نخواهند بود. طی مراحل رشدی می توان درک کرد این بچه ها از نظر هوش و IQ عقب تر از بقیه همسالانشان هستند.»
همه این مشکلات ناشی از آن است که وقتی مادر دچار استرس می شود، چند مکانیسم مختلف و پیچیده در بدنش به کار می افتد که همه آنها از مغز دستور می گیرند تا با ترشح هورمون های مختلف بدن را برای مقابله با استرس آماده کنند. حجم بالای هورمون های استرس، گرفتگی عضلات مختلف بدن، افزایش فشارخون و ضربان قلب و ماندن مادر در این حالت باعث می شود تمرکز بدن برای اکسیژن رسانی صحیح به رحم و جنین در حال رشد کاهش یابد و این یعنی مختل شدن روند رشد جنین.
الهه رضاییان
