کلیات در رابطه با وسایل اندازه گیری

در کارگاه ماشین های ابزار هر قطعه می بایست به طور دقیق و به اندازه لازم تراشیده شود و به همین جهت، یکی از کارهای اساسی در تولید هر قطعه، ‌اندازه گیری می باشد. دقت در اندازه گیری قطعات بسیار مهم و لازم است. زیرا که باید مطمئن شویم قطعات بعد از عملیات تراشکاری به طور مناسب با یک دیکر مونتاژ (یا بر هم سوار یا منطبق) خواهند شد. در صورتیکه هنگام اندازه گیری بی احتیاطی شود و به طور صحیح عملیات اندازه گیری صورت نگیرد، ‌وقت و مواد مصرف شده، هدر رفته و کار انجام شده بی ارزش تلقی می گردد.

وسایل اندازه گیری طول را می توان به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کرد.

وسایل اندازه گیری مستقیم
وسایل اندازه گیری مستقیم دارای درجه بندی خطی هستند و با قرار دادن آنها در کنار قطعه مورد اندازه گیری، اندازه قطعه مستقیما از روی خطوط درجه بندی خوانده می‌شود مانند انواع خط کش های مدرج،‌ کولیس ها، میکرومترها و … این وسایل، به وسایل اندازه گیری متغیر نیز موسوم هستند.

وسایل اندازه گیر غیر مستقیم
در این وسایل اطلاعات مربوط به اندازه قطعه را به یک مقیاس مدرج منتقل کرده و به این ترتیب اندازه به صورت غیر مستقیم به دست می آید. مانند پرگارها.

اندازه گیری با خط کش های مدرج
خط کش های فلزی خط کش عموما با دقت بالاتری نسبت به مترها تهیه می‌شوند دقت خط کشهای فلزی 5/0 یا 1 میلی متر است جنس این خط کش ها به ضخامت آنها بستگی دارد و معمولا با ابعاد و جنس های مختلف ساخته می‌شوند.
خط کشهایی نیز وجود دارند که یک لبه آنها بر حسب میلیمتر و لبه دیگر بر حسب اینچ مدرج شده است. خط کش های فلزی در انواع مختلف تولید می‌شوند و در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند.

خط کش های تخت
این خط کش ها که تقریبا معمولی ترین خط کش ها است در کارهای فلزکاری برای رسم خط و یا اندازه گیری به کار گرفته می شود جنس این خط کشها از فولادی تهیه شده که در مقابل ضربه و خمش مقاوم هستند.

خط کش قلاب دار
این خط کش به دلیل اینکه قلابی در انتهای آن دارد برای اندازه گیری قسمت داخلی کاسه ساچمه ها، فلکه ها و طول سوراخ های شیاردار مناسب است. زیرا هنگام اندازه گیری می توان قلاب آن را در پیشانی قطعه قرار داد. استفاده از این ابزار دقت اندازه گیری را بالا می برد. این نوع خط کش ها دارای تقسیمات میلیمتری و اینچی هستند. لازم به توضیح است که قلاب نصب شده می تواند ثابت و یا قابل تنظیم نیز باشد.

خط کش با انتهای مدرج
این خط کش ها تشکیل شده اند از یک دسته آجدار که یک طرف آن مهره محکم کننده و طرف دیگر آن حالت یک بست را دارد که با مهره مذکور ارتباط دارد. روی این مجموعه قطعات کوچکی سوار می‌شود. این خط کش ها برای اندازه گیری جای خارها و سوراخ ها و یا مکانهائی که اندازه گیری سطوح آنان به دشواری میسر است می توان استفاده کرد. لازم به توضیح است هر کدام از این قطعات دارای یک طول خاص است.

خط کش کولیسی
این نوع خط کش ها دارای یک خط کش ثابت و یک قسمت کشوی لغزان هستند که توسط یک پیچ می توان کشوی را روی خط کش مدرج محکم نمود. از این نوع خط کش ها نساجها برای اندازه گیری تعداد گره های موجود در یک طول مشخص از فرش استفاده می کنند.

خط کش قابل انعطاف
این خط کش ها از فولاد فنر ساخته شده و کاملا انعطاف پذیر هستند به طوری که می توانند کاملا فرم گرفته و روی سطوح منحنی بنشینند زیرا که طول قوس ها را نمی توان با خط کش های معمولی اندازه گیری کرد. بنابراین توسط این خط کش ها می‌توانند به راحتی قوس های قطعات را اندازه گرفت.

خط کش پایه دار
از یک خط کش فلزی که پایه آن از چدن تشکیل شده است و زیر سطح آن سنگ زده می شود و خط کش در شیار جانبی آن قرار گرفته و به وسیله پیچ در آن محکم می شود مورد استفاده خط کش پایه دار اندازه گیری ارتفاع و عمق قطعات است.

خط کش با انتهای شیب دار (‌لب بریده)
این خط کش برای اندازه گیری قطعاتی که دارای گوشه های گرد می باشند در این صورت برای اندازه گیری طول قطعه نمی توان از خط کش تخت استفاده کرد چون اگر پیشانی خط کش به پیشانی پله مماس شود،‌ لبه خط کش روی قطعه قرار نگرفته است این نوع خط کش همانطور که از اسمشان معلوم است ابتدای لبه آنها بریده شده است بنابراین نوع خط کش ها وسیله مناسبی برای اندازه گیری طولی هستند.

خط کش تلسکوپی
خط کش تلسکوپی از چند قطعه استوانه ای تشکیل شده است که قطرهای مختلفی دارند و به راحتی می توانند در داخل یکدیگر جمع شوند. یک سر این خط کش دارای قلابی برای اتصال سر خط کش به لبه کار است.

خط کش عمق سنج
برای اندازه گیری عمق سوراخ ها،‌خزینه ها و شیارها طراحی شده است که دارای خط کش مدرج بوده و از طرفی چون هنگام اندازه گیری خط کش آن موازی با سوراخ قطعه کار قرار می گیرد در نتیجه خطای اندازه گیری نسبتا کم خواهد بود. این وسیله تشکیل شده است از یک بدنه شیاردار که جنس آن از فولاد آبکاری شده می باشد و یک خط کش از جنس فولاد سخت. معمولا خط کش را داخل شیار (کشویی) پایه قرار داده و به وسیله یک پیچ سراج دار در هر فاصله که لازم باشد بوسیله دست محکم می کنند.

انواع مختلف عمق سنج
عمق سنج میله دار ساده شکل و طرز کار آن مثل عمق سنج خط کش دار می باشد ولی چون میله و پایه هیچکدام مدرج نیستند بعد از اندازه گیری ارتفاع سوراخ و یاشیار، می بایستی طول میله را تا کف پایه به وسیله خط کش اندازه گیری کرد که این اندازه همان اندازه ارتفاع شیار یا سوراخ می باشد. با توجه به اینکه طول میله دوباره باید اندازه گیری شود به علت خطای اندازه گیری مجددی که خواهد داشت، دقت آن کمتر از عمق سنج خط کش دار

عمق سنج میله ای فنر دار شکل و طرز کار آن مثل عمق سنج میله دار ساده می باشد با این تفاوت که میله آن توسط فنری که در آن تعبیه شده، به طورخودکار به طرف پایین هدایت می‌شود. به این صورت که با بازکردن پیچ مخصوص قفل، میله به طور خودکار در داخل سوراخ و یا خزینه کار فرو برده می شود. پس از اینکه پیشانی میله به ته کار مماس شد،‌پیچ قفل را دوباره محکم کرده تا میله در محل خود محکم شود و چون میله آن مانندعمق سنج میله دار ساده و مدرج نیست بعد از اندازه گیری قطعات آن را از کار خارج کرده و سپس طول میله رابه وسیله خط کش و یا وسیله دیگری مجددا اندازه گیری می کنند.

عمق سنج نقاله ای
این نوع وسیله اندازه گیری شامل یک خط کش روی نقاله سوار شده و برای اندازه گیری خزینه و مخروط ها مورد اندازه گیری قرار می گیرد. از طرف دیگر، ‌خط کش می تواند روی نقاله تحت هر زاویه ای که لازم باشد قرار گرفته و محکم شود. البته باید گفت که مهره آج زده شده مانند یک نقطه اتکاء سودمند خواهد بود.

پرگارها Dividers
پرگارها جزو وسایل نقل اندازه می باشند که با این وسایل اندازه گیری طول قطعات به طور غیر مستقیم امکان پذیر بوده و با توجه به دقتی که در اندازه گیری از آنها انتظار داریم، ‌از وسیله اندازه گیری مناسبی (خط کش یا کلیس) برای میزان کردن یا خواندن آنها کمک می گیریم،‌ دقت اندازه گیری ابزارهای اندازه گیری مانند پرگارها، بستگی به حساسیت دست اندازه گیر دارد زیرا لمس صحیح این نوع ابزارها با کار، میزان دقت اندازه گیری را تعیین می کند و این نیاز به داشتن احساس قوی (حساسیت دست،‌حس لامسه) و تجربه دارد.

ادامه مطالب در لینک زیر بخوانید

http://btmco.ir/GeneralMeasurement.aspx