ماهی قِزِل‌آلا
ماهی قِزِل‌آلا(به معنی ماهی بزرگ که رنگ سرخ طلایی دارد)(بهانگلیسی:Trout) یاگُل‌ماهیاز نوعماهی‌های سردآبیاست و در زیرگروه ماهی‌های آزاد جای می‌گیرد دارای بدنی فشرده و داری باله دمی بزرگ‌تر ازماهی آزاداست. ساقه دمی آن مرتفع، سر کند و قسمت خارجی باله دمی تقریباً صاف است. تعدادفلسبین باله چربی و خط جانبی ۱۹–۱۴ عدد و به‌طور متوسط حدود ۱۶ عدد است. تعداد خارهای اولین کمانآبششبین ۵–۲ عدد است که به شکل شمشیر بوده و در پایین به شکل دکمه درآمده‌اند. حداکثر طول بدن ماهی قزل‌آلا ۱۴۰ سانتیمتر است و وزن آن تقریباً به بالای ۵ کیلوگرم می‌رسد.
کشورهای تولیدکننده
پرورش ماهیقزل آلا در ایران، شیلی و ترکیه در مقایسه با کشورهای اروپایی که دارای سنت طولانی است، بخش اقتصادی کاملاً جوانی است.[۲]
در این کشورها تولید در واقع در اواخر دهه ۵۰ آغاز شد. طی ۱۵ تا ۲۰ سال گذشته، شیلی، ایران و ترکیه کشورهایی بودند که سریع‌ترین رشد را در بخش پرورش ماهی قزل آلا در جهان داشتند. دراتحادیه اروپاتولید ماهی قزل آلا در استخرهای خاکی دارای سنت طولانی است. برخلاف «کشورهای جوان تولید کننده قزل آلا»، آنها از دهه ۱۹۸۰ نتوانستند تولید خود را به میزان قابل توجهی گسترش دهند.[۲]
در زبان ژاپنیماسو(マス) نامیده می‌شود و یکی از عناصرسوشیاست.
گونه‌ها
نام قزل‌آلا معمولاً برای برخی از گونه‌ها در سه سرده از هفت سرده در زیرخانوادهٔآزادماهیان(Salmoninae) استفاده می‌شود:ماهی‌های آزاد(Salmo)، گونه‌هایاقیانوس اطلس.کج‌بینی‌ها(Oncorhynchus)، گونه‌های اقیانوس آرام وآزادماهی‌های شکم‌رنگی(Salvelinus) که شامل گونه‌ای ماهی نیز می‌شود که به آن چار (char) می‌گویند. ماهی‌هایی که به عنوان قزل‌آلا شناخته می‌شوند عبارت اند از:
- سردهٔماهی‌های آزاد (Salmo)
- قزل‌آلای آدریاتیک(Salmo obtusirostris)
- قزل‌آلای قهوه‌ای(Salmo trutta)
- قزل‌آلای رودخانه‌ای(S. t. morpha fario)
- قزل‌آلای خال‌سرخ(S. t. morpha lacustris)
- قزل‌آلای دریایی(S. t. morpha trutta)
- قزل‌آلای سرصاف (Salmo platycephalus)
- قزل‌آلای مرمر، قزل‌آلای رودخانهٔ سوکا یا قزل‌آلای سوچا (Salmo marmoratus)
- قزل‌آلای اهرید (Salmo letnica، S. balcanicus(منقرض‌شده)،S. lumiوS. aphelios)
- قزل‌آلای سوان(Salmo ischchan)
- سردهٔکج‌بینی‌ها(Oncorhynchus)
- قزل‌آلای بیوا(Oncorhynchus masou rhodurus)
- ماهی قزل‌آلای بی‌رحم(Oncorhynchus clarki)
- قزل‌آلا قاتل ساحلی(O. c. clarki)
- قزل‌آلای کرسنتی(O. c. c. f. crescenti)
- قزل‌آلای آلوورد(O. c. alvordensis) (منقرض‌شده)
- قزل‌آلای بونویل(O. c. utah)
- قزل‌آلای هومبولت(O.c. humuloldtensis)
- قزل‌آلای لاهونتان(O. c. henshawi)
- قزل‌آلای وایت هورس(Whitehorse Basin)
- قزل‌آلای پایوته(O. c. seleniris)
- قزل‌آلای خالدار ماری(O. c. behnkei)
- قزل‌آلای وست‌اسلوپ (O. c. lewisi)
- قزل‌آلا باله‌زرد (O. c. macdonaldi) (منقرض‌شده)
- قزل‌آلای یلوستون (O. c. bouvieri)
- قزل‌آلای رودخانهٔ کلرادو (O. c. pleuriticus)
- قزل‌آلای قیچی پشت‌سبز (O. c. pleuriticus)
- ماهی قزل‌آلای ریوگرانده (O. c. virginalis)
- قزل‌آلا قاتل ساحلی(O. c. clarki)
- سردهٔ گیلا (Oncorhynchus gilae)
- قزل‌آلای گیلا (O. g. gilae)
- قزل‌آلای آپاچی(O. g. apache)
- قزل‌آلای رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss)
- قزل‌آلای رنگین کمان کامچاتکان(Oncorhynchus mykiss mykiss)
- قزل‌آلای کله قرمز رودخانه کلمبیا(Oncorhynchus mykiss gairdneri)
- قزل‌آلای استیل هد(Oncorhynchus mykiss irideus)
- قزل‌آلای بردزلی(Oncorhynchus mykiss irideus var)
- قزل‌آلای کله قرمز بزرگ (Oncorhynchus mykiss newberrii)
- قزل‌آلای طلایی(Oncorhynchus mykiss aguabonita)
- قزل‌آلای رنگین کمان رودخانه کرن(Oncorhynchus mykiss aguabonita var)
- قزل‌آلای طلایی ساکرامنتو(Oncorhynchus mykiss aguabonita var. سنگی
- قزل‌آلای طلایی کرن کوچک (Oncorhynchus mykiss aguabonita var. سفید
- قزل‌آلای رنگین کمان کاملوپس(Oncorhynchus mykiss kamloops)
- قزل‌آلای رنگین کمان باجا کالیفرنیا، قزل‌آلای نلسون، یا قزل‌آلای سن پدرو مارتر (Oncorhynchus mykiss nelsoni)
- قزل‌آلای دریاچه عقاب(Oncorhynchus mykiss aquilarum)
- قزل‌آلای نوار قرمز رودخانه مک کلود(Oncorhynchus mykiss stonei)
- قزل‌آلای باند قرمز(Sheepheaven Creek)
- قزل‌آلای طلایی مکزیکی(Oncorhynchus chrysogaster)
- سردهٔ آزادماهی‌های شکم‌رنگی (چار) (Salvelinus)
- قزل‌آلای جویبار(Salvelinus fontinalis)
- قزل‌آلای شفق قطبی(S. f. timagamiensis)
- قزل‌آلای گاو نر(Salvelinus confluentus)
- قزل‌آلای دالی واردن(Dolly Varden، Salvelinus malma)
- قزل‌آلای دریاچه ای(Salvelinus namaycush)
- قزل‌آلای نقره ای(† Salvelinus agassizi) (منقرض‌شده)
- قزل‌آلای جویبار(Salvelinus fontinalis)
- هیبریدها
- قزل‌آلای ببر(نابارور) (Salmo trutta X Salvelinus fontinalis)
- قزل‌آلای دریاچه ای خالدار (Splake، Salvelinus namaycush X Salvelinus fontinalis
کشورهای تولیدکننده
شیلی،ایران،ترکیهونروژمهم‌ترین تولیدکنندگان قزل آلای رنگین کمان در جهان هستند و پس از آن کشورهای اتحادیه اروپادانمارک،ایتالیاوفرانسهقرار دارند. شیلی و نروژ بزرگترین تولیدکنندگان ماهی قزل‌آلای بزرگ در سیستم‌های دریایی هستند که به نام قزل‌آلای سالمون نیز شناخته می‌شوند، در حالی که ایران و ترکیه بر تولید آب شیرین قزل‌آلای رنگین‌کمان سهم غالب را دارند.[۲]
پرورش ماهیقزل آلا در ایران، شیلی و ترکیه در مقایسه با کشورهای اروپایی که دارای سنت طولانی است، بخش اقتصادی کاملاً جوانی است.[۲]
در این کشورها تولید در واقع در اواخر دهه ۵۰ آغاز شد. طی ۱۵ تا ۲۰ سال گذشته، شیلی، ایران و ترکیه کشورهایی بودند که سریع‌ترین رشد را در بخش پرورش ماهی قزل آلا در جهان داشتند. دراتحادیه اروپاتولید ماهی قزل آلا در استخرهای خاکی دارای سنت طولانی است. برخلاف «کشورهای جوان تولید کننده قزل آلا»، آنها از دهه ۱۹۸۰ نتوانستند تولید خود را به میزان قابل توجهی گسترش دهند.[۲]
رشد و پرورش ماهی قزل‌آلا در استخر کشاورزی و استخر پیش‌ساخته
استخر های پیش ساخته، مخزن‌های عایق بندی شده‌ای هستند که برای نگهداری مایعات استفاده می‌شوند. این سازه‌ها بر روی یک بستر مناسب قرار گرفته، خروجی و ورودی مناسب بر روی آنها تعبیه شده و مواد اولیه و روش ساخت شان به آنها امکان مهار وزن مایع درون‌شان را می‌دهد. این سازه‌ها در انواع و ابعاد مختلف وجود دارند و از مواد اولیه مختلفی نیز ساخته می‌شوند.
به صورت کلی استخرهای پیش ساخته کاربردهای مختلفی دارند، از جمله کاربرد های اصلی این استخرها ، استفاده به عنوان استخر شنا ، استخر نگهداری مواد شیمیایی و استخر پرورش ماهی و سایر آبزیان میباشد.
محبوب ترین و کاربردی ترین نوع استخر پیش ساخته، استخر های فایبرگلاس هستند که هم برای شنا و هم برای پرورش ماهی و سایر آبزیان مناسب ترین بازدهی را دارند.
بهترین دما برای پرورش ماهی قزل آلا در استخر های پیش ساخته ۱۸–۱۲ درجه سانتی گراد میباشد این نوع ماهی بهترین میزان بازدهی خود را در دمای ۱۷/۱۵ درجه سانتی گراد است.
فواید پرورش ماهی قزل‌آلا در استخرهای کشاورزی
- استفادهٔ بهینه و دومنظوره از تجهیزات و تأسیسات موجود در مزرعه
- استفادهٔ بهینه از آب کشاورزی
- آب دفعی استخر ماهی قزل‌آلا که دارای فضولات ماهی استکودملایمی برای مزارع محسوب می‌شود.
- افزایش سود و درآمد مشاغل کشاورزی
- پرورش و تولید یکی از بهترین منبع‌های پروتئین مفید (گوشت ماهی قزل‌آلا)
- تأمین‌کنندهٔ گوشت مصرفی آبزیان در منطقه‌های روستایی
- اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم در مناطق روستایی
غذای انسان
سالمون یکی از مغذی‌ترین پروتئین‌های حیوانی است: هر ۱۰۰ گرم حاوی ۲۰–۲۵ گرم پروتئین، ۱۲–۱۸ گرم چربی (غنی از EPA/DHA امگا-۳) و ویتامین‌های D، B۱۲ و سلنیوم است. روش‌های پخت متداول شامل گریل کردن، دودی سرد/گرم، پخت در فر و ساشیمی است. در آشپزی ژاپنی، سالمون خام پایه سوشی و ساشیمی است. دودی‌کردن با چوب اولسو در اسکاندیناوی یا آلدر در آمریکا طعم متمایزی ایجاد می‌کند. نگرانی‌های بهداشتی احتمالی شامل تجمع آلاینده‌ها (دیوکسین، PCB) در نمونه‌های پرورشی و خطر آنیساکیس (کرم انگلی) در گونه‌های وحشی است.[۷][۸]
