اکسیر حیات بخش
مقدمه:
یکى از مسائل مهمى که در سلامت جسم و روح بشر نقش اساسى دارد، تغذیه سالم است که متأسفانه در سده اخیر دستخوش تغییرات فیزیکى و شیمیایى بسیار پیچیده اى شده و امروزه نیز شاهد تبلیغات وسیع جهت معرفى انواع فرآورده هاى غذایى مصنوعى و مضر به راه هاى مختلف هستیم که به شدّت سلامت انسان را مورد تهدید قرار داده است و نتیجه آن وجود انواع بیمارى هاى شناخته و ناشناخته، انواع سرطان ها، بیمارى هاى روحى، عصبى و بیمارى هاى صعب العلاج به گونه اى که مراکز پزشکى، درمانى ما مملو از این گونه بیماران است.
بنابراین وظیفه خود دانستم براى کمک به سلامتى جامعه مطالبى گرچه به طور فشرده، به رشته تحریر درآورم، انشاءالله هدیه اى باشد به همه عسل دوستان و همه کسانى که به سلامتى خود و خانواده خود مى اندیشند و به همه بیمارانى که سلامتى و شفاى بیمارى خود را در داروى شفا بخش قرآن (عسل) جست و جو مى کنند.
ضمناً دوستانى که خواهان اطلاعات بیشترى هستند مى توانند به کتب ارزشمندى که توسط محققین محترم به رشته تحریر درآمده رجوع نمایند.
***
انواع عسل
* عسل طبیعى: عبارت از ماده شیرینى است که: زنبور عسل «تنها» از شهد گل ها و گیاهان جمع آورى کرده و پس از تغییرات لازم، در سلول هاى مومى شان هاى کندو ذخیره کرده باشد و معمولا ساکارز (قند معمولى) آن زیر 5% مى باشد. و خواصى که براى عسل ذکر شد و بیان خواهد شد تنها مربوط به اینگونه عسل مى باشد مشروط بر اینکه حرارت غیر مجاز هم ندیده باشد.
* عسل تغذیه اى: عبارت از ماده شیرینى است که زنبور عسل علاوه بر استفاده از شهد گل ها و گیاهان، از شربت شکر و... که در اختیار آنها مى گذارند استفاده کرده باشد که قطعاً از لحاظ کیفیت، خواص عسل طبیعى را ندارد و در آزمایشگاه به راحتى قابل اندازه گیرى است و معمولا ساکارز (قند معمولى) آن بالاى 5% مى باشد. و متاسفانه اینگونه عسل ها در فروشگاه هاى مواد غذایى بسیار دیده مى شود.
* عسل تقلّبى: مایعى است شیرین شبیه عسل که از ترکیب گلوکز تجارى، شکر، اسید سیتریک، اسانس و... که پس از پخته شدن به دست مى آید و زنبور عسل هیچ دخالتى در تهیه آن ندارد و در آزمایشگاه به راحتى قابل تشخیص است و اینگونه عسل ها فاقد هر گونه خواص عسل طبیعى است بلکه مضر نیز مى باشد. البته اگر چه اینگونه عسل ها نادر است. ولى بهتر است در تهیه عسل دقّت لازم به عمل آیـد.
* عسل و حرارت: آنزیم ها مواد پیچیده اى از پروتئین ها هستند که توسط زنبور عسل به شهد اضافه مى شود و نقش حیاتى در ایجاد خواص دارویى و غذایى و نیز طعم و عطر عسل دارد که مهم ترین آنها آنزیم دیاستاز است. این ماده حیاتى نسبت به حرارت بسیار حساس است به طورى که اگر عسل از 45 درجه سانتى گراد بیشتر حرارت ببیند کیفیت آن از لحاظ خواص، طعم، عطر و... کاهش مى یابد تا جاى که اگر حرارت به 80 درجه سانتى گراد برسد نه تنها هیچ خواصى باقى نمى ماند بلکه ماده اى به نام هیدروکسى متیل فورفورال (HMF) تولید مى شود که براى سلامتى بسیار خطرناک است و در آزمایشگاه نیز به راحتى قابل اندازه گیرى است، و هم چنین باعث از بین رفتن آنزیم دیگرى به نام اینهیبین (که خاصیت باکترى کُشى دارد) مى شود. این گونه عسل ها بعد از حرارت زیاد از رنگ طبیعى شان تیره تر مى شوند و طعم سوختگى و طعمى شبیه شکلات مى دهند و در هیچ شرایطى رُس (شکرک) نمى کند، که متأسفانه در بازارهاى ما فراوان دیده مى شود.
* عسل تک گل: به عسلى مى گویند که زنبور عسل، شهد را از روى «یک نوع» گل خاصى جمع آورى کرده باشد، مثل عسل گون، اقاقیا، آویش، کُنار، مریم گلى، مرکبات و... که بیشتر کاربرد دارویى دارد و معمولا قیمت بالاترى دارد.
نکته:
عسل 100% تک گل، نادر است و در اکثر عسل هاى تک گل مقدار کمى از شهد گل هاى متفرقه هر منطقه وجود دارد.
* عسل چهل گیاه: به عسلى مى گویند که زنبور عسل، شهد را از روى گل هاى گوناگونى جمع آورى کرده باشد، یا چند عسل تک گل را طبق یک فرمول خاصى (که از لحاظ رنگ، عطر، طعم و خاصیّت، مطابق اکثر ذائقه ها باشد)، مخلوط کرده باشند که اغلب کاربرد تغذیه اى دارد.
* عسل بهاره: به عسلى مى گویند که در فصل بهار به دست آمده باشد، مثل عسل مرکبات، اقاقیا، درختان میوه، مانند زردآلو، گلابى، بادام، آلو و...
* عسل پاییزه: عسل پاییزه به عسلى مى گویند که از اوایل تابستان تا اواسط پاییز تهیه شده باشد که اغلب از شهد گیاهان صحرایى است.
* چند نکته مهم:
1ـ طبع عسل: عسل داراى طبعى معتدل است، بر خلاف تصور اکثر مردم که آن را داراى طبع گرم مى دانند، بنابراین عسل براى همه افراد با هر طبعى و در هر فصلى مناسب است.
2 ـ رنگ عسل: رنگ عسل بستگى به نوع شهدى است که زنبور عسل از آن تغذیه کرده است و از زرد بسیار روشن تا قرمز تیره متغیر است. و هم چنین منطقه جغرافیایى و شرایط آب و هوایى نیز در تعیین رنگ عسل بى تاثیر نیست. بنابراین رنگ عسل نمى تواند عامل تعیین کننده براى تشخیص کیفیت عسل باشد.
3- عطر و طعم: عطر و طعم عسل نیز مانند رنگ آن متناسب با گیاهى است که زنبور از آن استفاده کرده است.
4ـ غلظت عسل: عسل هایى که در مناطق مرطوب مثل شمال ایران به دست مى آید اغلب داراى غلظت کم مى باشد مثل عسل مرکبات. و عسل هایى که از مناطق کوهستانى به دست مى آید غالباً داراى غلظت بالاست. بنابراین غلظت نیز نمى تواند عامل تعیین کننده براى تشخیص کیفیّت عسل باشد.
5ـ عسل شان (عسل موم دار) : چون از نظر گرده گل و بره موم و موم غنى است و حرارت هم ندیده بنابراین از نظر خواص و طعم و عطر در حدّ اعلى است که ان شاءالله در آینده خواص دارویى آن بیان خواهد شد.
6ـ عسلى که به عنوان دارو استفاده مى شود علاوه بر اینکه باید 100% طبیعى باشد بایستى کم ترین حرارت را دیده و به صورت محلول استفاده شود.
7ـ چنانچه عسل نباید در هیچ یک از مراحل (استخراج، تصفیه، بسته بندى) بیش از 45 درجه حرارت ببیند، مصرف کنندگان محترم باید دقت داشته باشند که اگر قصد دارند عسل را همراه شیر، چاى، آب جوش و... مصرف کنند
حتماً پس از ولرم شدن آن، عسل را به آن افزوده تا خواص عسل محفوظ بماند.
8ـ مصرف عسل منحصر به فصل خاص و یا صرف آن فقط در صبحانه همراه نان و کره و... نیست بلکه بهترین روش مصرف آن به صورت محلول در آب به همراه افزودن عرقیات مثل گلاب، بیدمشک و... آب مرکبات مثل آب لیموى تازه و... مى باشد و هنگام مصرف هم بهتر است جرعه جرعه میل شود.
9ـ چون عسل داراى خاصیت اسیدى است بنابراین از نگهدارى آن در ظروف فلزى خوددارى شود.
10- هرگز از قاشق خیس جهت برداشتن عسل استفاده نشود.
آیا مى دانید؟
براى تهیه هر کیلوگرم عسل، زنبور عسل باید 120 تا 150 هزار بار شهد حمل کند و از ده میلیون گل شهد برداشت و مسافتى معادل هفت بار دور کره زمین بپیماید. این را هم بدانید که حداکثر عمر یک زنبور عسل حدود 45 روز مى باشد و در طول عمر خود هیچ گاه نمى خوابد!
هر زنبور عسل در طول زندگى اش در صورتى که شرائط مساعد باشد و از هر بلایى هم جان سالم بدر ببرد تنها یک قاشق مرباخورى عسل به ما تقدیم مى کند.
زنبور عسل با تمام کوچکى اش داراى دو معده است، معده اول او کیسه عسلى نام دارد که شهد گل ها را به آن جا وارد و طى عملیاتى آن را تبدیل به عسل کرده، سپس توسط خرطوم خود، آن را به سلول هاى مومى شکل که از پیش آماده کرده مى ریزد و درب آن را با موم مخصوصى پلمپ مى کند; و در معده دوم او، عملیات گوارشى انجام مى گیرد.
تنها ماده غذایى که هرگز فاسد نمى شود عسل است و قوى ترین و خطرناک ترین میکروب ها بیش از 48 ساعت توان مقاومت در آن را ندارند. به همین دلیل عسل بهترین آنتى بیوتیک خوراکى طبیعى است که هیچ ضررى ندارد.
* یک نکته بسیار مهم:
* آیا عسل طبیعى رس مى کند (شکرک مى زند)؟
عسل یک ماده قندى فوق اشباع است و یکى از آنزیم هاى مهم عسل، آنزیمى است به نام دیاستاز که در صورت مهیا بودن شرایط (قرار گرفتن عسل در محیطى با درجه حرارت بین(ْ7 ـ ْ14) ذرات خیلى ریز محلول در عسل را به خود جذب کرده و پس از تشکیل هسته شروع به رس کردن (متبلور، کریستالیزه شدن) آن مى شود و این تنها یک حالت فیزیکى است مثل یخ زدن آب; بنابراین هیچ تأثیر سوئى در خواص و کیفیت عسل ندارد و براى برطرف کردن آن مى توان ظرف محتوى عسل را درون ظرف آب گرم قرار داده و به آرامى حرارت دهید تا به حالت طبیعى درآید.
جالب این که در برخى از کشورهاى اروپایى و آمریکایى عسل به صورت رس شده در بسته بندى هاى مختلف مانند کره و پنیر به بازار عرضه مى شود; بر خلاف تصور غلط رایج در ایران، که عسل شکرک زده را تقلبى مى دانند.
پس شکرک زدن تنها در عسلهاى طبیعى و سالم رخ مى دهد و بلورهاى آن نرم و یکنواخت بوده و به دندان نمى چسبد و موقع خوردن در گلو احساس زبرى نمى کنیم (مثل روغنهاى نرم) ولى عسلهاى غیر طبیعى (تغذیه اى) شکرک نمى زنند یا خیلى دیر شکرک مى زنند و غالباً بلورهاى آن زبر و خشن است و زیر دندان کاملاً حس مى شود و در گلو نیز احساس زبرى مى کنیم.
متاسفانه شکرک زدن عسل آنقدر مشکل ایجاد کرده که بعضى از تولید کنندگان عسل بجاى اطلاع رسانى صحیح، عسل را پس از استخراج بمدت 30 دقیقه در دماى 60 درجه حرارت نگه مى دارند تا دیگر شکرک نزند، با این عمل اگر چه دیگر شکرک نمى زند ولى به طور کلى تمام آنزیم ها و خواص عسل از بین مى رود و تنها یک ماده شیرینى بنام عسل ولى بدون خاصیت تحویل ما مى دهند.
پس رس کردن عسل دلیل بر طبیعى و سالم بودن آن است و هیچ عسل طبیعى و سالمى در دنیا پیدا نمى کنید مگر این که دیر یا زود رس خواهد کرد البته زمان آن بستگى به نوع گل و گیاه و مقدار رطوبت موجود در عسل و درجه حرارت محیطى که عسل در آن نگهدارى مى شود دارد، بنابراین مصرف کنندگان گرامى هیچ نگرانى از این بابت نداشته باشند و مى توانند بنابر سلیقه خود آن را به صورت مایع و یا رس کرده مصرف نمایند.
البته عسل نیز مانند هر ماده غذایى دیگر شرایط نگهدارى خود را مى طلبد بنابراین توصیه مى شود عسل را در جاى گرم و خشک (همان دماى اتاق و آشپزخانه) نگهدارى شود و نیاز به یخچال نمى باشد.
* * *
ان شاء الله نوشتار بعدى (شفابخش2) درباره خواص درمانى عسل خواهد بود.
ضمن حمد و سپاس الهى و تشکر از شما همراهان خوب، امید است این اثر مورد رضایت حق قرار گیرد; و به امید روزى که همه بندگان خدا در صحّت و سلامت بوده و بندگى واقعى خدا را به جاى آورند.
هرگونه استفاده مفید از مطالب یاد شده بلامانع بلکه موجب مسرّت گردآورنده است.
در صورت مفید بودن مطالب، آن را در اختیار دوستان خود گذاشته تا با کمک هم قدمى براى سلامتى جامعه برداشته باشیم. قطعاً این خدمت ناچیز بدون اشکال نیست پس لطف کنید و ما را با نظرات و پیشنهادات خود یارى نمایید.
از صمیم قلب برایتان شادى، نشاط و سلامتى را آرزومندیم.
نویسنده : احمد شریفى
