انواع فيوز
فيوزها:
در كلية تأسيسات الكتريكي براي جلوگيري از صدمه ديدن و معيوب شدن وسايل و يا قطع كردن دستگاههاي معيوب از شبكه كه براثر عوامل مختلف از قبيل نقصان عايق‌بندي، ضعف استقامت الكتريكي يا مكانيكي و يا ازدياد بيش از حد جريان مجاز (اتصال كوتاه) وسايل حفاظتي مختلف به كار مي‌رود.
اين وسايل بايد طوري انتخاب شوند كه در اثر اضافه بار و يا اتصال كوتاه در كوتاهترين زمان ممكن و قبل از اين كه صدمه‌اي به سيمها و تجهيزات الكتريكي شبكه برسد مدار قسمت معيوب را قطع كنند. يكي از اين وسايل حفاظتي فيوز است فيوزها از نظر زمان قطع بر حسب منحني ذوب سيم حرارتي داخل آنها به دو نوع كند كار و تنر كار تقسيم مي‌شوند.
فيوزهاي تند كار داراي زمان قطع كمتر از فيوزهاي كند كار بوده و به همين دليل در مصارف روشنايي به كار مي‌روند. فيوزهاي كند كار داراي زمان قطع طولاني‌تري بوده در نتيجه براي راه‌اندازي موتورهاي الكتريكي به كار مي‌روند. تحمل جريان راه‌اندازي موتور در حدود 3 تا 7 برابر جريان نامي است كه بر روي كلية فيوزها جريان نامي آنها نوشته مي‌شود كه اين جريان كمتر از جريان ماكزيمم تحمل فيوز است.
فيوزها در انواع فشنگي، اتوماتيك (آلفا)، مينياتوري، بكس، كاردي (تيغه‌اي)، شيشه‌اي يا كارتريج و فيوزهاي فشار قوي ساخته مي‌شوند.
الف) فيوز فشنگي:
اين فيوزها از يك سيم حرارتي تشكيل شده‌اند، زماني كه جريان از حد مجاز بيشتر شود ذوب شده و موجب قطع كامل مدار مي‌گردند. معمولاً از فيوزهاي فشنگي براي حفاظت مدار در مقابل اتصال كوتاه استفاده مي‌شود. فيوزهاي فشنگي از دو قسمت اصلي بنام پايه و كلاهك تشكيل شده‌اند.
جنس قسمت عايق آنها از چيني يا سراميك مي‌باشد پاية فيوز داراي دو پيچ ورودي و خروجي جريان است و كلاهك و فشنگ روي آن بسته مي‌شود. كلاهك يا نگهدارندة فشنگ فيوز به وسيلة پيچ به پايه وصل مي‌شود.
چنس فشنگ فيوز از چيني يا سراميك بوده و سيم حرارتي از سوراخ وسط آن عبور داده مي‌شود. معمولاً اطراف سيم حرارتي را از خاك كوارتز يا ماسة ريز پرمي‌كند. خاصيت اين پودر اين است كه در هنگام قطع فيوز ذوب شدن سيم حرارتي باعث خاموش شدن جرقة توليد شده در داخل فشنگ مي‌شود و از تركيده شدن فشنگ در اثر جرقه جلوگيري مي‌نمايد.
جنس كلاهك نيز عايق است و قسمتهاي هادي كه روي آن نصب مي‌شود از قلز برنج مي‌باشد معمولاً روي فشنگ پولك رنگي نصب مي‌شود كه اين پولك نشان دهندة آمپر فيوز مي‌باشد. همچنين در هنگام سوختن فيوز پولك از محل خود خارج شده و مي‌توانيم تشخيص دهيم كه فيوز سوخته است.
فيوزهاي فشنگي را فيوزهاي حلزوني نيز مي‌گويند.
فيوزهاي فشنگي را فيوز تنبل يا كند كار نيز مي‌نامند.
كاربرد فيوزهاي فشنگي:
چون فيوزهاي فشنگي در زمان جريان غيرمجاز مقداري با تأخير عمل مي‌كنند در نتيجه از اين فيوزها براي حفاظت موتورهاي سه فاز و تكفاز آسنكرون در مقابل اتصال كوتاه استفاده مي‌شود چنانكه مي‌دانيم جريان راه‌اندازي اين موتورها در حدود 3 تا 7 برابر جريان نامي موتور مي‌باشد به همين دليل چون اين فيوزها داراي زمان قطع طولاني هستند در نتيجه تحمل جريان راه‌اندازي را داشته و زود نمي‌سوزد.
نحوة انتخاب فيوزهاي فشنگي براي موتروهاي القائي به اينصورت است كه جريان فيوز را دو برابر جريان نام موتور انتخاب مي‌كنيم مثلاً اگر يك موتور سه فاز بر روي پلاك آن جريان 12A آمپر نوشته شده باشد براي هر فاز آن از يك فيوز فشنگي 25A آمپر استفاده مي‌كنيم.
نكتة مهم اينكه هيچ گاه براي حفاظت سيستم برق منازل از فيوز فشنگي استفاده نكنيم زيرا اولاً يكبار مصرف بوده ثانياً در صورت بروز اضافه بار و برق گرفتگي سريع عمل نمي‌كند و موجب صدمات جبران ناپذيري مي‌گردد.
توجه داشته باشيم كه هيچ گاه فيوزهاي سوختة فشنگي رابا گذاشتن تكه سيم درداخل فشنگ مورد استفاده قرارندهيم زيراممكن است جريان سيم جايگزين شده، بالاترازجريان فيوز باشد و موجب صدمه زدن و سوختن دستگاهها و مدارات مربوطه شود پس به طور كلي نتيجه مي‌گيريم كه بيشترين كاربرد فيوزهاي فشنگي براي حفاظت موتورهاي القائي آسنگرون در مقابل اتصال كوتاه مي‌باشد.
ب) فيوز اتوماتيك يا آلفا:
نوع ديگر از فيوز اتوماتيك است كه عبور جريان بيش از حد مجاز از آن موجب قطع مدار مي‌شود مي‌توان دوباره شستي روي فيوز فشار داد تا ارتباط برقرار شود. اغلب فيوزهاي اتوماتيك در دو حالت اتصال كوتاه و اضافه بار مدار را كنترل مي‌كنند پس از قطع شدن اين فيوزها بايد زمان كوتاهي صبر كرد تا فيوز سرد شود و دوباره شستي آن را فشار داد تا مدار را وصل كند به طور كلي در فيوزهاي اتوماتيك از دو عنصر حرارتي و مغناطيسي استفاده شده است كه قسمت مغناطيسي را مقابل اتصال كوتاه و قسمت حرارتي مدار را در مقابل اصافه بار (افزايش تدريجي جريان)حفاظت مي‌كند كاربرد اين فيوزها بيشتر در حفاظت سيستم برق منازل مسكوني مي‌باشد.
ج) فيوزهاي مينياتوري:
نوع ديگري از فيوزها فيوز اتوماتيك است كه به عنوان كليد نيز از آن استفاده مي‌شود به همين دليل به آن كليد فيوز مينياتوري نيز گفته مي‌شود ساختمان داخل آن شبيه فيوز اتوماتيك است و از سه قسمت رلة حرارتي و رلة مغناطيسي تشكيل شده است
چون روي فيوز مينياتوري يك كليد قرار گرفته است كه با استفاده از آن مي‌توان مانند يك كليد مدار را قطع و وصل نمود و در اصل اين كليد شبيه شستي روي فيوز اتوماتيك يا آلفا عمل مي‌كند اين فيوز نيز مدار را در برابر اتصال كوتاه و اضافه بار حفاظت مي‌نمايد با توجه به مرغوبيت سرعت عمل بهتر حجم كمتر و ارزانتر بودن قيمت و همچنين خاصيت كليد داشتن امروزه جايگزين فيوزهاي آلفا شده‌اند و در اغلب منازل و مكانها از اين فيوزها استفاده مي‌شود. فيوزهاي مينياتوري در دو نوع سه فاز و تكفاز ساخته مي‌شوند.
د) فيوزهاي فشار قوي:
اين فيوزها براي جريان بالاتر از 200A آمپر مورد استفاده قرار مي‌گيرند و در شبكه‌هايي با توان زياد از آنها استفاده مي‌شود اين فيوزها داراي دسته‌اي مي‌باشند كه توسط آن فيوزها را در جاي خود قرار مي‌دهند و يا خارج مي‌كند و به آن فيوزكش مي‌گويند چنين فيوزهايي در تابلوها با جريان و توان بالا مانند پستهاي برق كارخانجات مورد استفاده قرار مي‌گيرند و به آنها فيوز كاردي نيز مي‌گويند.
فيوزهاي فشار قوي با توان و جريان بالا را با حروف NH نشان مي‌دهند.
فيوزهاي فشار قوي با توان ـ جريان و ولتاژ بالا را با حروف HH نشان مي‌دهند.
