کلینیک درد 2

در کلینیک های چند تخصصی درد، امکان کنترل انواع مختلف درد مزمن وجود دارد. برخی از این درد ها عبارتند از: سردردهای مزمن، دردهای ستون فقرات گردنی و کمری که درمان جراحی ندارند، دردهای لگنی، دردهای عضلانی – اسکلتی، دردهای بدخیمی ناشی از تهاجم یا فشار تومور های سرطانی به نواحی مختلف شبکه عصبی یا بافت های مجاور و ...   

 با توجه به جنبه ها و اثرات مختلف درد که در ابتدای مقاله اشاره مختصری به آن شد، موفقیت بیشتر در کنترل درد مزمن نیاز به بررسی و درمان چند جانبه و چند تخصصی زیر دارد:

• ·        درمانگر درد (Pain Practitioner) ] متخصص بیهوشی(Anesthesiologist)  [
• ·        متخصص مغز و اعصاب (Neurologist)
• ·        متخصص طب فیزیکی و توانبخشی (Rehabilitation therapist) یا متخصص پزشکی ورزشی (Sport Medicine)
• ·        متخصص رواندرمانگر، روانپزشک یا روانشناس بالینی (Psychologist or Psychiatrist)

درمانگر درد متخصص بیهوشی است که دوره فوق تخصصی کنترل درد را گذرانده است. وی در اولین جلسه ملاقات بیمار ( که ممکن است تا یک ساعت به درازا بکشد) تلاش میکند با توجه به شرح حال ومعاینات کامل بیمار، بیشترین اطلاعات را درباره درد بیمار و اثرات آن کسب کرده، باتوجه به آن محتمل ترین تشخیص و سایر تشخیص های مطرح را در نظر گیرد. سپس از میان روشهای مختلف درمانی، با توجه به وضعیت بیمار مناسب ترین و کم عارضه ترین روش درمانی انتخاب میگردد. غالبا ابتدا درمانهای دارویی در نظر گرفته میشوند؛ ولی در صورت عدم کنترل مناسب درد، سایر درمانها که اغلب مداخله ای (Interventional) و تهاجمی هستند انجام میگیرند. این درمانهای تزریقی و مداخله ای در ابتدا از نوع موقت و با هدف اثبات تشخیص انجام میشوند و پس از پاسخ درمانی مناسب و اطمینان از تشخیص صحیح، درمان قطعی که طولانی اثر تر است انجام میشود. توجه به این نکته ضروری است که همانگونه که درد مزمن مشکلی است که در دراز مدت ایجاد میشود، کنترل آن نیز یک روند (Process) زمانبر است و ممکن است چندین برابر این زمان به درازا بکشد.

همکاران متخصص مغز و اعصاب، بیماریها و علل عصبی بروز درد را بررسی و درمان میکنند و در مواردی که علت زمینه ای یافت نشود یا قابل درمان نباشد، بیمار را جهت اقدامات درمانی علامتی معرفی میکنند. 

پس از موفقیت در این مرحله ابتدایی کنترل درد، نوبت به کنترل و درمان اثرات و عوارض درد مزمن میرسد. در این زمان همکاران متخصص طب فیزیکی و توانبخشی یا متخصصین پزشکی ورزشی با طراحی حرکات و فعالیت های ورزشی مناسب و بکار گیری ابزار و دستگاههای توانبخشی موجب رفع اثرات درد مزمن روی دستگاه عضلانی – اسکلتی (و سایر نقاط بدن) و بازتوانی بیمار میشود.

همزمان همکاران متخصص رواندرمانگر (روانپزشک یا روانشناس بالینی) نیز با مصاحبه و ارزیابی وضعیت روحی – روانی بیمار و اثرات درد بر بیمار، درمانهای لازم (مشاوره ای، رواندرمانی یا دارودرمانی) برای رفع این اثرات و بازتوانی روانی بیمار را طراحی و اجرا میکنند.

ذکر مجدد این نکته ضروری است که کنترل درد، یک درمان چند جانبه و چند تخصصی و نیازمند همکاری نزدیک 4 رشته (حد اقل) تخصصی فوق الذکر است و اولویت ذکر اقدامات درمانگر درد تنها از این جهت است که شرط اصلی اعتماد و ادامه همکاری بیمار در روند برنامه کنترل درد، بیدردی ابتدایی (حداقل بطور نسبی) و توانایی جسمی و روانی مشارکت در درمانهای فیزیکی و توانبخشی و رواندرمانی است. ولی در نهایت، این همکاری چند تخصصی و مشارکت بیمار است که عامل اصلی تعیین کننده موفقیت در برنامه درمانی است. این امر، لزوم و اهمیت طراحی کلینیک های چند تخصصی درد به شکل فوق را برجسته مینماید. در سال های اخیر، در کشورهای پیشرفته با توجه به شناخت ابعاد گوناگون درد و اهمیت کنترل چند جانبه آن، کلینیک های درد چند تخصصی با سرعت زیادی گسترش یافته اند و نقش مهمی در کنترل بهتر درد بیماران و پیشرفت روزافزون دانش کنترل درد (Pain Management) داشته اند. بطوریکه تا سال 2010 تعداد 750 کلینیک درد در ایالات متحده آمریکا مشغول به کار شده اند. در کشور ما نیز در چند سال اخیر این رشته فوق تخصصی مورد توجه جدی واقع شده و پس از بازگشت گروه اول دانش آموختگان این رشته از خارج کشور، دوره های فلوشیپ کنترل درد و کلینیک های چند تخصصی درد در دانشگاههای عاوم پزشکی مادر  راه اندازی شده اند.

به امید روزی هستیم که کلینیک های درد با تعداد و گسترش مناسب و پوشش بیمه کافی در دسترس تمامی هموطنان عزیزمان که نیازمند خدمات درمانی کنترل درد میباشند، قرار داشته باشند.