طرح دعوی اعسار (اقامه دعوی)

آنچه در فقه در خصوص اعسار وجود دارد قاعده المعسر فی امان الله است بدین معنی که انسان معسر در امان خدا است.
سئوال اینجا است که معسر کیست..؟
قانونگذار معسر را اینگونه تعریف کرده است: هر شخصی که قادر به تأدیه دیون خود نباشد و نیز اموالی به جزء مستثنیات دین نداشته باشد و نیز اشخاصی که دسترسی به اموال خود ندارند در حکم نداشتن مال بوده و معسر تلقی می گردند ولی اثبات اعسار به دلیل دسترسی نداشتن به اموال به عهده مدیون است.
همانگونه که اشاره گردید اعسار کسی پذیرفته خواهد شد که به جزء مستثنیات دین چیزی نداشته باشد و مستثنیات دین عبارتند از:
1- منزل مسکونی «عرفاً در شأن مدعی اعسار باشد»
2- اثاثیه مورد نیاز برای زندگی که برای مدعی اعسار و افراد تحت تکفل وی لازم است.
3- آذوقه برای مدعی اعسار و افراد تحت تکفل وی و به میزانی که عرفاً ذخیره می شود.
4- ابزار علمی و تحقیقاتی و کتب البته متناسب با شأن مدعی اعسار و البته ابزار علمی و.... برای اهل علم و تحقیق و نه هر شخصی که مدعی اعسار است.
5- وسایل و ابزار کار، کشاورزان و کسبه و نیز پیشه وران که برای امرار معاش مدعی اعسار و افراد تحت تکفل وی مورد نیاز است.
6- تلفن مورد نیاز مدعی اعسار«تلفن را باید قائل به خط تلفن و خود دستگاه تلفن (موبایل) شد».
7- ودیعه مسکن مدعی اعسار که در ید موجر می باشد و البته آن هم در صورتی که عدم وجود مبلغ ودیعه و پرداخت اجاره بها موجب عسر و حرج مدعی اعسار نباشد و مورد اجاره نیز مورد نیاز مدعی اعسار بوده و بالاتر از شأن او نباشد.
نکته 1- چنانچه منزل مسکونی بیش از نیاز و شأن مدعی اعسار باشد و مال دیگری از مدعی اعسار در دسترس نباشد و مدعی اعسار نیز حاضر به فروش منزل مسکونی نباشد، منزل مسکونی به فروش خواهد رسید.
نکته 2- هرگاه به حکم قانون مستثنیات دین تبدیل به مال دیگری شده باشد مانند اینکه منزل مسکونی بنا به دلائلی همچون در از بین رفتن و در طرح عمرانی قرار گرفتن و... تبدیل به وجه نقد یا عوض دیگری شده باشد وصول محکوم به از آن میسر است مگر اینکه احراز شود مدعی اعسار قصد تهیه منزل مسکونی را دارد.
سوال: برای طرح دعوای اعسار، مدعی اعسار بایستی به شورای حل اختلاف مراجعه نماید و یا اینکه مدعی اعسار می بایست دعوای اعسار را در دادگاه مطرح نماید؟
در مواردی که شورای حل اختلاف نسبت به اصل دعوا رسیدگی نموده باشد مدعی اعسار می بایست برای طرح دعوای اعسار به شورای حل اختلاف مراجعه و در مواردی که دادگاه به موضوع رسیدگی نموده باشد مدعی اعسار می بایست برای طرح دعوای اعسار به دادگاه مراجعه نماید.
نکته 1- دادگاه صالح به رسیدگی به دعوای اعسار نخستین دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی و یا دادگاه صادر کننده اجرائیه خواهد بود.
نکته 2- دعوای اعسار در دادگاه نخستین و تجدید نظر خارج از نوبت بوده و نیز دعوای اعسار دعوای غیر مالی است.
با این اوصاف که عنوان گردید هرگاه شخصی محکوم به پرداخت مالی گردد و به هر دلیل از پرداخت آن استنکاف نماید حبس می شود مگر مدعی اعسار بوده باشد و با طرح دعوای اعسار در مرجع صالح قضایی دعوای اعسار وی پذیرفته شود و یا اینکه رضایت محکوم له را جلب نماید.
حال اگر شخصی به موجب حکم قطعی محکوم به پرداخت دینی گردد و ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه اقدام به طرح دعوای اعسار نماید و مدعی اعسار گردد حبس نمی شود مگر دعوای اعسار خود را مسترد نماید و یا اینکه دعوای اعسار به موجب حکم قطعی رد شود.
البته هرگاه مدعی اعسار دعوای اعسار خود را خارج از مهلت مقرر 30 روزه طرح نماید و در حبس باشد با سپردن وثیقه یا کفیل تا مشخص شدن وضعیت اعسار آزاد می گردد و چنانچه دعوای اعسار به موجب حکم قطعی رد گردد، کفیل یا وثیقه گذار مکلف به تسلیم محکوم علیه ظرف مهلت 20 روز از تاریخ ابلاغ می باشند و در صورت عدم تسلیم محکوم علیه استیفاء طلب و هزینه اجرا و... از محل وثیقه یا وجه الکفاله اقدام می شود.
مدعی اعسار می بایست ضمن طرح دعوای اعسار صورت کلیه اموال خود را به مرجع صالح ارائه نماید.