تعیین مقدار هم ارز ماسه ای خاک

عبارت هم ارز ماسه ای این مفهوم را بیان می‏کند که بیشتر مصالح دانه دار یا ریز دانه مخلوطی از مواد درشت قابل قبول ماسه و معمولا مقداری رس یا ذرات چسبنده خمیری یا گرد و خاک که مورد قبول نیستند می‏باشد . واضح است که این روش جانشین آزمایش مربوط به دانه بندی مصالح یا روش مربوط به تعیین مقدار مواد گذشته از الک 75 میکرون نشده است بلکه خود آزمایش جداگانه می‏باشد .

این شاخص در واقع نشان دهنده مقدار مناسبی ذرات خیلی ریز رسی و سیلتی در سنگدانه های ریز (ماسه ) است . در آزمایشی که به همین نام روی سنگدانه های ریز انجام می شود ، مقدار معینی از مصالح در محلول استوک آزمایش هم ارز ماسه ای که ترکیبی از 120 گرم کلرور کلسیم بدون آب حل شده در 500 سانتی متر مکعب آب مقطر و 542 گرم گلیسیرین 95 درصد است ، ریخته شده و پس از به هم زدن مخلوط در استوانه مدرج یک لیتری و جدا شدن ذرات رسی-سیلتی ، استوانه در محلی به صورت ثابت و بدون حرکت نگه داشته می شود . در انتهای آزمایش ، ارتفاع ستون رس و ستون ماسه نسبت به قاعده استوانه مذکور قرائت می شود . بر اساس ارقام قرائت شده ، شاخص هم ارز ماسه  که نشان دهنده مقدار نسبی ماسه در مخلوط سنگدانه است ، به شرح زیر محاسبه می شود :

  SE برابر است با وزن آب تقسیم بر وزن سنگدانه های خشک ضرب در 100

هر چه مقدار SE محاسبه  شده بیشتر باشد مقدار نسبی ذرات رسی – سیلتی در مخلوط کمتر و اصطلاحاً ارزش ماسه ای آن بیشتر است . بر اساس آئین نامه های ساختمانی ایران ،مندرج در دفترچه مشخصات فنی عمومی شماره 101 سازمان برنامه و بودجه ، مقدار مجاز این شاخص برای ماسه مورد مصرف در بتن حداقل 75 درصد ، برای ماسه مورد مصرف در آسفالت حد اقل 45 درصد و برای ماسه مورد استفاده در تهیه فیلتر های زهکشی ، حداقل 50 درصد است .