ظروف يكبار مصرف از چه چيزي ساخته مي شوند؟(پتروشیمی تبریز)

ظروف يكبار مصرف از چه چيزي ساخته مي شوند؟

• آيا براي بسته بندي و نگهداري مواد غذايي در ظروف پليمري براي سلامت مصرف كننده زيان آور ست؟
• آيا محصولات پليمري با نظارت مراجع قانوني توليد مي شوند؟
مقدمه
مدتي است كه در برخي استان ها، ظروف پليمري كه با نام "يكبار مصرف" شناخته مي شوند، از محل هاي استفاده مانند غذاخوري ها و
مدارس جمع آوري مي شود. اين اقدامات به استناد بخشنامه وزير اسبق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي كه در سال 1387
صادر شده انجام مي گيرد كه ظروف تهيه شده از مواد پليمري (مشتقات نفتي) را براي سلامت مصرف كنندگان مواد غذايي زيان آور
قلمداد مي كند.
در كشور ما چند سالي است كه اين بحث ها مطرح است. اگر شما در اينترنت جستجو كنيد، سايت هاي متعددي را خواهيد يافت كه
در مورد خطرات ظروف يكبار مصرف پليمري و نامناسب بودن محصولات پتروشيمي براي بسته بندي مواد غذايي صحبت مي كنند.
با اين همه بهتر است آن چه گفته يا منتشر مي شود با استانداردها و يافته هاي علمي محك زده شود. اين مقاله تلاش مي كند كه
بر اساس مستندات علمي موضوع را مورد بحث و بررسي قرار دهد.
آيا مي توان از محصولات پتروشيمي در مصارف بهداشتي استفاده كرد؟
محصولات پتروشيمي به صورت گسترده اي در كاربردهاي بهداشتي (خوراكي، آشاميدني، آرايشي و دارويي) مورد استفاده اند. جدول زير
تعدادي از اين محصولات و كاربرد آن ها را معرفي مي كند.
نام محصول كاربرد
پلي استايرن
ليوان، ظرف شكلات و شيريني، لوازم بهداشتي، ظرف ماست، فنجان چايي،
ظرف همبرگر و پيتزا، يخدان يونوليتي
پلي اتيلن
نايلون، نايلكس، استرچ (سلفون براي محافظت غذا و ميوه)، بسته بندي مرغ
و گوشت، دبه و سطل ماست، مخزن آب، ظرف سرم و انواع دارو،
لوله هاي آب رساني، درب بطري
پلي پروپيلن لوله هاي آب رساني، بسته بندي مواد غذايي
ظرف آب و نوشابه، ظروف نگهداري مواد غذايي PET
شيلنگ آب، كيسه خون PVC
چنان كه مشاهده مي شود، مواد پليمري كه حاصل عمليات پتروشيمي بر روي مواد نفتي اند، در انواع كاربردها كه با سلامت انسان
سر و كار دارند مورد استفاده اند؛ به نحوي كه زندگي ما با مواد پليمري عجين شده است. از ميان كاربردهاي متنوع محصولات پليمري،
اين مقاله به موضوع ظروف يكبار مصرف اختصاص دارد.
٢
ظروف يكبار مصرف از چه چيزي ساخته مي شوند؟
ظروف يكبار مصرف غالبا از مواد پلي استايرن توليد مي شود كه محصول فراورش استايرن است. شركت پتروشيمي تبريز اولين و
بزرگ ترين توليد كننده پلي استايرن در كشور است كه در مجتمع توليدي آن، استايرن (منومر استايرن) به انواع پلي استايرن (معمولي،
مقاوم و انبساطي) تبديل مي شود. بخشي از استايرن مصرفي در مجتمع پتروشيمي تبريز توليد و بخشي ديگر از داخل (شركت
پتروشيمي پارس واقع در منطقه عسلويه) يا خارج كشور خريداري مي شود
استايرن چيست؟
استايرن يك مايع زلال، شفاف، بي رنگ و با بوي تند است كه هم در طبيعت يافت مي شود و هم به صورت مصنوعي از مواد نفتي
به دست مي آيد. استايرن طبيعي در بعضي از سبزيجات، مواد خام و غذاها مانند توت فرنگي، دارچين، گوشت گاو، دانه هاي قهوه،
بادام زميني، گندم، جو دوسر، هلو و شفتالو وجود دارد. استايرن مصنوعي در ساخت هزاران نوع از محصولات، از ظروف غذا و مواد
بسته بندي تا خودرو، اسباب بازي، بدنه قايق و كامپيوتر و ... بكار مي رود.
آيا در ظروف يكبار مصرف استايرن وجود دارد؟
در كارخانه اي كه استايرن را به پلي استايرن تبديل مي كند، تقريبا تمام استايرن در فرايند توليد به مصرف مي رسد. با اين حال،
ممكن است بخشي از استايرن به صورت عمل نشده در محصول نهايي (پلي استايرن) باقي بماند.
وقتي پلي استايرن در تماس با مواد خوراكي يا آشاميدني قرار مي گيرد، مقداري از استايرن باقي مانده در آن از ظرف به غذا انتقال
مي يابد. در اصطلاح علمي به اين پديده "مهاجرت" گفته مي شود و هر چه غذا يا نوشيدني گرم تر باشد، مهاجرت با شدت بيشتري
صورت مي گيرد.
آيا استايرن موجود در ظرف از طريق غذا يا نوشيدني به بدن منتقل مي شود؟
هنگامي كه از ظروف پلي استايرن براي بسته بندي و نگهداري خوراك، آشاميدني ها، دارو و محصولات بهداشتي استفاده مي شود،
مقداري استايرن به مواد داخل ظرف مهاجرت مي كند و از آن طريق به بدن مصرف كننده انتقال مي يابد. ولي اين مقدار در مقايسه با
مقدار طبيعي استايرن موجود در برخي خوراكي ها، ميوه ها و غلات ناچيز است.
جدول زير مشخص مي سازد مقدار استايرني كه با نوشيدن چايي در يك ليوان پلي استايرن به وزن 6 گرم به بدن ما منتقل مي شود،
با استايرني كه از طريق خوردن مواد طبيعي انتقال مي يابد چه نسبتي دارد.
نام خوراكي مقدار نسبت
ماء الشعير 150 سي سي (يك شيشه) 250 برابر
دارچين 10 گرم 280 برابر
گوشت گاو 100 گرم 880 برابر
دانه قهوه 40 گرم 1 برابر
2 برابر / توت فرنگي 400 گرم 5
بادام زميني 120 گرم 2 برابر
گندم 500 گرم 3 برابر
به عنوان مثال با نوشيدن يك بطري معمولي ماء الشعير، استايرني كه به بدن انسان مهاجرت مي كند، 250 برابر مقدار استايرني است كه
با نوشيدن يك فنجان چايي در يك ليوان پلي استايرن به بدن انسان منتقل مي شود.
آيا براي مهاجرت استايرن حد مجازي تعريف شده است؟
چون استايرن ماده اي سمي بوده و وجود يك ماده سمي در غذا يا چايي مي تواند خيلي خطرناك باشد، طبيعي است كه موضوع مهاجرت
براي استايرن باقي مانده در پلي استايرن (FDA) نگراني زيادي را سبب شود. از اين رو مراجع مسئول مانند سازمان غذا و داروي آمريكا
حداكثر مجازي را تعريف كرده اند. يعني با تدوين استانداردهايي مشخص كرده اند كه اگر در پلي استايرن، مقداري استايرن
باقي مانده باشد، در چه حدي بي خطر است و وجود چه مقدار استايرن مي تواند خطرناك باشد. به عبارت ديگر مهاجرت مجاز را
مشخص كرده اند. در ايران نيز مراجع قانوني مانند سازمان ملي استاندارد ايران و سازمان غذا و دارو (از معاونت هاي وزارت بهداشت،
٣
درمان و آموزش پزشكي) در خصوص استفاده از پلي استايرن در كاربردهاي مرتبط با سلامت جامعه استانداردها و مقرراتي را تدوين
كرده اند.
رعايت استانداردهاي مرتبط با حد مجاز استايرن هم براي سلامت كساني كه در كارخانه تبديل استايرن به پلي استايرن يا صنايع تبديل
پلي استايرن به محصولات پلاستيكي كار مي كنند و هم براي سلامت مصرف كنندگاني كه از محصولات پلي استايرن
استفاده مي كنند اهميت بسيار دارد. از اين رو نهادهاي نظارتي مانند سازمان غذا و دارو بر رعايت حد مذكور اكيدا نظارت مي كنند.
آيا پلي استايرن توليدي شركت پتروشيمي تبريز براي كاربردهاي خوراكي و بهداشتي مناسب است؟
فناوري توليد پلي استايرن در شركت پتروشيمي تبريز كه از معتبرترين شركت هاي اروپايي اخذ شده، به نحوي است كه در محصولات
پلي استايرن تنها مقدار ناچيزي استايرن باقي مي ماند. اين عدد بسيار كمتر از حد مجاز بين المللي است. اگر وزن يك ليوان
پلي استايرني 6 گرم در نظر گرفته شده و ليوان با استفاده از پلي استايرن شركت پتروشيمي تبريز و مطابق ضوابط استاندارد توليد شود،
در مجموع 1000 ليوان، وزن استايرن باقي مانده كمتر از 3 گرم خواهد بود. ولي همه اين مقدار به بدن ما مهاجرت نمي كند. زيرا
هنگامي كه از ليوان يكبار مصرف استفاده مي كنيم، صرفا مايع داخل آن را مصرف مي كنيم. به عنوان مثال اگر با همان ليوان ها هر روز
3 بار چايي بخوريم، مقدار استايرني كه ممكن است در طول يك سال وارد بدن شود، كمتر از يك ده هزارم گرم خواهد بود. اين مقدار
مهاجرت برابر با انتقال استايرن به بدن انسان با مصرف 4 بطري 150 سي سي ماء الشعير در طول يك سال است.
آيا مي توان ظروف پليمري را در هر دمايي مورد استفاده قرارداد؟
مطالعات علمي نشان مي دهد ظروفي كه از پلي استايرن ساخته شده اند از محدوده دمايي بسيار سرد تا بسيار گرم (ظروف بستني تا
فنجان هاي قهوه) بي خطر مي باشند. اين موضوع در استاندارد ملي ايران به شماره 11547 با عنوان "بسته بندي - ظروف
پلي استايرني" كه در اسفند ماه سال 1387 تهيه شده مورد تاكيد قرار گرفته است. در اين استاندارد ظروف پلي استايرني كه مجاز به
عرضه اند، مي توانند در محدوده دمايي زير با محصولات خوراكي و آشاميدني تماس يابند؛ بدون آن كه خطري را براي مصرف كننده
ايجاد كنند:
الف- تا دماي 40 درجه سانتي گراد در زمان نامحدود
ب- از دماي 41 تا 70 درجه سانتي گراد به مدت 2 ساعت
ج- از دماي 71 تا 100 درجه سانتي گراد به مدت 15 دقيقه
به عبارت ديگر اگر در فنجاني كه تحت ضوابط سازمان ملي استاندارد ايران و سازمان غذا دارو توليد مي شود، چايي داغ كه دماي آن
حداكثر 100 درجه سانتي گراد است ريخته شود و چايي تا 15 دقيقه دماي 100 درجه را حفظ كند، باز خطري متوجه مصرف كننده
نخواهد بود. بديهي است كه در شرايط عادي، دماي چايي بلافاصله پس از ريخته شدن در فنجان پلي استايرني شروع به كم شدن
مي كند تا به دماي محيط يعني شرايط بي خطر (حالت "الف" فوق، يعني زمان نامحدود) برسد.
آيا محصولاتي كه كاربرد خوراكي و بهداشتي دارند تحت نظارت مراجع قانوني توليد مي شوند؟
در جمهوري اسلامي ايران نظارت بر توليد و استفاده از محصولاتي كه كاربرد بهداشتي (خوراكي، آشاميدني، آرايشي و ...) دارند
بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بوده و مطابق قانون "مواد خوردني، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي" محصولي مجاز به
استفاده در كاربردهاي بهداشتي مي باشد كه براي آن پروانه ساخت اخذ شده است و توليد كننده مفاد مندرج در پروانه ساخت را همواره
رعايت مي كند.
پروانه ساخت مجوز صادره از سوي سازمان غذا و دارو است كه مشخص مي سازد محصول مورد نظر براي كاربردهاي تعيين شده در آن
(مانند بسته بندي مواد غذايي) بي خطر است. صدور پروانه ساخت منوط به انجام آزمايش در آزمايشگاه هاي وزارت بهداشت، درمان و
آموزش پزشكي يا آزمايشگاه هاي داخلي و خارجي مورد تاييد سازمان غذا و دارو است. پس از صدور پروانه ساخت، كارشناسان و بازرسان
سازمان غذا و دارو بر رعايت ضوابط مربوطه نظارت كرده و درصورت تخلف توليد كننده، نسبت به تعليق يا ابطال پروانه ساخت محصول
اقدام مي كنند و در صورت نياز سازمان متخلف را تحت پيگرد قضايي قرار مي دهند.
آيا محصولات شركت پتروشيمي تبريز مورد تاييد مراجع قانوني است؟
۴
شركت پتروشيمي تبريز علاوه بر آن كه محصولات خود را با معتبرترين فناوري هاي بين المللي توليد مي كند، براي آن دسته از
محصولات كه كاربرد بهداشتي (مثلا بسته بندي مواد خوراكي و آشاميدني) دارند از سازمان غذا و دارو پروانه ساخت اخذ كرده است.
ضمنا هنگام بسته بندي محصولات، شماره پروانه ساخت را بر روي بسته هاي محصول درج مي كند. جدول زير اطلاعات پروانه ساخت
تعدادي از محصولات با كاربرد بهداشتي دارند را معرفي مي كند.
رديف نام محصول تعداد پروانه ساخت كاربرد
1 پلي اتيلن سبك خطي 6 مورد نايلون، نايلكس، استرچ (سلفون براي محافظت غذا و ميوه)،
بسته بندي مرغ و گوشت
2 پلي اتيلن سنگين و
متوسط
10 مورد دبه و سطل ماست، مخزن آب، ظرف سرم و انواع دارو،
لوله هاي آب رساني، درب بطري
3 پلي استايرن معمولي 4 مورد ليوان، فنجان، ظرف شكلات و شيريني
4 پلي استايرن مقاوم 2 مورد ظرف هاي كوچك ماست
4 پلي استايرن انبساطي 1 مورد فنجان چايي، ظرف همبرگر و پيتزا، يخدان (يونوليت)
هنگامي كه به هر دليل يكي از محصولات شركت پتروشيمي تبريز كه براي آن پروانه ساخت اخذ شده، نتواند شرايط مندرج در
پروانه ساخت را برآورده سازد، بر روي بسته هاي آن مشخصات پروانه ساخت درج نمي شود. چنين محصولي غير بهداشتي تلقي
مي گردد. فروش محصولات غير بهداشتي از مسير عادي انجام نشده و بر توليد، بسته بندي و فروش آن ها نظارت اكيد اعمال مي شود.
شركت پتروشيمي تبريز چگونه از بي خطر بودن محصولات خود اطمينان مي يابد؟
شركت پتروشيمي تبريز با اقدامات زير از بي خطر بودن محصولاتي كه كاربرد بهداشتي (خوراكي، آشاميدني، دارويي و
بهداشتي) دارند اطمينان مي يابد:
-1 فناوري توليد محصولات اين شركت بر اساس استانداردهاي بين المللي توليد محصولات بهداشتي بوده و بسيار
سخت گيرانه تر از آن ها است.
-2 مواد اوليه و افزودني هاي مورد استفاده در فرآيند توليد محصولات بهداشتي از گواهي نامه هاي معتبر برخوردارند.
-3 براي كليه محصولاتي كه كاربرد بهداشتي دارند، از جمله محصولاتي كه در توليد ظروف يكبار مصرف
مورد استفاده اند، پروانه ساخت اخذ شده و سازمان غذا و دارو مستمرا بر رعايت مقررات مربوطه نظارت مي كند.
-4 براي اطمينان از حفظ كيفيت محصولات و رعايت جنبه هاي بهداشتي، آزمايش هاي مورد نظر سازمان ملي
استاندارد ايران و سازمان غذا و دارو، در آزمايشگاه هاي مجهز مجتمع پتروشيمي تبريز كه از گواهي نامه بين المللي
سيستم مديريت كيفيت آزمايشگاه) برخوردار است مستمرا انجام مي شود. ضمنا با انجام آزمايش در ) ISO 17025
آزمايشگاه هاي داخلي و خارجي مورد تاييد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي كنترل مضاعف
به عمل مي آيد.
آيا اقدامات شركت پتروشيمي تبريز براي اطمينان از بي خطر بودن ظروف يكبار مصرف كافي است؟
علاوه بر شركت پتروشيمي تبريز كه توليدكننده ماده خام ظروف پليمري است، توليد كنندگان ظروف نيز بايد براي محصولات خود
پروانه ساخت بگيرند. بعلاوه بايد محصولات خود را مطابق استانداردها و ضوابط قانوني (از جمله استفاده از مواد اوليه دست اول و داراي
گواهي نامه معتبر) توليد كنند. بنابراين مصرف كنندگان تنها بايد ظروفي را خريداري كنند كه از مجوزها و تاييديه هاي بهداشتي
لازم برخوردارند.
• Polystyrene Packaging Council .> www.polystyrenepackaging.co.za
• Plastics Europe . >http://www.plasticseurope.org
• American Chemistry Council
• Styrene Information and Research Centre, Virginia USA. >http://www.styrene.org<
۵
• The National Institute of Environmental Health Sciences of the US Department of Health and
Human Services, http://www.niehs.nih.gov/
• U .S Department of Health and Human Services , Public Health Service Retrieved on April 12
, 2008 from HYPERLINK "h􀆩p /www .atsdr .cdc .gov /toxpros /tp53 .pdf " \t "_parent http
/www .atsdr .cdc .gov /toxpros /tp53 .pdf
• Read more: http://www.mightystudents.com/essay/Risk.Assessment.Styrene.83320#ixzz2PgCnJQ7p
• TOXICOLOGICAL PROFILE FOR STYRENE U.S. DEPARTMENT OF HEALTH AND HUMAN
SERVICES Public Health Service Agency for Toxic Substances and Disease Registry
• US Food and Drug Administra􀆟on (FDA); Title 21, Chapter I, Subchapter B; Food for Human
• The U.S. Food and Drug Administra􀆟on (FDA) Sec. 177.1640