عرق شنبلیله ممتاز

((شنبلیله ))

به فارسی شنبلیله، عربی حلبه، انگلیسی Fenuyreck

گیاهی است علفی یکساله به طول 10-50 سانتی‌متر که امروزه در نواحی مختلف دنیا پرورش داده می‌شود که منشأ اصلی آن، در نواحی غربی آسیا مشخص شده است.

برگهای آن متناوب و مرکب از سه برگچه، از مشخصات آن این است که در انتهای برگچه‌های آن داندانه‌دار است. گلهای آن منفرد به رنگ زرد روشن، بنفش یا مایل به سفید است. دانه این گیاه دارای مواد چرب، نشاسته، مواد معطر، فسفر، مواد ازته، مقدار زیادی آهن است.

طبیعت: طبق نظر حکمای طب سنتی گرم و خشک است.

خواص درمانی: دانه شنبلیله نه تنها اثر نرم کننده و رفع تحریکات جلدی دارد بلکه داروئی است نیروبخش که دارای اثر ترمیم کننده قوای از دست رفته می‌باشد، باعث تحریک ترشحات معده، برای سل استخوانی و همچنین مواردی که آهن و فسفر لازم است بهبودی می‌آورد. آرد دانه شنبلیه در تقویت نیروی جسمی و روانی، در نرمی استخوان، خنازیر، بیماری قند و سل ریوی و استخوانی و مغزی سودمند است. برای کسانی که در محرومیت غذایی‌اند و همچنین در جلوگیری از لاغر شدن مبتلایان به مرض قند و سل اثرات بسیار رضایت بخش ظاهر می‌نماید. در استعمال خارجی، جوشانده شنبلیله به صورت غرغره برای ورم لوزه‌ها، درد گلو و به صورت تنقیه برای التهابات روده، اسهال ساده، بواسیر و پرولاپس رکتوم سودمند است. لوسیون و کمپرس گرم برای آفت و ترک پستان زنان خوب است. برای کلیه حالات بیماری ناشی از بی‌اشتهایی، ضعف و لاغری را از بین می‌برد و چون اثر نیرو دهنده دارد، در بی‌نظمی‌های عمومی بدن مؤثر واقع می‌شود.

از معایب دانه شنبلیله فقط بوی ناپسند آن است که چنانچه با مواد معطر یا شیرین مخلوط شود عیب آن بر طرف می‌شود.

مقدار مصرف: جوشانده 30 تا 50 در هزار دانه نیم کوب شنبلیله که به مدت طولانی جوشانیده باشند به صورت خوراکی و در استعمال خارجی جوشانده 60 تا 120 در هزار به مصرف می‌رسد.

با پختن 3 تا 4 قاشق آرد شنبلیله در سرکه، می‌توان ضماد چربی جهت التهاب‌های سطحی بدن، چرکین شدن بافت ملتحمه، و اولسرهای زیر پوست تهیه نمود.

در استعمال خارجی، آرد دانه شنبلیله را می‌توان به جای آرد دانه کتان در تهیه ضماد مورد استفاده قرار داد.

شنبلیله از نظر طب اسلامی

1ـ قال رسول‌‌الله صلّی الله علیه و آله و سلّم: علیکم بالحلبه و لو بیع وزنها ذهباً

«برشما باد مصرف شنبلیله اگر چه بوزنش طلا داده شود.»

2ـ قال رسول‌الله صلّی الله علیه و آله و سلّم: علیکم بالحلبه، و لو یعلم امّتی مالها فی الحلبه لتداووا بها و لوبوزنها ذهباً.

« رسول خدا صلّی علیه و آله و سلّم: بر شما باد شنبلیله و اگر امت من ارزش آنرا می‌دانستند بوسیلة آن مداوا می‌نمودند اگر چه به قیمت آن طلا می‌پرداختند»

3ـ قال رسول‌الله صلّی الله علیه و آله و سلّم: تداووا بالحلبه، فلو یعلم امتّی مالها فی الحلبه لتداوت بها و لو بوزنها من ذهب.

« رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: بوسیله شنبلیله مداوا کنید. اگر امت من می‌دانستند چه چیزی شنبلیله دارد برای مداوا از آن استفاده می‌نمودند، اگر چه بوزن آن طلا پرداخت کنند.»

4ـ قال رسول‌الله صلّی الله علیه و آله و سلّم:من الریح الشابکه و الحام و الأبرده فی المفاصل تأخذ کفّ حلبه و کفّ تین یابس تغمرهما بالماء و تطبخمها فی‌قدر نظیفه، ثم تصفّی ثم تبرد ثم تشربه یوماً و تغبّ یوماً، حتّی تشرب تمام ایّامک قدر قدح رومی.

« می‌فرمود: از بادی که ما بین پوست و گوشت بوجود می‌آید که در پشت کمر و قولنج و بلغم و بادی که در مفاصل پدید می‌آید مشتی از شنبلیله را و مشتی انجیر خشک گرفته و این دو را با هم مخلوط می‌کنی و در یک ظرف پاک آندورا می‌پزی، سپس از صافی عبور می‌دهی و سپس سرد می‌کنی و پس آن را می‌نوشی یک روز، و یک روز فاصله می‌آندازی، تا اینکه تمام روزهایت را به اندازه یک پیمانه رومی می‌نوشی.(تا بیماری فرو نشیند)

شیخ الرئیس بوعلی سینا معتقد است(حلبه شنبلیله)

مزاج: در آخر دوم گرم و خشک است و رطوبتی بیگانه دارد

خاصیت: رساننده و نرمی بخش است، زیرا حرارتش با لزجی همراه است. آن لزجی نمی‌گذارد که گرمایش آزار رساند و گرمی ملایم می‌شود. شنبلیله کیموس زیاد دارد اما کیموس آن خوب نیست.

آرایش: روغنش همراه آس(مورد) برای مو مفید است. اثر قرحه(زخم) را از بین می‌برد. مادة لعابی تخم شنبلیله و بویژه اگر با روغن گل باشد ترکهای ناشی از سرما را خوب می‌کند. مصرف آن در لکه‌های سیاه رخساره و زیباشدن رنگ و دگرگونی بوی دهن و بوی بد تن و عرق وارد است.

ورم و جوش: ورمهای بلغمی و سخت را می‌گدازد.

آرد شنبلیله ورمهای گرم پیدا و ناپیدا را شفا دهد. بشرطی که التهاب نکرده باشند و تا اندازه‌ای سخت باشند. ورمهای اندرونی را نرم می‌نماید و می‌رساند.

قرحه: با روغن گل داروی قرحه می‌باشد.

سر: شستشوی سر شوره را از بین ببرد. سردرد آورد و بویژه اگر با (مری ) باشد برای معده خوب است و از گزندش به معده می‌کاهد.

چشم: آب پز شنبلیله نقطة سرخ چشم را بر طرف می‌کند، کمک غذایی است که در بیماری‌های ریه می‌دهند. سینه و گلو را نرم کند. سرفه و برنشیت را تسکین دهد. و بویژه اگر با عسل یا انجیر یا خرما بپزند و بهترش آن است که با خرما و هستة‌ آن بپزد و آب آنرا با عسل بسیار قاطی کنند و بر آتش زغال گذارند تا به اعتدال گرم شود و مدتی زیاد قبل از غذا بخورند بسیار فایده می‌بینند.

اندامان غذا: شنبلیله را با نطرون(پورة سرخ) بیامیزند و ضماد کنند و بر طحال گذارند مفید است. آب‌پزش با سرکه و بخصوص آب‌پز شنبلیله سبز برای ضعف معده و قرحة معده مفید است. دل بهم خوردن دارد اما سرکه و آبکامه زیان آنرا دفع می‌نمایند.

اندامان راننده: در علاج آماس و درد و بهم‌آمدن زهدان در آب‌‌پزش بنشینند فایده بینند. آب‌پزش با سرکه داروی قرحة روده است. شنبلیلة سبز را بخورند و سرکه بر آن سر کشند داروی قرحة معده است. آب‌پزش همراه آب علاج دیسانتری(اسهال خونی) و اسهال است. روغنش آماس پیزی را فرونشاند. تنقیه‌اش در علاج دیسانتری سودمند است. پیچش و درد شکم را بر طرف می‌کند. و بویژه اگر همراه مری باشد و قبل از غذا بکار برند. و چون تندمزگی در آن است دردی و رسوبات را به حرکت درآورد و بویژه اگر با عسل بسیار نباشد. آب‌پز شنبلیله با عسل رطوبت‌های پرمایه را از معده سرازیرمی‌‌کند. بول و حیض را روان سازد. زنانی که زهدان سخت دارند و بدشواری بچه می‌آورند و دارای زهدان خشکند فرزجة شنبلیله (مصرف واژنیال) و پیه اردک سازند و همین را شیاف صاحبان بواسیر کنند مفید است و بوی مدفوع را بهتر نماید